پروژه جدید تندروها؛ مجادلات بی‌فایده
در حالی که کشور بیش از هر زمان دیگر به آرامش سیاسی و همگرایی نیاز دارد، صحن علنی مجلس شورای اسلامی روز یکشنبه شاهد جنجالی کم‌سابقه بود که محور آن واکنش تند برخی نمایندگان به اظهارات اخیر حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین کشور، بود.
روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:
در حالی که کشور بیش از هر زمان دیگر به آرامش سیاسی و همگرایی نیاز دارد، صحن علنی مجلس شورای اسلامی روز یکشنبه شاهد جنجالی کم‌سابقه بود که محور آن واکنش تند برخی نمایندگان به اظهارات اخیر حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین کشور، بود. این ماجرا که به سرعت در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بازتاب یافت، بار دیگر موضوع شیوه مواجهه جریان‌های سیاسی با نقد و گفت‌وگو را در صدر بحث‌های سیاسی روز قرار داد.
در این رخداد، گروهی از نمایندگان با ادبیاتی تند و بعضاً توهین‌آمیز نسبت به روحانی واکنش نشان دادند؛ واکنشی که حتی از سوی برخی تحلیلگران اصولگرا نیز «غیرضروری» و «خارج از عرف پارلمانی» توصیف شد. منتقدان این رفتار معتقدند که چنین رویکردهایی، نه تنها کمکی به نقد منصفانه عملکرد دولت‌های گذشته نمی‌کند، بلکه به تشدید فضای دو قطبی و افزایش بی‌اعتمادی سیاسی در جامعه منجر می‌شود.
این جنجال در شرایطی شکل گرفت که در هفته‌های اخیر، مقامات عالی کشور بارها بر ضرورت حفظ آرامش، انسجام ملی و پرهیز از درگیری‌های لفظی بی‌حاصل تأکید کرده بودند. در همین راستا، توصیه‌های مکرری مبنی بر ضرورت تمرکز بر مسائل معیشتی مردم و پرهیز از ایجاد تنش‌های بی‌فایده در فضای سیاسی کشور مطرح شده بود. با این حال، واکنش‌های روز یکشنبه در مجلس نشان داد که بخشی از جریان سیاسی کشور همچنان بر روش‌های هیجانی و واکنشی پافشاری می‌کند.
به گفته ناظران سیاسی، ماجرای اخیر را می‌توان به نوعی تکرار «الگوی فرساینده مجادلات سیاسی» دانست؛ الگویی که طی سال‌های گذشته هزینه‌های سنگینی برای فضای عمومی کشور به همراه داشته است. این جریان به جای تقویت همبستگی ملی، ناخواسته به تضعیف سرمایه اجتماعی و تشدید مرزبندی‌های سیاسی دامن می‌زند. در چنین فضایی، مفهوم نقد سازنده جای خود را به تسویه‌حساب‌های لفظی می‌دهد.
بررسی بازتاب رسانه‌ای این رویداد نشان می‌دهد که واکنش افکار عمومی عمدتاً منفی بوده است. بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی و فعالان رسانه‌ای، رفتار تند برخی نمایندگان را «نماد افراط‌گرایی سیاسی» و «بی‌توجهی به شأن مجلس» توصیف کرده‌اند.
در مقابل، برخی چهره‌های نزدیک به جریان تندرو تلاش کردند رفتار مجلس را «واکنشی طبیعی» به «مواضع تحریک‌آمیز روحانی» توصیف کنند، اما تحلیل محتوای فضای رسانه‌ای نشان می‌دهد که این استدلال‌ها نتوانسته در میان افکار عمومی جایگاه قابل‌توجهی پیدا کند. بسیاری بر این باورند که حتی اگر سخنان روحانی قابل نقد بوده، تریبون مجلس جای طرح چنین برخوردهایی نبوده و امکان بررسی و نقد منصفانه در بسترهای کارشناسی‌تر وجود داشته است.
رفتارهای احساسی و واکنشی در مجلس، به‌ویژه در شرایطی که جامعه درگیر مسائل اقتصادی و فشارهای معیشتی است، پیامدهای فراتر از سطح سیاسی دارد. به اعتقاد کارشناسان، چنین رفتارهایی می‌تواند بر فضای روانی جامعه تأثیر منفی بگذارد و موجب دلسردی مردم از کارآمدی نهادهای تصمیم‌گیر شود. از سوی دیگر، بی‌توجهی به تذکرات مبنی بر لزوم آرام نگه داشتن فضا، با روح کلی توصیه‌های رهبری در تعارض است و به‌نوعی انحراف از اولویت‌های اصلی کشور تلقی می‌شود.
بخش دیگری از تحلیل‌ها نیز به عملکرد دولت پیشین و حساسیت‌هایی که هنوز نسبت به آن وجود دارد، اشاره دارد. به نظر می‌رسد بخشی از جریان تندرو هنوز از سایه رقابت‌های سیاسی سال‌های گذشته خارج نشده و تلاش دارد با زنده نگه داشتن دوگانه‌های قدیمی، فضای کشور را در مدار مجادله نگه دارد.
در نهایت، آنچه در مجلس رخ داد را می‌توان هشداری جدی نسبت به فرسایش گفت‌وگو در فضای سیاسی کشور دانست. زمانی که نقد به توهین و اختلاف‌نظر به دشمنی تعبیر می‌شود، مسیر تعامل سیاسی دچار انسداد می‌گردد. اگر قرار باشد هر اختلاف دیدگاهی به منازعه تبدیل شود، در نهایت همه جریان‌های سیاسی بازنده خواهند بود. در شرایط کنونی که کشور با مسائل کلانی چون چالش‌های اقتصادی، فشارهای بین‌المللی و ضرورت بازسازی اعتماد عمومی مواجه است، بازگشت به عقلانیت و گفت‌وگوی محترمانه بیش از هر زمان ضروری به نظر می‌رسد. جنجال‌های بی‌ثمر در مجلس، اگرچه ممکن است برای برخی جریان‌ها در کوتاه‌مدت دستاورد تبلیغاتی داشته باشد، اما در بلندمدت جز تضعیف نهاد سیاست و افول اعتماد عمومی نتیجه‌ای نخواهد داشت.
بهنام یاراحمدی، استاد دانشگاه و کارشناس علوم سیاسی، در گفت‌وگو با آرمان امروز با اشاره به حواشی اخیر مجلس شورای اسلامی گفت: «در حالی که کشور بیش از هر زمان دیگر به آرامش سیاسی و همگرایی نیاز دارد، صحن علنی مجلس شاهد جنجالی کم‌سابقه بود که واکنش تند برخی نمایندگان به اظهارات حسن روحانی را در پی داشت.»
وی افزود: «بازتاب گسترده این ماجرا در شبکه‌های اجتماعی نشان داد که افکار عمومی از این نوع مواجهه‌های تند خسته شده است. به جای آنکه نقد منصفانه و کارشناسی بر عملکرد دولت‌های گذشته صورت گیرد، ما شاهد تشدید دو قطبی‌ها و افزایش بی‌اعتمادی هستیم.»
این استاد دانشگاه با اشاره به فضای عمومی کشور گفت: «در هفته‌های اخیر، مقامات عالی کشور بارها بر ضرورت حفظ آرامش و پرهیز از درگیری‌های لفظی بی‌فایده تأکید کرده بودند، اما واکنش‌های اخیر در مجلس نشان داد که بخشی از جریان سیاسی همچنان بر روش‌های هیجانی پافشاری می‌کند.»
یاراحمدی در ادامه خاطرنشان کرد: «الگوی مجادلات سیاسی در ایران به نقطه فرسایش رسیده است. این الگو نه تنها سرمایه اجتماعی را تضعیف می‌کند، بلکه باعث می‌شود مفهوم نقد سازنده به تسویه‌حساب‌های سیاسی تقلیل یابد. چنین رفتارهایی هزینه‌های سنگینی برای فضای عمومی کشور دارد.»
وی با اشاره به بازتاب رسانه‌ای این رویداد تصریح کرد: «واکنش افکار عمومی عمدتاً منفی بود و بسیاری از کاربران، رفتار تند برخی نمایندگان را نماد افراط‌گرایی سیاسی دانستند. حتی برخی تحلیلگران اصولگرا نیز این رفتار را خارج از عرف پارلمانی توصیف کردند.»
یاراحمدی با انتقاد از بی‌توجهی به شأن مجلس گفت: «حتی اگر سخنان روحانی قابل نقد بوده باشد، تریبون مجلس جای توهین و درگیری نیست. نقد باید در بستر کارشناسی و با حفظ حرمت‌ها انجام شود. برخوردهای احساسی نه‌تنها اثرگذار نیست بلکه پیامدهای منفی اجتماعی دارد.»
وی ادامه داد: «جامعه امروز با مشکلات معیشتی و اقتصادی جدی روبه‌رو است. در چنین شرایطی، رفتارهای هیجانی در مجلس می‌تواند به دلسردی مردم از کارآمدی نهادهای تصمیم‌گیر منجر شود. این موضوع با روح کلی توصیه‌های رهبری درباره ضرورت حفظ آرامش و انسجام در تضاد است.»
یاراحمدی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: «به نظر می‌رسد بخشی از جریان تندرو هنوز از سایه رقابت‌های سیاسی سال‌های گذشته خارج نشده و با زنده نگه داشتن دوگانه‌های قدیمی، مانع شکل‌گیری فضای عقلانی و گفت‌وگو محور می‌شود.»
این استاد دانشگاه در پایان تأکید کرد: «اتفاق اخیر در مجلس یک هشدار جدی است؛ زمانی که نقد به توهین تبدیل شود و اختلاف‌نظر به دشمنی تعبیر گردد، تعامل سیاسی از بین می‌رود. اگر مسیر گفت‌وگو بسته شود، همه جریان‌های سیاسی بازنده خواهند بود. کشور در شرایط کنونی بیش از هر زمان نیازمند بازگشت به عقلانیت و گفت‌وگوی محترمانه است.»
