«راه‌حل دیپلماتیک بلندمدت»؛ سخت اما ممکن
در سال‌های اخیر، تنش‌های هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی، یکی از پیچیده‌ترین چالش‌های دیپلماتیک جهان بوده است. برنامه هسته‌ای ایران، که همیشه به عنوان نمادی از استقلال و پیشرفت علمی توصیف شده، همزمان با نگرانی‌های بین‌المللی در مورد احتمال نظامی‌گری، به کانون مناقشات تبدیل شد.
روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:
در سال‌های اخیر، تنش‌های هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی، یکی از پیچیده‌ترین چالش‌های دیپلماتیک جهان بوده است. برنامه هسته‌ای ایران، که همیشه به عنوان نمادی از استقلال و پیشرفت علمی توصیف شده، همزمان با نگرانی‌های بین‌المللی در مورد احتمال نظامی‌گری، به کانون مناقشات تبدیل شد.
با این حال، در روزهای اخیر، نشانه‌های روشنی از تمایل به بازگشت به مسیر دیپلماسی ظاهر شده که می‌تواند نویدبخش یک تحول اساسی باشد. اظهارات مقامات کلیدی، از جمله استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، همراه با مذاکرات اخیر چهارجانبه، همه حاکی از آن است که توافق هسته‌ای جدیدی در آستانه شکل‌گیری قرار دارد.
این نشانه‌ها نه تنها امیدبخش هستند، بلکه نشان‌دهنده یک اجماع رو به رشد برای حل مسالمت‌آمیز بحران است.
استیو ویتکاف، به عنوان نماینده دونالد ترامپ در مذاکرات خاورمیانه، بارها بر لزوم یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک بلندمدت با ایران تأکید کرده است. ویتکاف در اظهاراتی گفت که مذاکرات میان ایالات متحده و ایران خوب است و واشنگتن امیدوار به دستیابی به یک توافق صلح پایدار است.
او این مذاکرات را بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها توصیف کرد و افزود که آمریکا به جای گزینه‌های نظامی، بر دیپلماسی تمرکز دارد. ویتکاف، که سابقه‌ای در مذاکرات پیچیده مانند توافق گروگان‌های غزه دارد، ایران را در موقعیتی حساس می‌بیند و معتقد است که با اراده سیاسی، می‌توان به توافقی جامع رسید که هم نگرانی‌های امنیتی غرب را برطرف کند و هم حقوق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را تضمین نماید.
این موضع ویتکاف، که در آوریل ۲۰۲۵ در عمان و سپس در رم تکرار شد، نشان‌دهنده تغییر رویکرد آمریکا از تهدید به تعامل است. ترامپ، که در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد، اکنون از طریق ویتکاف سیگنال‌هایی می‌فرستد مبنی بر اینکه آماده بازگشت به میز مذاکره است، مشروط به محدودیت‌های سختگیرانه بر برنامه هسته‌ای ایران.
این اظهارات، در حالی که با تهدیدهای گاه‌به‌گاه همراه است، عمدتاً بر دیپلماسی بلندمدت تأکید دارد و می‌تواند پلی برای اعتمادسازی باشد.
از سوی دیگر، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، با قاطعیت بیشتری از امکان دستیابی به راه‌حل دیپلماتیک سخن گفته است.
گروسی اعلام کرد که راه‌حل دیپلماتیک با ایران قطعاً قابل دستیابی است، اگر اراده سیاسی لازم وجود داشته باشد. او تأکید کرد که آژانس می‌تواند از طریق یک سیستم بازرسی نفوذناپذیر، تضمین کند که ایران به سمت سلاح هسته‌ای نرود و این عناصر می‌تواند پایه‌ای برای توافقی پایدار باشد. گروسی، که بارها به تهران سفر کرده، در قاهره با وزیر خارجه ایران، عباس عراقچی، دیدار کرد و توافق‌نامه‌ای امضا نمود که راه را برای ازسرگیری بازرسی‌ها باز می‌کند.
او این توافق را گامی مهم در جهت درستخواند و افزود که دیپلماسی تنها مسیر پیش رو است. اظهارات گروسی نه تنها فنی، بلکه سیاسی است؛ او هشدار داد که بدون همکاری، تحریم‌های سازمان ملل بازگردانده می‌شود، اما همزمان درهای مذاکره را باز نگه داشت.
این موضع، که در جلسات هیئت مدیره آژانس تکرار شد، نشان می‌دهد که آژانس به عنوان ناظر بی‌طرف، آماده تسهیل توافق است و معتقد است ایران می‌تواند بخشی از یک رژیم هسته‌ای صلح‌آمیز باشد.
اوج این نشانه‌های مثبت، مذاکره چهارجانبه‌ای است که چند روز پیش، با محوریت قاهره برگزار شد. وزیر خارجه مصر، تماس‌های تلفنی جداگانه‌ای با عباس عراقچی، استیو ویتکاف و رافائل گروسی برقرار کرد تا بر تلاش‌ها برای کاهش تنش‌ها و ایجاد شرایط برای مذاکرات ایران و آمریکا تمرکز کند.
این مذاکرات، که غیرمستقیم و با میانجی‌گری مصر پیش رفت، بر پایه توافق قاهره در سپتامبر ۲۰۲۵ بنا شده که همکاری ایران و آژانس را احیا کرد. مقامات مصری اعلام کردند که بحث‌ها بر سر کاهش تنش‌ها، اعتمادسازی و دستیابی به توافقی جامع بر برنامه هسته‌ای ایران متمرکز بود، که منافع همه طرف‌ها را در نظر بگیرد و به امنیت منطقه‌ای کمک کند.
عراقچی، به عنوان نماینده ایران، بر لزوم رفع تحریم‌ها تأکید کرد، در حالی که ویتکاف بر محدودیت‌های هسته‌ای اصرار ورزید و گروسی بر بازرسی‌های شفاف تمرکز داشت.
این مذاکره، که بخشی از تلاش‌های دیپلماتیک مصر پس از درگیری‌های ژوئن است، نشان‌دهنده هماهنگی میان قدرت‌های غربی، آژانس و کشورهای منطقه‌ای برای حل مسئله است.
همه این نشانه‌ها از اظهارات امیدوارکننده ویتکاف و گروسی تا مذاکرات چهارجانبه اخیر حاکی از آن است که توافق هسته‌ای به زودی شکل خواهد گرفت.
دیپلماسی اکنون در حال بازسازی اعتماد است. ایران، با انباشت اورانیوم غنی‌شده، تحت فشار است اما اراده‌اش برای مذاکره مشهود است.
آژانس، با توافق قاهره، پلی برای شفافیت زده و مصر، به عنوان میانجی بی‌طرف، فرآیند را تسریع می‌کند. این همگرایی، که در مذاکرات عمان و رم نیز دیده شد، می‌تواند به توافقی منجر شود که نه تنها برنامه هسته‌ای ایران را محدود کند، بلکه تحریم‌ها را بردارد و ثبات منطقه‌ای را تقویت نماید. اگر اراده سیاسی حفظ شود، توافق نه تنها ممکن، بلکه اجتناب‌ناپذیر است. جهان منتظر است تا این دیپلماسی، صلحی پایدار بسازد.
