آغاز فصل جدید مذاکرات در پشت پرده

روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:

به نظر می‌رسد میانجی‌گری روسیه برای ایجاد صلح در خاورمیانه جدی شده است و این بار مسکو نه تنها به دنبال حفظ نفوذ خود در منطقه است، بلکه پرونده هسته‌ای ایران را به عنوان کلید حل مسالمت‌آمیز بحران‌ها پیش می‌کشد. در حالی که تنش‌ها در غزه، لبنان و سوریه همچنان شعله‌ور است، ولادیمیر پوتین در اجلاس‌های اخیر، از جمله دیدارهای دیپلماتیک در قاهره و ریاض در مهرماه ۱۴۰۴، پیشنهادهای مشخصی برای آتش‌بس و مذاکرات چندجانبه ارائه کرده که فراتر از حرف‌های کلیشه‌ای است.

روسیه، که سال‌ها به عنوان شریک ایران عمل کرده، حالا می‌خواهد نقش یک میانجی معتبر را ایفا کند – نه مثل گذشته که فقط از وتو در شورای امنیت برای حمایت از تهران استفاده می‌کرد. این تغییر، ظاهراً از محاسبات ژئوپلیتیکی مسکو ناشی می‌شود: با فشار تحریم‌های غربی بر اقتصاد روسیه، پوتین به دنبال امتیازگیری از آمریکا است و حل پرونده هسته‌ای ایران می‌تواند دریچه‌ای برای این معامله باشد.

در ازای کمک به توافق مسالمت‌آمیز بر سر برنامه اتمی تهران، روسیه احتمالاً از واشنگتن تخفیف در تحریم‌های مرتبط با اوکراین یا انرژی دریافت می‌کند و این دقیقاً جایی است که ایران باید هوشیار باشد و همزمان تنش‌زدایی با اروپا را پیگیری کند.

چندی پیش بود که روسیه پیشنهاد میانجی‌گری در مذاکرات غزه را داد که البته با مخالفت اتحادیه اروپا روبرو شد. بروکسل صراحتاً گفت پوتین نمی‌تواند در حالی که به اوکراین حمله می‌کند، از صلح در خاورمیانه حرف بزند. اما مسکو عقب ننشست. پوتین با دونالد ترامپ تلفنی صحبت کرد و پیشنهاد داد روسیه در حل بحران یمن و سوریه نقش کلیدی ایفا کند، در حالی که همزمان با ایران قراردادی ۲۵ میلیارد دلاری برای ساخت چهار رآکتور هسته‌ای در سیریک امضا کرد.

این قرارداد، که قرار است ۵ گیگاوات برق تولید کند، نشان‌دهنده عمق روابط مسکو-تهران است اما همزمان پیامی به غرب: روسیه می‌خواهد در پرونده هسته‌ای ایران شریک باشد، نه حاشیه‌نشین.

روسیه به عنوان یکی از امضاکنندگان برجام، حالا پیشنهاد می‌دهد که تهران بخشی از این ذخایر را به مسکو منتقل کند تا در ازای آن، تحریم‌ها برداشته شود. این پیشنهاد، جدی به نظر می‌رسد؛ چرا که روسیه خودش از تحریم‌ها خسته است و می‌خواهد با حل مسالمت‌آمیز مسئله ایران، دست بالا را در مذاکرات با آمریکا پیدا کند.

حالا به بخش کلیدی ماجرا برسیم. احتمالاً روسیه در ازای این توافق، از آمریکا امتیازی می‌گیرد. مذاکرات آمریکا-روسیه بر سر اوکراین، که در عربستان سعودی برگزار شد، نشان داد مسکو آماده است در ازای تخفیف تحریم‌های کشاورزی و انرژی، به آتش‌بس دریایی و حفاظت از زیرساخت‌های انرژی اوکراین تن دهد.

ترامپ، که همیشه برجام را بدترین توافق تاریخ خوانده، حالا در نامه‌ای مستقیم به ایران پیشنهاد مذاکره داده و روسیه را به عنوان میانجی دعوت کرد. تحلیل‌گران می‌گویند پوتین این را فرصتی می‌بیند تا تحریم‌های غربی بر صادرات نفت و گاز روسیه را کاهش دهد – مثلاً با بازگرداندن بخشی از دارایی‌های مسدودشده در غرب. در مقابل، مسکو می‌تواند به واشنگتن تضمین دهد که ایران غنی‌سازی را به سطوح پایین بازگرداند و بازرسی‌های آژانس را کامل کند.

این معامله، برای روسیه برد-برد است: نفوذش در خاورمیانه حفظ می‌شود، اقتصادش نفس می‌کشد، و ایران را هم به عنوان متحد نگه می‌دارد بدون اینکه کاملاً تسلیم غرب شود. اما برای تهران، این یعنی ریسک: اگر روسیه امتیازاتش را بگیرد و آمریکا به وعده‌ها عمل نکند، ایران دوباره تنها می‌ماند.

به همین علت، ایران باید به صورت همزمان با اروپا تنش‌زدایی کند. اروپا، که همیشه در برجام نقش داشته، حالا از طریق اسنپ‌بک فشار می‌آورد. آلمان و فرانسه در اوت نامه‌ای به شورای امنیت نوشتند که ایران “عملکرد قابل توجهی” نداشته و مکانیسم بازگشت تحریم‌ها را فعال کنند.

اما همزمان، برلین و پاریس پیشنهادهایی برای توافق موقت داده‌اند.

تنش‌زدایی با اروپا، که مستقل از آمریکا عمل نمی‌کند، می‌تواند اهرمی برای تهران باشد – مثلاً توافق بر سر بازرسی‌های بیشتر در فردو و نطنز در ازای دسترسی به بازار اتحادیه. این کار، ایران را از وابستگی صرف به روسیه نجات می‌دهد و جلوی معامله‌ای را می‌گیرد که مسکو در آن برنده مطلق باشد.

تصور کنید اگر پوتین با ترامپ بر سر اوکراین توافق کند و تحریم‌های روسیه کم شود اما ایران هنوز تحت فشار باشد، تهران ضرر می‌کند.

تنش‌زدایی همزمان، بهترین بیمه است. میانجی‌گری روسیه جدی است اما نه کل ماجرا. ایران نباید منتظر بماند؛ باید با اروپا، که همیشه واقع‌بین‌تر از واشنگتن بوده، همزمان پیش برود. این تنش‌زدایی دوجانبه، نه تنها برجام را احیا می‌کند، بلکه اقتصاد ایران را از رکود نجات می‌دهد و صلح خاورمیانه را واقعی می‌سازد. زمان عمل است؛ تهران شایسته دیپلماسی هوشمندانه است، نه قمار بر سر میانجی‌گری دیگران.