فصل آلودگی

روزنامه اعتماد در گزارشی نوشت:

پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی درباره کاهش کیفیت هوای پایتخت محقق شد و از هفته قبل، غلظت آلاینده‌ها در هوای تهران افزایش یافته است. طبق جدولی که شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران منتشر کرده، از 21 مهر ماه و به دنبال افزایش غلظت آلاینده‌ها، کیفیت هوای پایتخت کاهش یافته و طی 6 روز اخیر، شامگاه پنجشنبه تا بامداد جمعه، آلوده‌ترین ساعات بوده که در این ساعات، غلظت آلاینده‌ها به تدریج از شاخص 115 تا 136 افزایش یافت و سپس در صبحگاه جمعه به 116 رسید اما طبق گزارش سامانه پایش کیفی هوای کشور، پیش از ظهر دیروز شاخص ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون در هوای شهر تهران 109 بود که شرکت کنترل کیفیت هوا در ساعات عصر این شاخص را 103 و کیفیت هوا را برای گروه‌های حساس، ناسالم اعلام کرد.

 طبق گزارش سامانه پایش کیفی هوای کشور، شهرهای دیگری در استان تهران، هوایی بسیار آلوده‌تر از پایتخت داشتند چنان‌که پیش از ظهر دیروز، باقرشهر با شاخص 181 بابت آلاینده ذرات معلق 2.5 میکرون، پاکدشت ورامین با شاخص 167 و پیشوا با شاخص 163 به ترتیب آلوده‌ترین هوا را بین 14 شهرستان استان تهران داشتند. 

بنا به گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران، هوای پایتخت در طول 212 روز اخیر در مقایسه با مدت مشابه پارسال کیفیتی به مراتب بدتر داشته چنان‌که پارسال تهران 5 روز هوای پاک (با شاخص صفر تا 50) 141 روز هوای قابل قبول (با شاخص 51 تا 100) 64 روز هوای ناسالم برای گروه حساس (با شاخص 101 تا 150) 2 روز ناسالم برای همه گروه‌ها (با شاخص 151 تا 200) داشت و روزهای با هوای بسیار ناسالم (با شاخص 201 تا 300) و خطرناک (با شاخص 301 تا 500) هم صفر بود اما امسال، تعداد روزهای با هوای پاک در پایتخت 6 روز بوده ولی از تعداد روزهای با هوای قابل قبول کاسته شده و به 113 روز رسیده و تعداد روزهای با هوای ناسالم برای گروه‌های حساس به 81 روز و تعداد روزهای با هوای ناسالم به 8 روز افزایش یافته و تهرانی‌ها، 2 روز هوای بسیار ناسالم و 2 روز هوای خطرناک نفس کشیده‌اند. 

به دنبال تداوم غلظت آلاینده‌ها در هوای پایتخت، دیروز رییس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با ابراز نگرانی از وضعیت آلودگی هوا در پایتخت و تکرار سالانه پدیده وارونگی دما و افزایش غلظت آلاینده‌ها، خواستار بازنگری اساسی در طرح‌های مقابله با آلودگی هوا شد. 

مهدی پیرهادی گفت که آنچه طی دو دهه اخیر و هر سال در ماه‌های سرد با عنوان برنامه‌های کاهش آلودگی هوا با هدف کنترل منابع آلاینده اجرا می‌شود، به دلیل نبود ضمانت اجرایی و نبود مدیریت واحد یکپارچه در هماهنگی بین دستگاه‌ها و کمبود منابع مالی، تاثیر ملموسی بر کیفیت هوای تهران نداشته و در سال جاری هم وضع همین است چنان‌که شاخص آلودگی در بسیاری از روزهای مهر و نیمه نخست پاییز در وضعیت ناسالم بوده و با آغاز پایداری جوی و وقوع وارونگی دما، انتظار می‌رود این روند همچون سال‌های گذشته در فصول زمستان نیز تشدید شود.

این ابراز نگرانی عضو شورای شهر تهران، در حالی بود که به تازگی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، با استناد به گزارش سالانه وضعیت کیفیت هوا و صدای تهران اعلام کرد که «در بازه ۱۰ ساله منتهی به ۱۴۰۳، این سال با حدود ۳۹.۹درصد شاخص کیفیت هوای بالاتر از حد سلامت، دومین سال آلوده در دهه اخیر بوده است. در این سال، به مدت 123 روز ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون، ۳۹ روز آلاینده ازن و ۱۴ روز آلاینده کوچک‌تر از ۱۰ میکرون، فراتر از حد مجاز بودند. بیشترین شاخص آلودگی در سال گذشته هم ۱۷۴ و در روز ۲۹ آذر بوده در حالی که با توجه به دو آلاینده اصلی شهر تهران، ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون به لحاظ تعداد روزهای آلوده در رتبه دوم و آلاینده ازن در مرتبه سوم قرار داشته است.» 

 تمام کشور از آلودگی هوا رنج می‌برد 

گزارش‌هایی که وزارت بهداشت در فاصله سال‌های 1400 تا 1403 از رصد مرگ بر اثر آلودگی هوا منتشر کرده هم نشان می‌دهد که هر سال، تاثیر مخرب آلودگی هوا بر سلامت شهروندان، شدیدتر می‌شود. 

حدود دو ماه قبل، عباس شاهسونی که معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم‌ پزشکی شهید بهشتی است، در گزارشی به خبرگزاری ایسنا خبر داد که در سال 1403 بیش از ۳۵هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا در کشور ثبت شده و با تاکید بر اینکه میزان غلظت آلودگی هوا در سال 1403 نسبت به ۱۴۰۲ افزایش داشته، در توضیح جزییات این مطالعه گفت: «مطالعه‌ای درباره بررسی آثار بهداشتی و اقتصادی ناشی از آلودگی هوا در سال گذشته و در ۸۳ شهر کشور با جمعیتی بیش از ۵۷ میلیون نفر انجام شد که نتایج این مطالعه، نشان می‌دهد که تعداد مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در سال ۱۴۰۳ به‌طور میانگین ۳۵ هزار و ۵۴۰ نفر است. براساس نتایج این مطالعه، ۱۲.۷ درصد از مرگ‌های طبیعی در ۸۳ شهر مورد مطالعه، منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون بوده و به‌طور میانگین ۱۴.۶۶ درصد از مرگ‌های منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی، ۱۵ درصد به علت سکته مغزی، ۱۴.۴ درصد به دلیل سرطان ریه و بیش از ۱۱ درصد به علت بیماری‌های مزمن انسداد ریوی بوده است . بر اساس نتایج این مطالعه، هزینه‌های ناشی از مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در سال 1403 حدود ۱۴ میلیارد دلار و معادل 1000 میلیارد تومان بوده است. نتایج این مطالعه نشان داد که میانگین غلظت سالانه ذرات معلق در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۲ به میزان جزیی افزایش هم یافته است.»

مطالعه دیگری هم سال 1402 و در ۵۷ شهر کشور و برای جمعیت 48 میلیون نفری ساکن در این شهرها انجام شد که نتایج این مطالعه وزارت بهداشت هم نشان داد که در سال 1402 میزان ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون، در ۷۵درصد از روزهای سال از میزان رهنمود سازمان جهانی بهداشت بیشتر بوده و بیش از ۳۰‌ هزار و ۶۰۰ مرگ منتسب به آلودگی هوا در این شهرها رخ داده که میزان مرگ‌های منتسب به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در شهرهای ماهشهر، ریگان، تهران، مشهد، اصفهان و اراک از میانگین کشوری بیشتر بوده و به ‌طور مشخص، در سال 1402 سهم پایتخت از مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا ۶ هزار و ۹۳۹ نفر است. 

طبق نتایج این مطالعه، سهم بیماری‌های مزمن انسداد ریوی از میزان مرگ‌ و میر ناشی از بیماری‌های منتسب به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در ۵۷ شهری که مورد رصد قرار گرفته‌اند ۸۱۹ نفر (حدود ۱۱.۴درصد از مرگ‌ و میرهای ناشی از بیماری‌های مزمن انسداد ریوی) سهم سرطان ریه، ۷۷۳ نفر (۱۴.۴درصد) سهم بیماری‌های ایسکمیک قلبی از میزان مرگ‌ و میر کشور در ۵۷ شهر مورد بررسی، ۷ هزار و ۳۰۸ نفر (۱۴.۷درصد) مرگ‌های سکته‌ مغزی به دلیل مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون نیز ۳ هزار و ۱۵۱ نفر (۱۴.۹درصد) بوده و درنهایت، هزینه‌های مرگ‌های منتسب به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در سال 14092 هم ۱۲ میلیارد دلار (معادل ۶۰۰ هزار میلیارد تومان) برآورد شده است.

شاهسونی درباره آمار قربانیان آلودگی هوا در سال 1401 هم اعلام کرده بود: «طبق نتایج مطالعه سال 1401 و بررسی آثار بهداشتی و اقتصادی منتسب به آلاینده ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون در ۳۳ شهر کشور، شمار قربانیان بالاتر از 30 ساله، 26 درصد بیشتر از فوتی های آلودگی هوا در سال 1400 بوده و در این سال تعداد کل موارد مرگ منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون در افراد بالای ۳۰ سال، به‌طور میانگین ۲۶ هزار و ۳۰۷ نفر گزارش شده که بیش از ۲۶ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش یافته است. در سال ۱۴۰۱ میانگین سالانه غلظت ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون در شهرهای تهران، مشهد، اهواز، تبریز، شیراز، اصفهان، ایلام، سنندج، یاسوج، همدان، خرم آباد، اراک، کرج، کرمانشاه، آبادان، زنجان، یزد، ارومیه، کرمان، بیرجند، قم، زابل، بجنورد، دزفول، بوشهر، شهرکرد، اردبیل، بندرعباس، شوشتر، بم، قزوین، ایرانشهر و بهبهان، بیش از 7 برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت (پنج میکروگرم در مترمکعب) و تقریبا سه برابر استاندارد ملی (دوازده میکروگرم در مترمکعب) بوده و در این سال خسارت مرتبط با همه موارد مرگ منتسب به ذرات معلق برابر با ۴۲۱ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.» 

یکی دیگر از گزارش‌ها مربوط به وضعیت مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در سال 1400 است که شاهسونی در توضیح این گزارش اعلام کرده است:  «در سال ۱۴۰۰، تعداد همه مرگ‌های منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون، بیش از ۸۷درصد نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش داشته و در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال در ۲۷ شهر مورد مطالعه (تهران، اهواز، مشهد، تبریز، شیراز، اصفهان، ایلام، ‌سنندج، همدان، خرم‌آباد، اراک، کرج، کرمانشاه، آبادان، شهرکرد، یزد، ارومیه، کرمان، قزوین، بیرجند، قم، ‌زابل، بجنورد، زنجان، بوشهر، اردبیل و زاهدان) با جمعیت 35 میلیون نفری، 20 هزار و 837 نفر، در شهر تهران به‌ طور میانگین ۶۳۹۸ نفر و در شهرهایی نظیر اهواز، تهران، زابل، کرج، اصفهان و دزفول که با آلودگی هوای شهری و پدیده گرد و غبار درگیر هستند، بالاتر از میانگین کشوری است آن‌هم درحالی که میانگین غلظت ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون در ۲۷ شهر مورد مطالعه، بیش از ۶ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت (۵ میکروگرم در مترمکعب) و بیش از ۲.۵ برابر استاندارد ملی (۱۲ میکروگرم در مترمکعب) بوده است. همچنین در این سال، تعداد مرگ به علت بیماری‌های مزمن انسداد ریوی (COPD) منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون در شهرهای مورد مطالعه به‌ طور میانگین ۵۷۴ نفر و در شهر تهران ۱۲۰ نفر بوده در حالی که هزینه‌های مرتبط با مرگ و میر ناشی از بیماری‌های مزمن انسداد ریوی ۲۲۵ میلیون دلار تخمین زده شده است. 

میانگین تعداد مرگ در سال ۱۴۰۰ به علت سرطان ریه منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال در ۲۷ شهر مورد مطالعه به ‌طور میانگین ۵۱۳ نفر و در شهر تهران ۱۶۱ نفر و هزینه مرتبط با مرگ و میر ناشی از سرطان ریه ۲۰۱ میلیون دلار تخمین زده شده است. 

تعداد مرگ‌های سال ۱۴۰۰ به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون در ۲۷ شهر مورد مطالعه به ‌طور میانگین ۴۹۲۳ نفر و در شهر تهران ۱۳۲۲ نفر گزارش شده درحالی که در این سال هزینه‌های مرتبط با مرگ و میر ناشی از ایسکمیک قلبی ۱۹۳۲ میلیون دلار تخمین زده شده است. میانگین تعداد مرگ در سال ۱۴۰۰ به علت سکته مغزی منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون در ۲۷ شهر مورد مطالعه ۱۹۷۲ نفر و در شهر تهران ۶۶۶ نفر گزارش شده در حالی که هزینه‌های مرتبط با مرگ و میر ناشی از سکته مغزی ۷۷۴ میلیون دلار تخمین زده شده است. در سال ۱۴۰۰ در مجموع هزینه مرتبط با مرگ و میر ناشی از همه علل منتسب به ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون معادل ۲۲۷ هزار میلیارد تومان برآورد شده که این مقدار نسبت به سال ۱۳۹۹ بیش از ۹۰درصد افزایش یافته است.»