سه چراغ سبز بورس به اصلاح اقتصادی
سومین روز سراسر سبز بازار سهام در اولین هفته پس از قطعی شدن روند فعال‌سازی مکانیزم ماشه بسیاری را شگفت‌زده کرد.
روزنامه ایران در گزارشی نوشت:
سومین روز سراسر سبز بازار سهام در اولین هفته پس از قطعی شدن روند فعال‌سازی مکانیزم ماشه بسیاری را شگفت‌زده کرد. رشدهای کم‌نظیر قیمت‌ها، صف‌های خرید قدرتمند، ورود پول تازه‌نفس و دستیابی شاخص بورس به کانال‌های جدید همگی نشانه‌هایی است مبنی بر آنکه فارغ از مسائل سیاسی، آنچه در نهایت بازار سهام را دستخوش تغییر می‌کند اقتصاد است. مسأله‌ای که در تجربه‌نگاری اخیر روزنامه ایران از شرایط بورس مسکو نیز به وضوح دیده می‌شد که بیش از سه سال جنگ و تحریم، در نهایت آنچه روند بورس را بهتر توضیح می‌داد متغیرهای اقتصادی بود. شش گمانه درباره صعود این روزهای بورس تهران مطرح می‌شود مانند ارزندگی سهام، در اوج بودن بازارهای رقیب مانند ارز و طلا، کاهش فشار ناترازی انرژی در پاییز، انتظار برای گزارش‌های بهتر از انتظار شرکت‌ها در فصل دوم سال، ورود پول‌های تازه، اما آنچه به نظر می‌رسد بیش از هر چیز پیشران رونق سهام شد یک سیگنال از اصلاح اقتصادی است. طبق تازه‌ترین اظهارات معاون ارزی بانک مرکزی شرکت‌های پتروشیمی‌و فولادی در حال همکاری با سکاندار پولی و عرضه ارز خود در بازار توافقی هستند. اتفاقی که بارها روزنامه ایران به عنوان نسخه نجات دو بازار ارز و سهام بر آن تأکید کرده بود. کاهش شکاف ارزی نه تنها جلوی فساد و رانت‌پاشی را در اقتصاد می‌گیرد، بلکه با بهبود سود شرکت‌ها در بخش واقعی اقتصاد به سهام رونق می‌دهد و از جذابیت بازارهای سفته‌بازی می‌کاهد. اینکه سیاست‌های اقتصادی دولت تا چه حد به سمت حذف قیمت‌گذاری‌های دستوری در بخش‌های مختلف و بویژه ارز می‌رود، تعیین‌کننده تداوم رونق بازار سهام خواهد بود. اما امر بدیهی آن است که در اوج خبرهای نامطلوب سیاسی مشاهده می‌کنیم یک قدم دولت در مسیر اصلاح اقتصادی چگونه هم به بخش مولد کمک می‌کند و هم التهاب ارز و طلا را مهار می‌کند.
روز سراسر سبز بورس تهران
بورس تهران در معاملات روز گذشته بار دیگر چهره‌ای سبز و امیدوارکننده از خود به نمایش گذاشت. شاخص کل با رشد ۲.۳ درصدی توانست وارد کانال ۲.۷ میلیون واحدی شود؛ سطحی که از ۷ مردادماه تاکنون بی‌سابقه بوده و نشان‌دهنده بهبود محسوس جو روانی بازار است.
در جریان معاملات، ورود پول حقیقی به سهام به رقم قابل توجه ۲۱۰۰ میلیارد تومان رسید و ۸۳ درصد نمادها در محدوده مثبت قیمتی معامله شدند. این روند صعودی با باقی ماندن صف‌های خرید سنگین تا پایان بازار همراه شد؛ به‌طوری که ارزش صف‌های خرید در ۳۸۰ نماد (معادل ۴۷ درصد بازار) حدود ۵۵۰۰ میلیارد تومان برآورد شد. این ارقام، حکایت از تحرک بالا و اشتیاق مجدد سرمایه‌گذاران خرد برای حضور در بازار سهام دارد.
در مقابل، بازار ارز روزی کم‌نوسان را پشت سر گذاشت و نرخ دلار تغییر قابل توجهی نسبت به روز قبل نداشت. اما بازار طلا کمی‌پررنگ‌تر ظاهر شد. سکه امامی‌به‌دلیل جهش جدید اونس جهانی که رکورد تاریخی ۳۸۰۰ دلاری را شکست، رشد بیشتری را تجربه کرد و از مسیر دلار جدا شد.
در بخش صندوق‌های سرمایه‌گذاری، روند خروج پول از صندوق‌های درآمد ثابت همچنان ادامه داشت و سرمایه‌گذاران خرد حدود ۲۷۰ میلیارد تومان از این صندوق‌ها خارج کردند. هرچند صندوق‌های طلا در این روز با ورود سرمایه همراه بودند، اما حجم ورود به‌مراتب کمتر از بازار سهام بود و تمرکز اصلی نقدینگی همچنان بر بورس باقی ماند.
شش روایت برای رشد سه‌روزه سهام
وقتی بازارها تغییر مسیر می‌دهند، بسیاری آن را روایت می‌کنند که هرچند پساواقعه (hindsight) است، اما در خود دلایلی را برای توضیح غافلگیری دارد. درباره رشد این روزهای بورس نیز شش روایت مطرح است. یک گروه می‌گویند قیمت سهام به قدری به کف تاریخی نزدیک شده بود که انگیزه سرمایه‌گذاران برای ورود شد. دومین روایت بر نزدیک اوج رسیدن قیمت‌ها در بازارهای رقیب مانند ارز و طلا تأکید می‌کنند که انگیزه سرمایه‌گذاران برای ورود بیشتر به این بازارها را محدود می‌کند. دسته سوم بر بهبود شرایط تولید به دلیل نبود چشم‌انداز ناترازی در فصل پاییز و توقف فعالیت شرکت‌های بورسی انگشت می‌گذارند. چهارمین روایت بر عملکرد بهتر از انتظار شرکت‌ها در ماه گذشته و احتمالاً فصل تابستان تأکید می‌کند. گروه پنجم اما کمی‌مرموزانه‌تر به ماجرا نگاه می‌کنند و ورود پول موسوم به «پول هوشمند» را دلیل رشد این روزها می‌دانند. آنها معتقدند افرادی که از تحولات زودتر از دیگران باخبرند، روند صعودی بورس و سنگینی کفه ترازو به نفع سهام را پیش‌بینی کرده و با تزریق منابع مالی تازه به رشد دسته‌جمعی سهم‌ها دامن زده‌اند.
شاید همه این روایت‌ها صحیح باشد و رشد بورس نه فقط به یک عامل، بلکه به همه آنها وابسته بوده، اما بدون تردید واقعی‌ترین روایت را گروه ششم می‌گویند «سیگنال حذف قیمت‌گذاری دستوری». علی‌رضا گچ‌پز‌زاده، معاون ارزی بانک مرکزی، از مذاکرات این بانک با صنایع فولادی و پتروشیمی‌خبر داد و اعلام کرد «بر اساس توافق‌های صورت‌گرفته، علاوه بر رعایت سقف صادرات سال گذشته، افزایش صادرات این صنایع نیز در دستور کار قرار گرفته و ارز حاصل از آن در تالار دوم عرضه خواهد شد.» همین کافی بود تا بورس تهران که مدت‌ها با دلار دستوری زیر مرز ۷۰ هزار تومان ارزش‌گذاری می‌شد، نسبت به تعدیل اسمی‌قیمت‌ها و بهبود سودآوری شرکت‌ها امیدوار شود. این اتفاق نه تنها به معنای نزدیک شدن قیمت ارز قابل دسترس شرکت‌های تولیدی بورس به محدوده‌های بالاتر است، بلکه فشار را از بازار ارز برداشته و این بازار و به تبعش طلا را با کاهش جذابیت مواجه می‌کند (البته بخشی از رشد قیمت طلا ناشی از موتور دوم، یعنی بازار جهانی است که امری فراگیر در تمام دنیاست).
شروط پایداری رونق بورس
واکنش بازار سهام در سه روز گذشته، چراغ سبزی به یک قدم اولیه دولت و سیاست‌گذاران در جهت اصلاحات اقتصادی و پایان بخشیدن به اقتصاد دستوری است. ریسک‌های سیاسی، مسأله تازه‌ای در اقتصاد ایران نیست و شاید بتوان با جرأت گفت که اکنون با دولت مستقر در کاخ سفید، حتی برای اقتصاد جهان نیز پدیده‌ای اجتناب‌ناپذیر است. بنابراین، آن بخش که در دستان سیاست‌گذاران است، سیاست‌های اقتصادی است که به آسانی می‌تواند جریان کشور را به سمت توسعه تغییر دهد و صدالبته در مسیر سیاسی نیز با افزایش تاب‌آوری و پادشکنندگی به کشور کمک کند. برای این موضوع بازار سهام با دو مسأله مواجه است؛ قیمت‌گذاری دستوری و نرخ بهره بالا. بخش اعظم قیمت‌گذاری دستوری ناشی از نظام ارز چندنرخی است؛ بنابراین، کلید اصلی هر دو موضوع از بانک مرکزی می‌گذرد. اگر مسیری برای حذف رانت ارزی تداوم یابد و به تدریج با کاهش فشار تقاضای کاذب، نرخ‌های بهره نیز کمی‌پایین آیند، طبیعی است رونق بورس می‌تواند ادامه‌دار باشد. اما بازگشت به سیاست‌های سرکوب، مجدد پناهگاه‌ها را جذاب می‌کند و بازار سهام را به رکود
فرو می‌برد. لازم به تأکید است، حدود پنج سال رکود و جاماندگی بازار سهام نسبت به رقبا، خاطره‌ای نیست که با سه روز رشد از یادها برود؛ بنابراین، تداوم و تکرار سیگنال‌های مثبت اقتصادی، امری ضروری برای‌گذار به بازار سرمایه‌ای پویاست.
