پرونده هسته‌ای در دستان لاریجانی و عراقچی
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کنونی، در مبارزات انتخاباتی خود با وعده مذاکره با آمریکا برای رفع تحریم‌ها توانست اکثریت آرا را به دست آورد. در ابتدای دولت، به‌رغم دشواری مذاکره با واشینگتن، سرانجام فرمان آغاز گفت‌وگو صادر شد و عباس عراقچی با ویتکاف آمریکایی پای میز نشست.
روزنامه آرمان ملی در گزارشی نوشت:
نفس این مذاکره نشان داد ایران مسیر تازه‌ای در پرونده هسته‌ای گشوده است. هرچند آن گفت‌وگوها به نتیجه نرسید و با حملات اسرائیل و سپس آمریکا به میز مذاکرات و سایت‌های هسته‌ای ایران متوقف شد، اما پس از فروکش‌کردن تب جنگ، دولت چهاردهم بار دیگر تلاش کرد مذاکرات را احیا کند؛ به‌ویژه آنکه اروپایی‌ها تصمیم گرفتند مکانیسم ماشه را فعال کنند. در این میان پرسش اصلی این بود که تهران با چه راهبردی به میدان بازمی‌گردد و آیا دست‌فرمان گذشته ادامه خواهد یافت یا تغییر خواهد کرد.
+ تحول در فرماندهی هسته‌ای
پس از جنگ و بمباران سایت‌های هسته‌ای ایران و نیز فشار سنگین اروپایی‌ها برای مذاکره با آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، لزوم تغییر ریل هسته‌ای بیش از پیش آشکار شد. در همین چارچوب، علی لاریجانی به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب شد؛ سیاستمداری که تجربه مستقیم در مذاکرات هسته‌ای دارد. در هفته‌های گذشته شایعاتی درباره ادامه نقش‌آفرینی علی شمخانی در تصمیم‌گیری‌های هسته‌ای شنیده می‌شد، اما نهایتاً روشن شد تغییرات فراتر از انتظار بوده است. اکنون چند روزی است که علی لاریجانی و عباس عراقچی مسئولیت پرونده هسته‌ای را در دست گرفته‌اند. شیخ عطار در گفت‌وگو با کیاوش حافظی دراین‌باره تصریح کرده است: «بر اساس آخرین خبرها، پرونده هسته‌ای به شورای عالی امنیت ملی و آقای لاریجانی منتقل شده است. در دولت آقای پزشکیان، آقای عراقچی مسئولیت پرونده هسته‌ای را برعهده گرفت؛ هرچند آقای شمخانی نیز نظر می‌داد یا تصویب می‌کرد. شنیده‌ام که چند روزی است پرونده به شورای عالی امنیت ملی برگشته و در اختیار آقای لاریجانی قرار دارد. به اعتقاد من، مجموعه آقای عراقچی و لاریجانی یا به‌طور کلی شورای عالی امنیت ملی و وزارت امور خارجه، تیمی توانمند و باتجربه است که سال‌ها در موضوع هسته‌ای نقش داشته است. هیچ‌کس تجربه‌ای در حد آنها ندارد.»
نشانه‌های تازه
این روزها وزارت خارجه در فاصله ۲۰ روز تا اجرای مکانیسم ماشه فعالیت‌های خود را شدت بخشیده است. چندی پیش خبرهایی از مذاکرات تیم ایرانی با اروپایی‌ها منتشر شد؛ هرچند پیشرفت محسوسی در آن مقطع گزارش نشد. همچنین سخنگوی وزارت خارجه ایران اعلام کرد: «هیأت نمایندگی ایران متشکل از مدیرکل صلح و امنیت وزارت خارجه و نماینده سازمان انرژی اتمی در دور سوم مذاکرات با آژانس شرکت کردند. هنوز جمع‌بندی نهایی حاصل نشده، اما روند گفت‌وگوها مثبت بوده است. ملاحظات مربوط به امنیت و ایمنی تأسیسات هسته‌ای، شورای عالی امنیت ملی و مصوبه مجلس در نظر گرفته شده و منتظریم متن نهایی توافق ایران و آژانس که شیوه تعامل در شرایط جدید را مشخص می‌کند، نهایی شود.»
تغییر فرمانده، تغییر ریل؟
کنار رفتن شمخانی و سپرده‌شدن پرونده هسته‌ای به لاریجانی و عراقچی نشانه روشنی است از اینکه ایران در پی اتخاذ رویکردی تازه در مذاکرات است؛ رویکردی که می‌تواند مانع فعال‌شدن مکانیسم ماشه شود و زمینه را برای «نوبرجام» یا توافقی جدید با غرب فراهم آورد. حسن روحانی در گذشته بارها درباره مدیریت پرونده هسته‌ای هشدار داده و توصیه‌هایی به مسعود پزشکیان کرده بود. به نظر می‌رسد این هشدارها جدی گرفته شده و اکنون تغییر فرماندهی به تغییر ریل انجامیده است. باید دید آیا تیم لاریجانی- عراقچی خواهد توانست تحولی در تعامل با اروپا و در نهایت آمریکا ایجاد کند تا حقوق هسته‌ای ایران به رسمیت شناخته شده و تحریم‌ها لغو شود یا خیر. پاسخ به این پرسش احتمالاً در موعد اجرای مکانیسم ماشه روشن خواهد شد.
