چرخش دیپلماتیک« ترامپ» به سمت ایران

روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:

دونالد ترامپ در حاشیه دیدار با زلنسکی در کاخ سفید گفت: فکر می‌کنم موضوع توان هسته‌ای آینده ایران هم حل خواهد شد، اطمینان دارم که آن را حل می‌کنیم.

رئیس‌جمهور ایالات متحده، در دوره دوم ریاست‌جمهوری خود بارها از تمایلش برای مذاکره با ایران سخن گفته است. این رویکرد، که در تضاد با سیاست‌های سخت‌گیرانه او در دوره اول قرار دارد، نشان‌دهنده تغییراتی در استراتژی او نسبت به ایران است. در دوره اول، ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای ایران (برجام) خارج شد و سیاست “فشار حداکثری” را با اعمال تحریم‌های گسترده علیه تهران دنبال کرد. این سیاست اقتصاد ایران را تحت فشار شدیدی قرار داد، اما نتوانست ایران را به میز مذاکره بازگرداند یا برنامه هسته‌ای‌اش را متوقف کند. اکنون، در سال ۲۰۲۵، با توجه به پیشرفت‌های هسته‌ای ایران و تحولات منطقه‌ای، به نظر می‌رسد ترامپ به دنبال رویکردی دیپلماتیک برای حل مناقشه هسته‌ای است.

ترامپ در مصاحبه‌ها و اظهارات عمومی خود بارها اعلام کرده که هدفش جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است. او در فوریه ۲۰۲۵ در پستی در شبکه اجتماعی خود اعلام کرد که به دنبال یک “توافق صلح هسته‌ای تأییدشده” با ایران است تا از درگیری نظامی جلوگیری کند و به ایران اجازه دهد “به‌صورت صلح‌آمیز رشد و پیشرفت کند.” این اظهارات نشان‌دهنده تمایل او به یافتن راه‌حلی دیپلماتیک است که هم منافع ایالات متحده را تأمین کند و هم از تشدید تنش‌ها در خاورمیانه جلوگیری کند. او همچنین در سخنرانی‌ای در عربستان سعودی در مه ۲۰۲۵، با اشاره به ایران، پیشنهاد “شاخه زیتون” را مطرح کرد و گفت که آماده است برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران، تحریم‌های اقتصادی را کاهش دهد، مشروط بر اینکه تهران به مذاکرات متعهد شود. یکی از اقدامات عملی او برای پیشبرد مذاکرات، ارسال نامه‌ای به رهبر ایران، در مارس ۲۰۲۵ بود. او در این نامه از ایران خواست تا برای مذاکره بر سر برنامه هسته‌ای اقدام کند و هشدار داد که در صورت عدم همکاری، گزینه نظامی روی میز است.

این نامه با واکنش‌های متفاوتی در ایران مواجه شد. رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، اعلام کرد که ایران تحت فشار و تهدید مذاکره نخواهد کرد و سیاست فشار حداکثری را “تجربه‌ای شکست‌خورده” خواند. با این حال، برخی مقامات ایرانی، از جمله وزیر امور خارجه عباس عراقچی، از آمادگی برای مذاکره غیرمستقیم از طریق واسطه‌هایی مانند روسیه یا عمان خبر دادند، به شرطی که تحریم‌ها به‌عنوان پیش‌شرط مذاکره لغو شوند. ترامپ همچنین مذاکراتی را از طریق فرستاده ویژه خود، استیو ویتکاف، آغاز کرد. این مذاکرات که در آوریل ۲۰۲۵ در عمان شروع شد، به گفته کاخ سفید “بسیار مثبت و سازنده” بود.

با این حال، چالش‌های متعددی پیش روی این مذاکرات وجود دارد. ایران خواستار توافقی در چارچوب برجام است، در حالی که تیم ترامپ به دنبال توافقی جامع‌تر است که نه‌تنها برنامه هسته‌ای، بلکه حمایت این کشور از گروه‌های نیابتی را نیز شامل شود.

این تفاوت در انتظارات، مذاکرات را پیچیده کرده است. از سوی دیگر، فشارهای داخلی در ایران نیز بر روند مذاکرات تأثیرگذار است. این اظهارات متناقض نشان‌دهنده اختلاف‌نظر در میان مقامات ایرانی درباره مذاکره با ایالات متحده است. در همین حال، اقتصاد ایران تحت فشار شدید تحریم‌ها قرار دارد و ارزش ریال به پایین‌ترین سطح خود رسیده است. این وضعیت برخی مقامات ایرانی را به سمت مذاکره سوق داده، چرا که بهبود وضعیت اقتصادی یکی از اولویت‌های دولت پزشکیان است.

در ایالات متحده نیز، تیم سیاست خارجی ترامپ شامل افرادی مانند مایکل والتز، مشاور امنیت ملی، و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، بر لزوم توافق تأکید دارند. آنها معتقدند که ایران باید زیرساخت‌های هسته‌ای خود را برچیند و از حمایت گروه‌های نیابتی دست بکشد. این موضع با مخالفت‌هایی در کنگره، به‌ویژه از سوی دموکرات‌هایی مانند سناتور جین شاهین، مواجه شده که معتقدند خروج از برجام در دوره اول ترامپ اشتباه بزرگی بود و اکنون باید از فرصت مذاکره استفاده کرد. با وجود این چالش‌ها، تحولات اخیر منطقه‌ای، به ترامپ اهرم توافق بیشتری داده است.

او همچنین با هماهنگی با متحدان منطقه‌ای مانند عربستان سعودی و اسرائیل، سعی دارد ایران را به مذاکره ترغیب کند. با این حال، تهدیدات نظامی ترامپ و تأکید او بر توافق با ایران، از جمله در اظهاراتی در ژوئن ۲۰۲۵، می‌تواند مذاکرات را موفق کند.

در نهایت، تمایل ترامپ به مذاکره با ایران نشان‌دهنده تلاش او برای دستیابی به یک دستاورد دیپلماتیک بزرگ در دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش است. با این حال، موفقیت این مذاکرات به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله انعطاف‌پذیری دو طرف، مدیریت اختلافات داخلی در ایران، و توانایی ترامپ در ایجاد توازن بین فشار و دیپلماسی. در حالی که ایران برای کاهش تحریم‌ها انگیزه دارد، خواسته‌های گسترده ایالات متحده ممکن است مذاکرات را به بن‌بست بکشاند، مگر اینکه هر دو طرف به مصالحه‌ای قابل‌قبول برسند.