زنگ خطر افت فشارگاز در پارس جنوبی به صدا درآمد

روزنامه اطلاعات در گزارشی نوشت:

میدان عظیم گازی پارس جنوبی تأمین‌کننده ۷۰ درصد از گاز مصرفی کشور است. لذا حفظ و افزایش تولید گاز از این میدان، امنیت انرژی کشور را تضمین می‌کند. بااین وجود،با گذشت زمان، فشار مخازن گازی به طور طبیعی کاهش می‌یابد وبدین ترتیب اجرای پروژه های فشارافزایی با استفاده از روش‌های مختلف، می توانداین افت فشار را جبران نماید.

در عین حال  ،در صورت عدم فشارافزایی، گاز به سمت قطر که فشار بالاتری دارد مهاجرت می‌کند و این امر باعث کاهش سهم ایران از این میدان مشترک و کاهش تولید گاز در کشور می‌شود. دراین راستا، بررسی‌های میدانی و داده‌های رسمی سال ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که افت فشارگاز در برخی از فازهای میدان مشترک پارس جنوبی وارد مرحله‌ای محسوس شده است. مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس هم می گویدکه در برخی بلوک‌های این میدان، افت فشار آغاز شده و زمان برای واکنش و اجرای طرح‌های فشار افزایی محدود است.

کارشناسان هشدار می دهند که اگر پروژه‌های فشار افزایی به‌موقع اجرا نشود، ایران طی پنج تا هفت سال آینده ممکن است بخشی عمده از ظرفیت تولید گاز خود را از دست بدهدو این کاهش نه‌تنها امنیت انرژی کشور را تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز کمبود شدید برق و افزایش خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده و حتی گسترده شود.

اهمیت این میدان در تأمین انرژی کشور به حدی است که بیش از ۷۰ درصد گاز ایران، مستقیم یا غیرمستقیم، از آن تأمین می‌شود؛ گازی که شریان حیاتی تأمین سوخت نیروگاه‌ها، صنایع بزرگ، و مصرف‌کنندگان خانگی را تشکیل می‌دهد.

تاریخچه برداشت از پارس جنوبی به‌خوبی نشان می‌دهد که انفجار تولید در دو دهه گذشته، با وجود دستاوردهای اقتصادی، هزینه‌ای پنهان نیز داشته است: کاهش تدریجی فشار مخزن. در صنایع گاز، افت فشار به معنای کاهش سرعت و حجم برداشت و افزایش هزینه‌های تولید است و اگر اقدامات فشار افزایی انجام نشود، مخزن عملاً به سمت افت شدید و بازگشت‌ناپذیر تولید حرکت خواهد کرد.

فشار افزایی یا “Wellhead Compression” در میدان‌های گازی، فرآیندی است که با استفاده از ایستگاه‌های کمپرسور و روش‌های تزریق گاز یا هوا، جریان گاز را با فشار کافی به خطوط انتقال هدایت می‌کند. در غیاب چنین فرآیندهایی، حتی اگر گاز زیرزمینی فراوان باشد، توان انتقال آن به سطح زمین کاهش می‌یابد.

کارشناسان انرژی بارها تأکید کرده‌اند که حفظ سطح کنونی تولید گاز در ایران بدون اجرای پروژه‌های فشار افزایی تقریباً غیرممکن است. این هشدار زمانی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند که بدانیم هر مترمکعب گاز از دست‌رفته، به معنای ظرفیت برقی است که دیگر تولید نخواهد شد و جایگزین آن، جز با سوخت‌های آلاینده و گران، ممکن نیست.

داده‌های نگران‌کننده ۱۴۰۴

بر اساس گزارش رسمی منتشرشده در اردیبهشت‌ماه، اگر هیچ اقدام جدی برای فشار افزایی صورت نگیرد، تولید روزانه پارس جنوبی طی پنج تا هفت سال آینده ممکن است تا ۲۵۰ میلیون مترمکعب کاهش یابد؛ معادل نزدیک به یک‌سوم تولید فعلی. این کاهش به‌طور مستقیم بر تأمین گاز نیروگاه‌های گازسوز و سیکل ترکیبی اثر گذاشته و احتمال خاموشی‌ها را افزایش می‌دهد.

حمیدرضا موسوی ، کارشناس ارشد حوزه انرژی، در گفت‌وگو با مهر دراین باره می‌گوید: افت فشارگاز در پارس جنوبی یعنی افت توان تولید برق. کاهش تولید گاز از پارس جنوبی می‌تواند شبکه برق را با کمبود سوخت مواجه کند و این همان جرقه‌ای است که خاموشی‌های گسترده را شعله‌ور خواهد کرد.

به گفته وی کاهش تولید گاز، علاوه بر تهدید امنیت برق، زنجیره‌ای از پیامدهای اقتصادی و اجتماعی را به همراه دارد. صنایع بزرگ همچون فولاد و پتروشیمی با کاهش عرضه گاز روبه‌رو خواهند شد، تولید کاهش می‌یابد، اشتغال آسیب می‌بیند و فشار قیمتی بر بازار و مصرف‌کننده نهایی بیشتر خواهد شد. این سناریو می‌تواند نارضایتی اجتماعی و فشار تورمی شدید ایجاد کند.

او اظهار می کند : اگر امروزموضوع فشار افزایی را جدی نگیریم، فردا حتی با تزریق بودجه و تلاش فنی، ممکن است نتوانیم کاهش فشار را جبران کنیم. آن زمان، تعطیلی صنایع و نارضایتی اجتماعی دیگر فقط یک احتمال نخواهد بود، بلکه واقعیتی تلخ خواهد شد.

درهمین حال، قطر، شریک ایران در میدان مشترک پارس جنوبی، با آغاز نشانه‌های افت فشار، بلافاصله پروژه‌های مدرن فشار افزایی را راه‌اندازی کرد. این کشور علاوه بر حفظ ظرفیت تولید، توانسته است جایگاه خود را در بازار جهانی گاز مایع تثبیت کند. مقایسه این دو مسیر، پیام واضحی دارد: اقدام سریع و سرمایه‌گذاری هدفمند، نه‌تنها مانع کاهش تولید می‌شود بلکه دریچه‌های تازه‌ای برای صادرات و درآمدزایی باز می‌کند.

بدین ترتیب ، حفظ امنیت انرژی کشور، امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند یک تصمیم ملی است. اجرای یک نقشه راه جامع فشار افزایی با جدول زمانی دقیق، سرمایه‌گذاری کلان (با حضور بخش خصوصی و سرمایه خارجی)، و استفاده از فناوری‌های روز باید در اولویت سیاست‌گذاری قرار گیرد.

برای موفقیت، پروژه‌ها باید با مدیریت متمرکز، شفافیت در گزارش‌دهی، و پایش دقیق پیش بروند. همچنین، بهره‌گیری از فناوری‌های نو مانند سیستم‌های پایش فشار مبتنی بر هوش مصنوعی، می‌تواند ریسک کاهش تولید را به حداقل برساند. اما نکته اینجاست که زمان برای ایران محدود است و هر سال تأخیر دراین خصوص، هزینه جبران‌ناپذیری به کشور تحمیل می‌کند. افت فشارگاز در پارس جنوبی اگر امروز مهار نشود، فردا به بحران خاموشی و آسیب به ستون فقرات اقتصاد منجر خواهد شد. آینده برق وبخش بزرگی از اقتصاد ایران، در گرو تصمیماتی است که همین امروز درباره فشار افزایی در پارس جنوبی گرفته می‌شود.

لزوم سرعت دهی به پروژه ها

درهمین حال، شرکت نفت وگاز پارس به عنوان بهره بردار میدان گازی پاری جنوبی، اقداماتی را برای مقابله با کاهش فشارگاز دراین میدان آغاز کرده است اما این اقدامات نیاز به توجه ملی بیشتر وسرعت دهی دارد.

براساس اعلام این شرکت،طرح فشارافزایی میدان گازی پارس جنوبی به عنوان مهم‌ترین و راهبردی‌ترین طرح صنعت نفت کشور شناخته می‌شود، چرا که با توجه به افت فشار این میدان مشترک در سال‌های آتی، به زودی راه‌اندازی تأسیسات فشارافزایی در قالب ۱۴ سکو با ظرفیت برداشت روزانه ۲ میلیارد فوت مکعب گاز غنی در دستور شرکت نفت و گاز پارس قرار گرفته است.

در همین راستا، قرارداد مطالعاتی مهندسی پایه و پایه پیشرفته طرح عظیم فشارافزایی اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ در قالب ۱۷ بسته کاری به شرکت مشاور ایرانی و با همکاری مشاوران مجرب بین‌المللی واگذار شد و قراردادهای مقدماتی اجرایی این طرح ملی، ۱۸ اسفندماه ۱۴۰۳ بین شرکت نفت و گاز پارس به عنوان کارفرمای پروژه و ۴ شرکت ایرانی پتروپارس، اویک، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا (ص) و مپنا به عنوان پیمانکاران اصلی به امضا رسید.

این طرح با هدف افزایش ضریب بازیافت گاز، جبران افت طبیعی فشار مخزن مشترک، نگهداشت توان تولید از میدان گازی پارس جنوبی و جبران بخش قابل توجهی از ناترازی گاز کشور با برآورد سرمایه ۱۷ میلیارد دلاری اجرا می‌شود.

در سناریوی فراساحل اجرای طرح فشارافزایی پارس جنوبی، ۷ هاب در نظر گرفته شده که در هر یک از این نواحی، ۲ سکوی فشارافزایی متصل به یکدیگر هر یک به وزن حدودی ۸ هزار تن به همراه سکوی تولید برق و یوتیلیتی و سکوی اقامتی برای ۷۰ نفر ساخته و نصب می‌شوند.بااین وجود،انتظار می‌رود اولین بهره‌برداری از تاسیسات فشار افزایی پارس جنوبی تا پایان سال ۱۴۰۷ انجام شود؛ موضوعی که با توجه به افزایش فزاینده ناترازی انرژی در کشور سرعت دهی به این پروژه وهمکاری تمام بخش ها دراین خصوص را ضروری می سازد.