پیش نیازهای صلح صلح پایدار
با افزایش تحرکات منطقه‌ای و تشدید ناامنی‌های فرامرزی، موضوع «صلح پایدار» بار دیگر در دستور کار نخبگان و سیاست‌ورزان ایرانی قرار گرفته است.
روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:
با افزایش تحرکات منطقه‌ای و تشدید ناامنی‌های فرامرزی، موضوع «صلح پایدار» بار دیگر در دستور کار نخبگان و سیاست‌ورزان ایرانی قرار گرفته است. در حالی که جمهوری اسلامی ایران همواره از موضع دفاعی و راهبرد «صلح مسلح» به‌عنوان سازوکار بازدارنده بهره برده، برخی تحلیلگران معتقدند زمان آن فرارسیده که گفتمان سیاسی کشور به سمت تحقق «صلح پایدار» حرکت کند؛ صلحی که برخاسته از گفت‌وگو، همکاری‌های چندجانبه و کاهش تهدیدهای ساختاری باشد.
در تعریف کلی، صلح مسلح به وضعیتی اطلاق می‌شود که کشورها علی‌رغم عدم درگیری نظامی مستقیم، در وضعیت امنیتی ناپایدار و بعضاً رقابت‌برانگیز به‌سر می‌برند و با اتکا به توان نظامی، از وقوع جنگ پیشگیری می‌کنند. در مقابل، صلح پایدار مبتنی بر همکاری‌های سازنده، دیپلماسی فعال و حل‌وفصل ساختاری منازعات است و می‌تواند در بلندمدت بستر رشد و شکوفایی اقتصادی و اجتماعی را فراهم آورد.
جمهوری اسلامی ایران به‌طور تاریخی نشان داده که کشوری جنگ‌طلب نبوده و همواره خواهان صلح و گفت‌وگو در روابط بین‌الملل است. بسیاری از مقام‌های رسمی از جمله رئیس‌جمهور نیز بارها بر این نکته تأکید کرده‌اند که جنگ به کشور تحمیل شده و ایران همواره آماده گفت‌وگو و تعامل سازنده با کشورهای منطقه و جهان بوده است. با این حال، تحقق صلح پایدار نیازمند مجموعه‌ای از پیش‌نیازهاست که باید در سیاست داخلی و خارجی مورد توجه قرار گیرد. از جمله این پیش‌نیازها، ارتقای بازدارندگی در چارچوب هوشمندانه و متوازن است. ایران با دشمنانی مواجه است که بعضاً منطقی رفتار نمی‌کنند و هدف آن‌ها تضعیف یا تخریب تمام‌عیار ساختارهای ملی است. در چنین شرایطی، توانمندسازی دفاعی همراه با ارتقای دیپلماسی فعال، دو بال حرکت به‌سوی صلح پایدار تلقی می‌شوند. به عبارت دیگر، امنیت نه فقط با قدرت نظامی، بلکه با مشروعیت بین‌المللی و قدرت نرم تأمین می‌شود.
در کنار آن، تقویت سیاست گفت‌وگو و استفاده از ظرفیت‌های منطقه‌ای و جهانی از دیگر ضرورت‌هاست. صلح پایدار زمانی تحقق می‌یابد که همه بازیگران احساس مشارکت در سازوکارهای امنیتی و توسعه‌ای داشته باشند. ایران می‌تواند با فعال‌سازی ظرفیت‌های دیپلماسی چندجانبه، بهره‌گیری از نهادهای بین‌المللی و تعامل هدفمند با کشورهای همسایه، از چرخه تهدید خارج شده و وارد مدار همکاری پایدار شود.
در نهایت، باید یادآور شد که جنگ نه یک انتخاب، بلکه نشانه شکست دیپلماسی است. تجربه‌های تلخ چند دهه گذشته نشان داده که خشونت و ویرانی حاصل جنگ، مانع اصلی توسعه کشورها بوده‌اند. بر همین اساس، صلح پایدار نه یک انتخاب لوکس، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای بقای نظام سیاسی و پیشرفت ملی است؛ ضرورتی که تحقق آن مستلزم اراده سیاسی، بازتعریف راهبردها و بازسازی گفتمان امنیت ملی خواهد بود.
رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با تأکید بر لزوم بازنگری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، نسبت به تداوم انزوای منطقه‌ای و بین‌المللی کشور هشدار داد.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه در گفت‌وگو با آرمان امروز با اشاره به شرایط فعلی منطقه و موقعیت استراتژیک ایران اظهار کرد: «پاسخ به برخی پرسش‌ها در حوزه سیاست خارجی بسیار دشوار است، زیرا متأسفانه بسیاری از فرصت‌های دیپلماتیک کشور در سال‌های گذشته از بین رفته است. کسانی که عامل از دست رفتن این فرصت‌ها بودند، امروز هیچ مسئولیتی نمی‌پذیرند.»
او با یادآوری پیشنهادی که پیش از آغاز درگیری‌ها در منطقه به مسعود پزشکیان ارائه کرده بود، گفت: «هفته جاری باید نقطه عطفی برای خروج ایران از محاصره راهبردی باشد. این محاصره صرفاً نظامی نیست، بلکه ابعاد سیاستی، دیپلماتیک و حتی همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را نیز دربرمی‌گیرد.»
فلاحت‌پیشه با انتقاد از عملکرد سیاست خارجی دولت‌های پیشین، خاطرنشان کرد: «یکی از دلایل اصلی اینکه نتانیاهو و ترامپ توانستند ایران را در موقعیت جنگی قرار دهند، این بود که کشور را در یک تنگنای سیاسی و دیپلماتیک فرو بردند. در آن شرایط، آن‌ها به راحتی بسیاری از کنوانسیون‌های بین‌المللی را نقض کردند و حتی صدای اعتراضی در دنیا شنیده نشد.»
او این اتفاق را نشانه‌ای از بی‌اثر بودن بخشی از سیاست‌های گذشته دانست و افزود: «هزینه‌هایی که جریان‌های تندرو در این سال‌ها بر سیاست و اقتصاد ایران تحمیل کردند، عملاً دستاورد راهبردی مشخصی نداشته است. به‌طوری که شاهد هستیم در جنگ ۱۲ روزه اخیر، نخست‌وزیر عراق با افتخار اعلام کرد که اجازه نداد حتی یک شلیک از خاک عراق به سمت اسرائیل صورت بگیرد. این در حالی است که جمهوری اسلامی سال‌ها برای حفظ مناسبات راهبردی با بغداد، هزینه‌های سنگینی را متحمل شده است.»
این مقام پیشین مجلس با تأکید بر ضرورت تغییر در نگاه سیاست‌گذاران افزود: «در کشورهایی مانند عراق و سوریه که سال‌ها پای ثبات آن‌ها ایستادیم، امروز شاهد نوعی تغییر جهت هستیم که نشان‌دهنده نیاز فوری به بازبینی در اصول و روش‌های سیاست خارجی است.»
او در پایان گفت: «جمهوری اسلامی ایران باید در مسیر سیاست خارجی خود، به جایگاه واقعی و قابل اتکایی بازگردد و هزینه‌هایی که در این سال‌ها داده شده، باید به فرصتی برای بازسازی مشروعیت و تعامل بین‌المللی بدل شود.»
