تهرانیها در حسرت پناهگاه/گزارشی از آمادگی پایتخت در برابر حملات اسرائیل
۳۷ سال از جنگ ایران و عراق می‌گذرد اما هنوز نسل‌های بسیاری هستند که آن ۸ سال را از خاطرشان نبرده‌اند و کابوس شب‌هایشان است.
روزنامه هم میهن در گزارشی نوشت:
37 سال از جنگ ایران و عراق می‌گذرد اما هنوز نسل‌های بسیاری هستند که آن 8 سال را از خاطرشان نبرده‌اند و کابوس شب‌هایشان است. اما خرداد امسال باز هم ایران با یک جنگ این بار نه تن به تن که موشکی روبه‌رو شد. حملات اسرائیل به ایران چند روزی است که تن ایران را لرزانده و جمهوری اسلامی در مقام دفاع از خود برآمده است. اسرائیل که زندگی‌اش همیشه با جنگ عجین بوده پناهگاه‌هایی دارد و حالا که گنبد آهنین به ساکنان اسرائیل نیامده، شهروندانش در این پناهگاه‌ها آرام می‌گیرند اما در ایران به‌ویژه تهران پس از 29 مرداد 1367 آنقدر ساخت و ساز شده که دیگر خبری از پناهگاه‌های دوره جنگ باقی نمانده باشد.
نبود پناهگاه در تهران حالا به چالشی بزرگ تبدیل شده است. مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران روز گذشته در این باره به خبرنگاران گفت: «متاسفانه در تهران و دیگر شهرها به صورت کامل پناهگاهی نداریم. در شرایط ضروری باید با توجه به تجربیات زمان جنگ از همان پناهگاه‌هایی که احداث شده استفاده کنیم. در زمان جنگ ستادی برای ساخت پناهگاه در نخست‌وزیری آن زمان تشکیل شد تا پناهگاه‌هایی با طرح‌های مختلفی اجرا شود. یکی از طرح‌های تحقیقاتی پناهگاه‌های بتنی پیش‌ساخته‌ای بود که در زیرزمین‌ها و قطعات جدا شده را به هم وصل کرد تا پناهگاه ثابت و محکم شود. طرح‌های آن را مجدد نگاه کردم که برای سنگرهای انفرادی جنگ و خانه‌ها با عرض حدود 3 متر طراحی شده بود اما طول آن به اندازه نیاز بود.»
او با اشاره به اینکه باید به عنوان پدافند غیرعامل این سنگرها را دوباره داشته باشیم، تاکید کرد: «تعدادی از وزارتخانه‌ها از مراکز حساس نظامی سنگرها را دارند اما متاسفانه استفاده هم نکرده بودند. زمان جنگ مردم در زیرزمین‌ها و زیر راه‌پله‌ها پناه می‌گرفتند تا بمباران به پایان برسد. باید برنامه‌ریزی درستی در این زمینه شود. می‌بینیم اسرائیل به خصوص شهر تل‌آویو زیر بمباران بسیار شدید قرار می‌گیرد ولی تعداد کشته‌شدگان به حد انتظار نیست. چون همه می‌دانند بلافاصله باید کجا پناه بگیرند و چه کارهایی را انجام دهند. در بسیاری از کشورها در استانداردهای ساختمانی پناهگاه لحاظ شده است. حتی سوئیس پناهگاه خاص مقابله با تشعشعات اتمی را دارد.»
مترو امن، سوله‌های بحران ناامن
مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران در پاسخ به این سوال هم‌میهن که مترو و سوله‌های بحران می‌توانند برای مردم امن باشند؟ گفت: «مترو باید تعطیل شود بنابراین باید در شرایط خیلی حاد از آن استفاده کرد. تونل‌های مترو عمق زیادی دارد و پناهگاه‌های مناسبی است که می‌توان از آن استفاده کرد. اما سوله‌های بحران در مقابل بمباران مقاوم نیست. وسایلی که آنجا وجود دارد مورد نیاز است.
این سوله‌ها در برابر زلزله مقاوم است اما در مقابل بمباران‌ها نیست.» او در پاسخ به این سوال که «با توجه به اینکه بیشتر بمباران‌ها در شب رخ می‌دهد می‌توان شهروندان را در مترو پناه داد؟» تاکید کرد: «هم در مترو و هم در پارکینگ‌های طبقاتی وزارتخانه‌ها و ساختمان‌های بلند می‌توان مردم را پناه داد. در بمباران‌های زمان صدام هم مردم با خانواده در این پارکینگ‌ها و زیرزمین‌ها پناه می‌گرفتند و نقاط امنی بود. تمام این مکان‌ها را برای شرایط بحرانی و خاص می‌توان آماده کرد. ما کشوری هستیم که از زمان قدیم از شرق و غرب به ما حمله می‌کردند بنابراین باید همیشه آماده باشیم و امیدوارم اتفاقی بیشتر از این رخ ندهد.»
پناهگاه‌های متروک در تهران
علی‌اصغر قائمی، عضو شورای شهر تهران در پاسخ به این سوال هم‌میهن که چرا با توجه به تهدیدهای همیشگی تهران پناهگاه ندارد؟ گفت: «اگر به خطبه‌های نمازجمعه سال 60 یا 61 مرحوم آقای هاشمی (رفسنجانی) مراجعه کنید، آن زمان موضوع ساخت مترو را در نمازجمعه مطرح کرد. آن زمان کشور در کوران جنگ بود و یکی از دلایل ساخت مترو را استفاده به عنوان استفاده پناهگاهی اعلام کرد. فکر می‌کنم در اکثر کشورهای دنیا یکی از کارکردهای شبکه و به‌ویژه ایستگاه‌های مترو این است که در شرایط بحرانی به‌ویژه چنین شرایطی از آن به عنوان پناهگاه استفاده شود.»
او افزود: «دوستان ما این قول را دادند که اگر این شرایط خدای نکرده ادامه داشت مترو آمادگی پذیرش شهروندان به عنوان پناهگاه را داشته باشد. اما در پهنه 750 کیلومتری تهران فقط 150-160 دسترسی به مترو وجود دارد و محدود به افرادی می‌شود که در این نقاط هستند. دیگر شهروندان برای رساندن خود به مترو زمان بیشتری نیاز دارند و ممکن است در حین حادثه برای آنها کارکردی نداشته باشد.»
قائمی با اشاره به اینکه باید شهر تهران نظام کلی برای پناهگاه‌ها داشته باشد، گفت: «بعد از اتمام جنگ 8 ساله با رژیم بعثی شرایط کشور به سوی صلح سوق پیدا کرد و کسی نگران چنین حوادثی نبوده و پناهگاه‌های یکپارچه، منسجم و دارای تجهیزات و امکانات هم پیش‌بینی نشده است. در حیفا و اورشلیم و تل‌آویو که هر روز در جنگ هستند و از مردم فلسطین ترس دارند، انبوهی از پناهگاه‌ها را در اختیار دارند. اما اینکه زندگی انسانی نیست.»
این عضو شورای شهر تهران با اشاره به اینکه امیدوارم اصل این اتفاقات خاتمه پیدا کند، تاکید کرد: «وزارت کشور، سازمان مدیریت بحران کشور و سازمان مدیریت بحران تهران باید با فکر به این موضوع، پیش‌بینی‌های لازم را برای اتفاقات آینده (خدای نکرده) بکنند تا دچار این خسارت‌ها نشویم.»
قائمی درباره سرنوشت پناهگاه‌های دوران جنگ با عراق، گفت: «پناهگاه‌هایی در تهران به ویژه در مناطق پرتردد مانند بازار و... ایجاد شد اما بعد از جنگ به متروکه‌ای تبدیل شده که به نقاط آسیب تبدیل شد. بنابراین اگر قرار است برای ایجاد پناهگاه‌ها تدبیری اندیشیده شود باید طوری باشد که در ایام غیربحران هم قابل استفاده باشد که تبدیل به یک نقطه آسیب‌زا برای شهر نشود.» او در پاسخ به این سوال که برای اسکان شهروندان در مترو تمهیداتی اندیشیده شده؟ متروها سرویس‌های بهداشتی و... ندارند، تاکید کرد: «این پکیج کامل است. برای اسکان شهروندان باید به موضوعاتی از قبیل ذخیره آب، سرویس بهداشتی و... نیز فکر شود. قطعاً ساماندهی سریع مترو برای اسکان شهروندان کار دشواری است. ذخیره آب که سخت نیست اما راه‌اندازی چشمه‌های سرویس بهداشتی به‌ویژه در فضای بسته کار سختی است.»
رژیم صهیونیستی از پشت خنجر زد
البته موضوع پناهگاه‌ها دغدغه برخی در تذکرات پیش از دستور اعضای شورای شهر تهران نبود. محمد آقامیری، عضو شورای شهر تهران به نوعی به مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا تاخت و علت اصلی این اتفاقات را سرگرم شدن ایران به مذاکره دانست. او گفت: «دوستان ما با حسن‌نیت وارد مذاکره شدند، اما طرف مقابل از فضا استفاده کرد و مذاکره را یک مسیر فریب کردند تا خیال ما را آسوده کنند که به توافق می‌رسیم اما متاسفانه رژیم منحوس صهیونیستی از پشت خنجر زد و ملت ما را داغدار کرد. ردای شهادت شایسته دانشمندان و نظامیان است اما این از بار مسئولیت نهادهایی نمی‌کاهد که مسئول حفاظت از آنها را بر عهده داشتند در حالی که از منافقان داخلی تا دشمنان خارجی دشمن آنها بودند.
این باید در جایگاه خود بررسی شود. اگر بخواهیم این عزیزان را به همین طریق از دست بدهیم قابل قبول نیست.» آقامیری با اشاره به اینکه قلب ما از این جنایات آتش گرفته است، افزود: «در این جنگ طرف مقابل در عمق پناهگاه‌ها خزیده‌اند و ملت ما کف خیابان‌ها و روی پشت‌بام‌ها آن را تماشا می‌کنند. این در دنیا بی‌نظیر است که عملیاتی که صددرصد برای مردم خطرناک است را اینطور نگاه کنند. این حاکی از اطمینان عقلی و قلبی مردم به نیروهای مسلح برای حفاظت از مردم و کشور است. مبادا توصیه‌های امنیتی آنقدر زیاد شود که توی دل مردم خالی شود.»
مهدی چمران نیز با اشاره به اینکه چه کسی جنگ را شروع کرد؟ تاکید کرد: «جمهوری اسلامی بعد از وعده صادق 2 موضوع را پیگیری نکرد که مورد انتقاد بسیاری هم بود و شاید اگر پیگیری می‌کرد اینگونه اتفاق نمی‌افتاد. ولی پیگیری نکرد و این چند روز رژیم اشغالگر قدس به بیشتر نقاط ایران با کمک آمریکای جنایتکار حمله کرد و ممکن است از سایر کشورهای منطقه نیز کمک گرفته باشد که باید این موضوع روشن شود. اسرائیل در زمانی به ایران حمله کرد که مذاکرات غیرمستقیم در جریان بود و آمریکا تلاش می‌کرد عقاید خود را به ملت ایران تحمیل کند.
ترامپ هم می‌گوید هر چه من می‌گویم باید گوش کنید. این قلدرمآبی و تو خالی او قابل قبول نیست. خودش را مفتضح خواهد کرد. اسرائیل خود را آمریکای خاورمیانه می‌داند. تمام اینها را علم کردند تا شاید در مقابل جمهوری اسلامی در مذاکرات موفق شوند. البته زهی خیال باطل. در چنین حالتی فکر نمی‌کنم مذاکره معنا داشته باشد. از یک سو بمباران و کشتار و از سوی دیگر مذاکره مفهومی ندارد. وزیر امور خارجه نیز به درستی این را اعلام کرد. ما در مقابل تمام اینها ایستاده‌ایم و با همه قدرت به اسرائیل حمله می‌کنیم و روزگار را بر آنها تلخ خواهیم کرد.»
تعیین پرداخت خسارت جنگ
احمد صادقی، عضو شورای شهر تهران هم نگران نبود آژیر خطر و پرداخت خسارات این جنگ به شهروندان تهرانی بود و پس از آن به موضوع پناهگاه‌ها پرداخت. او گفت: «مردم باید بدانند که چه نهادی مسئول پیگیری خسارت‌ها است. در شرایطی که بیمه تعهدی برای پرداخت در زمان جنگ ندارد، دولت موظف است به این موضوع ورود کرده و پیگیری‌های لازم را انجام دهد.» او با اشاره به اینکه در صورت تداوم این شرایط حتماً باید فضای زیرسطحی ایجاد شود، تاکید کرد: «در این شرایط باید اعلام خطر سریع و آژیر خطر فعال شود. این نیازمند پیگیری ستاد بحران شهر تهران است. در صورت تداوم وضع موجود باید این فرض‌ها مورد استفاده قرار گیرند؛ از جمله ایستگاه‌های مترو و تمهیدات لازم برای آمادگی در برابر حملات و پناه دادن به شهروندان در این فضاها فراهم شود.»
دسترسی 24 ساعته به مترو
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت روز گذشته از دسترسی 24 ساعته شهروندان به مترو خبر داده و گفت: «مساجد از پناهگاه‌های مردم است و از امشب نیز قرار است متروها باز شود تا مردم بتوانند 24ساعته پناه بگیرند. بسیاری از مدارس نیز مکان امن است و مردم می‌توانند به آن پناه ببرند. باید در شرایط سخت، آرامش خود را حفظ کرد و بدانیم که کارها در دست انجام است.» مدارس و مساجد در حالی امن هستند که پناهگاه داشته باشند در غیراین‌صورت با ساختمان‌های معمولی تفاوتی ندارند. اما مترو امن است.
