شوک جنگ به بازارهای جهانی

روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:

اقدام نظامی متجاوزانه اسرائیل علیه ایران، همچون شوکی الکتریکی بر پیکره بی‌ثبات بازار‌های جهانی وارد آمد و در چشم برهم زدنی، معادلات مالی را به‌کلی دگرگون ساخت. این یورشِ فعلا یک‌جانبه، که با هدف قرار دادن نقاطی در تهران و چند شهر دیگر ایران همراه بود، نه‌تنها مرز‌های امنیتی منطقه را درنوردید، بلکه سیلابی از هراس را در شریان‌های سرمایه‌گذاری جهان جاری ساخت. سرمایه‌گذاران، غافلگیر از این جهش ناگهانی در تنش‌های ژئوپلیتیکی، با واکنشی غریزی به سوی پناهگاه‌های امن سنتی گریختند و صحنه‌ای از آشوب را در دارایی‌های پرریسک رقم زدند.

این بحران در شرایطی رخ داد که اقتصاد جهانی پیشاپیش زیر بار سنگین تنش‌های تجاری و سیاست‌های پرمخاطره اقتصادی قدرت‌های بزرگ، به ویژه ایالات متحده، ناله می‌کرد و تاب‌آوری آن به شدت کاهش یافته بود.

بازار نفت و بحران انرژی

این رویداد، بحران امنیتی عمیقی را بر منطقه تحمیل کرد که تبعات مالی آن مرز‌ها را درنوردید و تحلیلگرانی، چون چانو چانانا از ساکسو بانک را بر آن داشت تا هشدار دهند این شوک، بر بازار‌های از پیش آسیب‌دیده جهانی وارد شده است.

پرسش بنیادین، همان‌گونه که کریس سیکلونا از دایوا کپیتال مطرح کرد، میزان گسترش و عمق این بحران و توانایی آن برای تشدید اثرات زنجیره‌ای بر اقتصاد جهانی بود. بازار نفت نخستین و آشکارترین قربانی این تنش بود.

قیمت نفت برنت در واکنشی انفجاری و لحظه‌ای تا ۱۴ درصد جهش کرد و به آستانه ۷۹ دلار در هر بشکه رسید. اگرچه این افزایش حاد پس از مدتی تعدیل شد، اما رشد پایدار بیش از ۵ درصدی آن در پایان روز جمعه ثبت شد که بزرگ‌ترین جهش روزانه از سال ۲۰۲۲ به شمار می‌آید. هم‌زمان، نفت خام آمریکا (WTI) نیز بیش از ۵ دلار صعود کرد و به ۷۳.۱۴ دلار رسید. این جهش سرسام‌آور، بازتاب مستقیم ترس بازار از اختلال احتمالی در جریان نفت خاورمیانه، شاهرگ انرژی جهان، بود.

طلای زرد، پناهگاه دیرینه سرمایه در بحران‌ها، رکورد‌های تازه‌ای را نشانه گرفت و به سطح حیرت‌آور ۳۴۱۶ دلار در هر اونس صعود کرد، گویی سرمایه‌گذاران با شتابی دیوانه‌وار در پی پناهگاهی مطمئن برای حفظ ارزش دارایی خود بودند. این صعود طلا، نشانه‌ای آشکار از فرار سرمایه از دارایی‌های پرنوسان بود.

سقوط بورس های جهانی

در مقابل، بازار‌های سهام جهانی شاهد سقوطی فراگیر بودند. بورس‌های آمریکا با افت شاخص‌هایی بیش از ۱.۵ درصد مواجه شدند. اروپا نیز به دنبال این واقعه، افت حدود یک درصدی را تجربه کرد و بورس‌های عمده آسیا از جمله ژاپن، کره‌جنوبی و هنگ‌کنگ هم‌راستا با دیگران، کاهشی فراتر از یک درصد را ثبت کردند. این ریزش گسترده، بیانگر خروج سریع سرمایه‌ها از بازار‌های پرریسک سهام و انتقال آن به سمت دارایی‌های امن‌تر بود.

بازار اوراق قرضه نیز این روند را تأیید کرد؛ تقاضا برای اوراق امن دولتی افزایش یافت و موجب کاهش بازدهی‌ها شد. بازده اوراق قرضه ۱۰ ساله خزانه‌داری آمریکا به ۴.۳۱ درصد، پایین‌ترین سطح در یک ماه اخیر، سقوط کرد. اوراق قرضه آلمان نیز تا ۲.۴۲ درصد افت کردند. این حرکت در بازار بدهی، نشانه روشنی از افزایش تقاضا برای پناهگاه‌های امن و پیش‌بینی رشد اقتصادی کندتر یا حتی رکودی در سایه تنش‌هاست.

توقف موقت بازار مبادلاتی تتر

همزمان با صدور این پیام، بازار مبادلاتی تتر/تومان نیز از ساعت ۲۰:۳۰ امشب (جمعه ۲۳ خرداد) به‌صورت موقت تعطیل شد. بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: این توقف تا ساعت ۹ صبح روز شنبه ۲۴ خرداد ادامه خواهد داشت. همه سفارش‌های باز (Order) در بازارهای اسپات به‌صورت خودکار لغو می‌شوند. معاملات تعهدی (Leverage) در این بازه فعال باقی می‌مانند و در صورت رسیدن به نقطه لیکویید شدن، بسته خواهند شد. برای جلوگیری از زیان احتمالی، معامله‌گران باید پیش از موعد، موقعیت‌های خود را مدیریت کنند.

اگرچه بازار تتر به‌صورت موقت بسته شده، اما فعالیت شبکه بانکی کشور به‌صورت رسمی متوقف نشده است. بانک‌ها و سامانه‌های اصلی پرداخت طبق اعلام بانک مرکزی در حالت آماده‌باش کامل قرار دارند. از همه شهروندان، فعالان اقتصادی و کاربران بازارهای مالی خواسته می‌شود: از شایعه‌پراکنی درباره بسته‌شدن کامل بانک‌ها و خدمات مالی خودداری کنند. اطلاعیه‌ها را فقط از منابع رسمی مانند رسانه ملی، بانک مرکزی و خبرگزاری‌های معتبر دنبال کنند.

آینده چه خواهد شد؟

چشم‌انداز آتی بازار‌های جهانی به‌شدت به تحولات سیاسی و نظامی آتی در خاورمیانه گره خورده است. در سناریوی بدبینانه، در صورت تشدید درگیری‌ها و گسترش دامنه‌ جنگ به کشور‌های دیگر منطقه یا اختلال جدی در تدارکات انرژی، شاهد اوج‌گیری بیشتر قیمت نفت (فراتر از سطوح کنونی) و طلا خواهیم بود.

این افزایش قیمت انرژی، تورم جهانی را که هنوز کاملاً مهار نشده، مجدداً شعله‌ور ساخته و می‌تواند برنامه‌های بانک‌های مرکزی بزرگ برای کاهش نرخ بهره را به تعویق بیندازد یا حتی معکوس کند. بورس‌های جهانی تحت فشار مضاعف ناشی از هزینه‌های بالاتر انرژی، نرخ بهره بالاتر برای مدت طولانی‌تر و کاهش رشد سودآوری شرکت‌ها، به ریزش خود ادامه خواهند داد و نوسانات در کوتاه‌مدت در سطوح بالا باقی خواهد ماند. فرار سرمایه به سمت دلار، فرانک سوئیس، ین و اوراق قرضه دولتی امن تشدید خواهد شد.

در سناریوی خوش‌بینانه‌تر، اگر تنش‌ها به سرعت مهار شود و به یک درگیری گسترده و طولانی مدت نیانجامد، ممکن است شاهد تعدیل تدریجی قیمت‌ها باشیم. قیمت نفت و طلا بخشی از رشد حاد اولیه را اصلاح خواهند کرد، اگرچه احتمالاً در سطوحی بالاتر از پیش از حمله تثبیت شوند. بازار‌های سهام ممکن است با کاهش نااطمینانی، بخشی از ضرر‌های اولیه را بازیابند، به‌ویژه در بخش‌هایی که کمتر مستقیماً تحت تأثیر انرژی یا تنش ژئوپلیتیک قرار دارند. با این حال، اثر روانی این حمله و آسیب‌پذیری منطقه پایدار خواهد ماند و حساسیت بازار به هر خبر جدید از خاورمیانه را به‌شدت افزایش داده است.

بازار ارز‌های بین‌المللی نیز تحت تأثیر این موج قرار گرفت. دلار آمریکا، به‌عنوان یک دارایی امن سنتی در آشوب‌های جهانی، با ۰.۶ درصد رشد به ۹۸.۲۷ واحد رسید و بخشی از کاهش حدوداً یک درصدی هفته‌ گذشته خود را جبران کرد. فرانک سوئیس و ین ژاپن، دو پناهگاه ارزی شناخته‌شده دیگر، نیز در اوج تنش‌ها افزایش یافتند، اگرچه در ساعات بعدی بخشی از این رشد را از دست دادند. در مقابل، یورو و پوند استرلینگ پس از رشد‌های اخیر، با اندکی عقب‌نشینی مواجه شدند.