تبلیغ دین یا ضد دین شبیه‌سازی بهشت و جهنم
در روزهای اخیر، پروژه‌ای با عنوان «ساعت به وقت بهشت» در شهر فومن استان گیلان افتتاح شده است که به شبیه‌سازی مفاهیم دینی مانند قبر، نکیر و منکر، پل صراط و جهنم می‌پردازد.
روزنامه اعتماد در گزارشی نوشت:
در روزهای اخیر، پروژه‌ای با عنوان «ساعت به وقت بهشت» در شهر فومن استان گیلان افتتاح شده است که به شبیه‌سازی مفاهیم دینی مانند قبر، نکیر و منکر، پل صراط و جهنم می‌پردازد. محسن جعفری، فرمانده سپاه پاسداران فومن در مورد این پروژه گفته بود که «شهروندان تجربه‌ای شبیه‌سازی شده از مفاهیمی مانند وضعیت قبر، رویارویی با نکیر و منکر و عبور از پل‌صراط را خواهند داشت.» او همچنین تاکید کرده بود که در این پروژه بهشت را هم بازسازی کرده‌اند کما اینکه چند روز بعد تصاویری از این بهشت شبیه‌سازی شده نیز منتشر شد. براساس گفته‌های فرمانده سپاه فومن این پروژه با مشورت مراجع تقلید در قم اجرا شده است. انتخاب براساس ویدیوی‌های منتشر شده از این پروژه گزارش داده است که در این برنامه، غرفه‌هایی با عنوان «جهنم» ساخته شده‌اند که در زیر آنها شعله‌های واقعی روشن است تا حس گرما و ترس به‌طور ملموس منتقل شود. همچنین، بازدیدکنندگان از بخش‌های مختلفی مانند آرامستان، طبقات جهنم و پل صراط فلزی عبور می‌کنند.
انتشار تصاویر این نمایشگاه واکنش‌های مختلفی را به دنبال داشت ازجمله نماینده سابق گیلان در مجلس که از این اقدام انتقاد کرده بود. غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی نماینده سابق رشت در مجلس در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا با بیان اینکه «این اقدام [فضاسازی جهنم] به هیچ‌وجه فرهنگی نیست و بازخورد بسیار منفی در جامعه داشته است»، تاکید کرد که «حالا این هزینه هم شده و بالاخره به هر طریقی یک جهنمی ساخته شده است، هیچ اشکالی ندارد. ما هزاران مسوول داریم که کم هم نیستند. نوبت‌گذاری شود و همه از این پل رد شوند.» این نماینده پیشین مجلس همچنین گفته «فومن و شفت گوشه‌ای از بهشت ایران است اینکه اسمش را جهنم می‌گذارید کار خوبی نیست.» احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی در یادداشتی تلگرامی نوشت: «اجرای چنین نمایش‌هایی با مشتی دکور و آتش و فریاد و سیاهی، جز القای ترس کور و تحقیر عقل مخاطب، هیچ نسبتی با ایمان و معنویت ندارد. متولیان چنین برنامه‌هایی گویی هیچ باوری به قدرت اندیشه و تأمل ندارند.تحجرِ نمایشی جای عقلانیتِ دینی را گرفته و از دل آن نه تقوا، بلکه نفرت و دین‌گریزی‌زاده می‌شود.»
این پروژه حتی با واکنش از جانب چهره‌های دولتی نیز همراه شد. سیدعباس موسوی، معاون مراسم و تشریفات دفتر رییس‌جمهور در واکنش به هشتگ جهنم فومن که در توییتر مورد توجه قرار گرفته است، با انتشار تصاویری از زیبایی‌های فومن نوشت: «حیف از بهشت فومن و فومنات گیلان ما نیست که با هشتگ دیگه‌ای ترند بشه؟!» علاوه بر این مساله ناترازی انرژی به بهانه ساخت این پروژه دوباره مورد توجه کاربران فضای مجازی قرار گرفت. عبدالرضا داوری، فعال توییتری به محاسبه گازی که در این پروژه سوزانده می‌شود، اشاره کرد و گفت: «اگر جهنم فومن با ۱۵۰ شعله، روزانه ۴ ساعت کار کند و مصرف گاز هر شعله هم ۲۰ متر‌مکعب در ساعت باشد، روزانه ۱۲۰۰۰ متر‌مکعب گاز در جهنم فومن سوزانده شده که معادل مصرف روزانه گاز ۴۸۰ خانوار در زمستان بوده و هزینه روزانه آن ۲۴۰۰ دلار است.» یک فعال اقتصادی نیز با اشاره به موضوع ناترازی انرژی در کشور نوشت: «اگه میشه برق جهنم فومن را قطع نکنید! خیلی تاثیرگذاره.» علاوه بر موضوعات اقتصادی برخی ائمه جمعه نیز از دید فقهی و دینی به این مساله انتقاد کردند. امام‌جمعه منطقه مرزی اشرق در استان اردبیل در واکنش به ساخت شبیه‌ساز جهنم نوشت: «جایگاه و شأن آخرت و قیامت را به ابتذال کشیدید.» حجت‌الاسلام محمد‌جواد باقری ارومی، امام‌جمعه منطقه مرزی اشرق در استان اردبیل در واکنش به پروژه شبیه‌سازی جهنم در فومن، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: طبق آیه شریفه در قیامت همه جهنم را خواهند دید. اما شبیه‌سازی جهنم در گیلان سرسبز و در شهر مرحوم آیت‌الله بهجت که نماد بندگی و دوستی و محبت با خدا بود هم بدسلیقگی فرهنگی است و هم جایگاه و شأن آخرت و قیامت را به ابتذال کشید.»
آیت‌الله سید محمدعلی ایازی، مدرس حوزه درباره فضاسازی جهنم در فومن به خبرگزاری ایلنا گفت که «واقعا اگر کسی بخواهد در حوزه دین صحبت کند، باید جلوه رحمانی دین، جلوه عطوفت، مهربانی و گذشت را نشان بدهد (سبقت رحمته علی غضبه) و رحمت خداوند را در نظر بگیرد. باید اینها را به نمایش بگذارد.»
او در بخش دیگری از این گفت‌وگو با بیان اینکه «متاسفانه کسانی که باید به کار خودشان برسند، به این حوزه‌ها وارد می‌شوند. امروز کسانی می‌خواهند در حوزه دین وارد شوند، که قبلا در همه‌چیز وارد شده‌اند؛ در اقتصاد، سیاست و فرهنگ. حالا در بحث روحانیت و دین هم می‌خواهند وارد شوند درحالی که این کارشان نیست.» وی تاکید کرد: «آقایان در حوزه‌هایی وارد می‌شوند که وظیفه‌شان نیست چنین کارهایی را انجام دهند.» این پروژه البته حامیانی نیز دارد. خبرگزاری اصولگرای فارس، وابسته به سپاه، در گزارشی نوشت: در این اثر، برخلاف نمایش‌های سنتی، مخاطب تنها تماشاگر نیست، بلکه در فضایی وسیع و طراحی‌شده قدم به قدم با روایاتی از عالم پس از مرگ، تاریخ اسلام و انقلاب اسلامی همراه می‌شود. هدف از این پروژه، ایجاد تجربه‌ای واقعی از مفاهیم غیبی مانند مرگ، قبر، نکیر و منکر، پل صراط، طبقات جهنم و درنهایت ورود به بهشت است.این پروژه با استقبال گسترده بیش از ۲ هزار تماشاگر در شب اول، صحنه‌هایی پرشور از عاشورا، دفاع مقدس، فعالیت‌های انقلابی و حماسه‌های جبهه مقاومت را به نمایش گذاشت.
بعد از رونمایی از جهنم در برنامه «ساعت به وقت بهشت» تصاویری از رونمایی بهشت در فومن نیز منتشر شد.
بخش‌های پروژه ساعت به وقت بهشت؛
از ورودی بهشت با گلاب تا صحنه‌های جهنمی جنایت اسراییل
انتقادها از این پروژه البته با پاسخ فرمانده سپاه فومن نیز همراه شد. او توضیح داد که نباید کل این پروژه را در چند تصویر منتشر شده در رسانه‌ها خلاصه کرد. براساس توضیحات او در این پروژه مخاطبان در بدو ورود با گلاب و مه‌پاش استقبال می‌شوند و سپس وارد فضایی بهشتی می‌گردند؛ بهشتی که در ابعاد، هفت تا هشت برابر بخش جهنم است. فضایی چشم‌نواز با جلوه‌هایی از پرندگان زینتی همچون طاووس و قرقاول که مفهومی از آرامش و زیبایی را القا می‌کند. پس از عبور از این فضا، مخاطب وارد بخش «رزم» می‌شود؛ از روایت رشادت‌های حضرت ابوالفضل العباس(ع) و بازگشت قمر منیر بنی‌هاشم در واقعه علقمه گرفته تا ورود به مقاطع تاریخ معاصر. در این بخش از نمایش، به قهرمان ملی ایران، میرزا کوچک‌خان جنگلی پرداخته‌ایم؛ افتخاری که متعلق به مردم همین سرزمین است. در بخش بعدی، تحولات دوران انقلاب اسلامی و وقایع رخ‌داده در سطح شهرستان فومن به تصویر کشیده می‌شود. پس از آن، مشاهیر و مفاخر فومنی معرفی می‌گردند. در ادامه، وارد بخش دفاع مقدس می‌شویم که در آن، جلوه‌هایی از جنگ شناختی و ادراکی دشمن در قالب تولیدات فرهنگی به نمایش درمی‌آید. بخش پایانی نیز به موضوع داعش و جنایات رژیم صهیونیستی علیه مردم مظلوم فلسطین اختصاص دارد. در این قسمت، صحنه‌هایی از جنایت‌های تاریخی این رژیم در غزه بازسازی شده است.
از سیاحت غرب تا «ساعت به وقت بهشت»
در سال‌های دهه 70 و 80 در مدارس نوار صوتی توزیع و برای دانش‌آموزان در مقاطع مختلف پخش می‌شد تا با تصویرسازی از شب اول قبر نوعی باورهای دینی را تعمیق و با تصویرسازی بازگشت رفتار و کردار انسان در زندگی زمینی بعد از مرگ جایگاه رعایت شعائر و اصول دینی را ترویج و تحکیم کند. نوار صوتی برگرفته از کتابی به عنوان «سیاحت غرب» بود. سیاحت غرب یا سرنوشت ارواح پس از مرگ کتابی اثر آقا نجفی قوچانی است. این کتاب ماجرای زندگی پس از مرگ و عالم برزخ را از دیدگاه اسلامی به صورت داستانی روایت می‌کند. آقا نجفی قوچانی داستان را براساس احادیث رسیده از امامان شیعه درباره عالم برزخ شکل داده است.کتاب بارها از سوی ناشران مختلف منتشر شده است. در سال ۱۳۸۲ فیلمی براساس این کتاب ساخته شد. روایت کتاب «سیاحت غرب» با جمله «و من مُردم» آغاز می‌شود و به همین سادگی مخاطب را در نقطه‌ای متفاوت قرار می‌دهد. آقانجفی کتاب را به عنوان گزارش‌های برزخی خود معرفی کرده و آن را از زبان اول شخص روایت کرده است. نثر سیاحت غرب متعلق به اوایل سده چهاردهم هجری شمسی بوده و در آن از عبارات عربی و دینی فراوانی استفاده شده است. در متن کتاب آیات و احادیث ترجمه نشده‌اند. علی رغم تاکید و تایید چهره‌های حوزوی بر اهمیت و قابلیت این اثر اما پخش نوار صوتی آن در دبیرستان‌ها خاطراتی عجیب را برای دانش‌آموزان در آن دهه‌ها به همراه داشته و این سوال مهم را ایجاد می‌کند که این دیدگاه که با ایجاد وحشت و تصویرسازی از زندگی بعد از مرگ می‌توان بر دینداری مردم افزود تا چه اندازه ثمربخش است. تصویرسازی از باورهای مذهبی البته پیش از این در تاریخ سیاسی کشور مسبوق به سابقه بوده است. داستان جاده‌سازی محمود احمدی‌نژاد برای حضور و ظهور حضرت ولیعصر(عج) نمونه دیگری از این دیدگاه‌ها است. غلامعلی رجایی، مشاور اکبر هاشمی‌رفسنجانی در کتاب «سال‌های آخر» در این باره به نقل از «آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی» نوشته است: «به دیدار رهبری رفتم، دیدم به‌شدت می‌خندد. علت را پرسیدم. گفتند قبل از شما احمدی‌نژاد اینجا بود و اصرار داشت که از فرودگاه امام خمینی به جمکران جاده‌ای ساخته شود. گفتم اتوبان قم که هست.گفت نمی‌شود. اگر امام زمان ظهور کنند، پشت ترافیک می‌مانند.»
تصویرسازی از مفاهیم دینی البته یکی از قدیمی‌ترین روش‌ها برای ترویج آن است اما آیا اثرگذار نیز هست؟! شاید طراحان پروژه ساعت به وقت بهشت نیتی از این باب داشتند که با ترسیم شکلی و تجسم‌سازی از این امر گامی در جهت تحکیم اعتقادات دینی بردارند. مولفه‌ای که برای بررسی آن باید شرایط جامعه و البته فاکتورهای دیگر در دینداری مردم را درنظر گرفت.
