تعامل داخلی مهم‌تر از توافق خارجی
هفته گذشته رئیس‌جمهوری در دو جلسه متفاوت سخن واحدی را مطرح کرد، اما این به معنی تکراری بودن این سخن نبود، بلکه به معنی اهمیت راهبردی آن بود.
روزنامه ایران در گزارشی نوشت:
هفته گذشته رئیس‌جمهوری در دو جلسه متفاوت سخن واحدی را مطرح کرد، اما این به معنی تکراری بودن این سخن نبود، بلکه به معنی اهمیت راهبردی آن بود. مسعود پزشکیان دوشنبه گذشته در آیین گرامیداشت سالروز تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «اگر با مردم و نخبگان خودمان توافق کنیم، نیازی نیست معطل توافق در خارج از کشور باشیم.» پزشکیان یکشنبه هفته گذشته هم همین مطلب را در جلسه هیأت وزیران مطرح کرد. در جلسه یکشنبه گذشته دولت، پس از آنکه وزیر امور خارجه گزارشی از مذاکرات ایران و آمریکا ارائه کرد، پزشکیان گفت: «ما توانایی حل مشکلات مملکت را داریم و خیلی از مسائل با توسعه روابط و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به‌ویژه با همسایگان برطرف می‌شود. اگر هم مشکلاتی وجود دارد، تعامل محترمانه با مردم، خوش برخوردی، احترام گذاشتن و با زبان خوش با مردم و مراجعان و بیماران برخورد کردن، هزینه‌ای ندارد. اگر آمریکایی‌ها ببینند در داخل وحدت و همدلی داریم، نمی‌توانند به سوءاستفاده از وضعیت ما طمع کنند.»
با مروری بر این دو اظهارنظر، مشخص می‌شود که رئیس‌جمهوری در دو جلسه، یک موضوع واحد را گفت. این موضوع واحد هم این بود که توافق در داخل و درون کشور و درون جامعه مقدم بر هر توافقی در خارج و با کشورهای دیگر است.
آنچه رئیس‌جمهوری مطرح کرد و البته چندان دیده نشد، یک اصل مهم است، اصل مهم نه فقط در علم سیاست، بلکه در تاریخ سیاست و در تاریخ کشورهاست. به این معنی که پس از دوران مدرن و تشکیل دولت-ملت‌ها، همه ظرفیت‌ها، توان و نیروی هر کشوری در بیرون از مرزهایش، به ظرفیت و توان آن در داخل کشور وابسته است. یا به تعبیر پزشکیان، توافق در درون، مقدم است بر توافق با بیرون. به این معنا که تجربه دوران مدرن و شکل‌گیری دولت-ملت‌ها، نشان داده است که بدون توافق در داخل، یا توافقی در خارج و با کشور دیگری به دست نمی‌آید یا اگر توافقی به دست بیاید، باداوم نیست. در کشور ما هم تجربه‌هایی از این دست وجود دارد. پذیرش قطعنامه 598 برای پایان جنگ با رژیم وقت عراق بادوام بود و آورده‌هایی برای کشور داشت، چرا که درون کشور درباره آن توافق وجود داشت. اما در تجربه‌ای دیگر، همگان متفق‌القول هستند که یکی از دلایل کم‌دوامی توافق برجام، نبود توافق در درون درباره توافق برجام بود.
به رغم اینها، می‌توان برای این دو سخن رئیس‌جمهوری دلالت‌های دیگری هم مطرح کرد؛ اول اینکه اظهارات رئیس‌جمهوری مؤید این است که دولت، راهبردها و برنامه‌های خود را فارغ از نتیجه مذاکرات دنبال می‌کند و در این صورت، با توافق یا بی‌توافق هسته‌ای، توقفی در اجرای برنامه‌های دولت ایجاد نخواهد شد. دلالت دیگر، ناظر بر این واقعیت است که توافق در داخل و با مردم و نخبگان، نه تنها راهبردی‌تر و زیربنایی‌تر از توافق با خارج است، بلکه اساساً توافق در درون است که توافق‌ها با بیرون را ممکن می‌کند، چراکه همصدایی به مثابه قدرتی ملی، روی میز مذاکرات با کشورهای دیگر، اثری حیاتی دارد. دلالت این سخن رئیس‌جمهوری مبنی بر اینکه «اگر با مردم و نخبگان خودمان توافق کنیم، نیازی نیست معطل توافق در خارج از کشور باشیم»، ناظر بر این معنی است که حل مشکلات کشور نیازمند توافق با کشورهای دیگر نیست، بلکه نیازمند توافقی در درون است. اساساً مشکلات داخلی، ناشی از فقدان توافق ملی درباره راهبردها، اصول و مبانی حکمرانی است که در نهایت توان ملی را تحلیل برده و به بروز ناترازی‌ها منجر شده است. بنابراین حل ناترازی‌ها در گرو ایجاد توافق در درون درباره راه‌حل‌های رفع ناترازی‌هاست و بدون این توافق، هر راه‌حلی برای ناترازی‌ها موقتی خواهد بود.
مروری بر اظهارات رئیس جمهوری نشان می‌دهد این دلالت‌ها، بدون مبنا نیست. پزشکیان در دانشگاه آزاد گفت: «اگر باور داشته باشیم کسی جز خود ما قادر نیست و دغدغه این را ندارد که مشکلات ما را حل کند، آن وقت حتماً برای معضلات‌مان راه‌حل پیدا خواهیم کرد.»
پزشکیان با بیان اینکه «اگر اراده تغییر داشته باشیم، می‌توانیم تغییرات اساسی ایجاد کنیم»، تصریح کرد: «لازم نیست منتظر این باشیم که مثلاً آیا آمریکایی‌ها با ما مذاکره می‌کنند یا نه، و آیا توافق می‌شود یا نه. اگر در داخل با نخبگان، دانشمندان و مردم توافق کنیم و بر اساس عدالت کار را به شایستگان و افراد کاردان بسپاریم، دیگر نیازی به این نداریم که کسی از بیرون به ما برای حل مشکلات کمک کند.»
وی تأکید کرد: «اگر به توان خودمان تکیه کنیم، دیگر لازم نیست نگران این باشیم که آیا مذاکره به نتیجه می‌رسد یا نه، و دغدغه این را داشته باشیم که تحریم به ما آسیب برساند؛ اگر به خودمان و نخبگان و دانشمندان و دانشگاهیان تکیه کنیم، برای همه مشکلات راه حل پیدا خواهیم کرد.»
رئیس جمهوری در پایان این نشست، با اشاره1 به خیال‌اندیشی‌های دشمن در زمینه ضعیف شدن کشور اظهارکرد: «دشمنان خیال می‌کنند کشور تضعیف شده است، اما همه بدانند اگر دست به دست هم بدهیم و در کنار هم باشیم، به دور از دعوا و با هم‌افزایی کشور را خواهیم ساخت؛ برای ساختن کشور به همه مردم ایران احتیاج داریم.»
همبستگی داخلی، کلید موفقیت در توافق خارجی
علی مطهری
فعال سیاسی
در شرایط کنونی که کشور با چالش‌های متعدد داخلی و خارجی روبه‌رو است، اهمیت توافق و اتحاد داخلی بیش از پیش نمایان می‌شود. توافق داخلی نه تنها جایگزین توافق خارجی نیست، بلکه مقدمه و عامل تسهیل‌کننده هر توافقی در خارج است. به این معنی که اگر در داخل کشور اختلافات و صداهای متضاد به بیرون منتقل شود، امکان رسیدن به توافقات خارجی کاهش می‌یابد و چه بسا فرصت‌های مهم از دست می‌رود. خوشبختانه امروز وضعیت وحدت ملی در ایران نسبت به گذشته بهبود یافته و اختلافات عمده‌ای میان اقوام، مذاهب و گروه‌های سیاسی به چشم نمی‌خورد. این همصدایی و همبستگی داخلی، سرمایه‌ای ارزشمند است که می‌تواند پشتوانه‌ای قوی برای مذاکرات و تعاملات بین‌المللی باشد. بنابراین، حفظ و تقویت این اتحاد داخلی باید در اولویت قرار گیرد تا بتوانیم با قدرت و انسجام، منافع ملی را در عرصه جهانی پیگیری کنیم. توافق داخلی، کلید موفقیت در توافقات خارجی است و نباید آن را دست‌کم گرفت.
زبان مشترک داخلی، لازمه حفظ منافع ملی در خارج
محمد عطریانفر
عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران
دریچه ایجاد شده برای گفت وگو با جهان پیرامون، نشان می‌دهد که در عرصه بین‌الملل، زبان مشترک و گفتمان واحد سیاسی در داخل کشورها، کلید تعامل موفق در خارج از کشور است. به این معنی که جهان امروز انتظار دارد کشورها با سیاست و گفتمان مشخص و واحدی وارد فرآیند مذاکره و چانه زنی در عرصه بین‌الملل شوند، نه با دیدگاه‌های متکثر و متنوع داخلی. دیدگاه‌های متضاد که باعث شکننده شدن توافق داخلی می شود، مانع ایجاد رابطه‌ای مستحکم و قابل اعتماد با جامعه بین‌الملل می‌شود. از این رو برای موفقیت در مذاکرات منطقه‌ای و جهانی، ضروری است که سیاست خارجی ایران بر پایه یک گفتمان واحد و هماهنگ بنا شود. تنها با داشتن زبان مشترک و سیاستی منسجم، می‌توان منافع ملی را در معادلات پیچیده جهانی حفظ و از آسیب‌های ناشی از پراکندگی دیدگاه‌ها جلوگیری کرد. در شرایط کنونی، وحدت در سیاست خارجی نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت است تا ایران بتواند نقش مؤثر و سازنده‌ای در مناسبات بین‌المللی ایفا کند.
وفاق داخلی باید مبتنی بر عمل باشد
مصطفی هاشمی‌طبا
عضو ادوار دولت‌ها
توافق داخلی خوب است، اما کلی‌گویی درباره توافق داخلی به تنهایی مشکلی را حل نمی‌کند. باید مشخص شود توافق داخلی بر سر چه موضوعی است؟ وفاق باید مبتنی بر عمل و هدف مشخص باشد؛ یعنی مردم باید بدانند دقیقاً قرار است بر سر چه چیزی توافق کنند.
کلمات کلی، معنای واقعی ندارند و نمی‌توانند مردم را به سمت توافق واقعی هدایت کنند. توافق داخلی با توافق بین‌المللی، تفاوت اساسی دارد، بویژه با توجه به وابستگی فعلی سبک زندگی مردم به سبک‌های دیگر فرهنگ‌ها. دولت‌ها نیز به نوبه خود باید مشخص کنند که توافق بر سر چه موضوعاتی است؛ مثلاً آیا قرار است بر سر مقابله قاچاق یا رانت‌خواری توافق شود؟ وظیفه دولت‌ها انجام اقداماتی است که به نفع جامعه باشد، حتی اگر همه با آن موافق نباشند. در نهایت، توافق باید شفاف، هدفمند و مبتنی بر منافع ملی باشد.
حل مسائل داخلی، عزم بیشتری می‌خواهد
حسین کنعانی مقدم
فعال سیاسی اصولگرا
همواره یکی از راهکارهای اساسی برای حل مشکلات داخلی کشور، تحقق وفاق ملی بوده است یا آن چیزی که می توان «توافق داخلی» هم نامید. وفاق ملی به معنای شکل‌گیری گفتمان سیاسی سازنده میان جناح‌ها و جریان‌های مختلف است که رویکرد یا راهبرد اصلی آن، حل مشکلات عینی مردم باشد. در این مسیر است که ایجاد وحدت و انسجام در جهت هم‌افزایی ملی می تواند کمک کار باشد. بدون تردید، مردم مهم‌ترین رکن وحدت و قدرت ملی به شمار می‌روند. بنابراین تحقق وفاق ملی و گفت‌وگوی سازنده میان جریان‌های سیاسی، کلید حل مشکلات داخلی کشور است. با در نظر گرفتن اینکه مردم مهم‌ترین رکن وحدت و قدرت ملی هستند، اگر همان‌طور که برای مذاکره با خارجی‌ها وقت می‌گذاریم، برای حل مسائل داخلی نیز عزم و اراده داشته باشیم، هم در داخل موفق‌تر خواهیم بود و هم در مذاکرات بین‌المللی با قدرت بیشتری ظاهر می‌شویم.
همدلی، تنها مسیر عبور از بحران
ابراهیم نکو
نماینده ادوار مجلس
امروز در کشور با یک بیماری سیاسی مواجه هستیم، به این معنی که برخی جناح‌ها به جای امیدبخشی به مردم و همدلی، سعی می‌کنند شرایط را سخت‌تر کنند. این درحالی است که محدودکردن رقبا، راهی برای کسب اعتبار نیست و اساساً با اصول کنش سیاسی هم سازگار نیست. در این شرایط، مزیت مردم و کشور این است که دولت کنونی به وفاق داخلی باور دارد و این رویکرد در ترکیب کابینه آقای پزشکیان هم مشهود است. چه مذاکرات به نتیجه برسد چه نرسد، وفاق ملی کلید موفقیت است. موفقیت در مذاکرات بین‌المللی، جذب سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصادی را به همراه دارد، اما کلید حل مشکلات ما توافق و همدلی و همکاری داخلی است. بنابراین همدلی، تنها مسیر عبور از بحران‌هاست.
