مبهم بودن نرخ ارز مسافرتی | تصمیم بانک مرکزی در دقیقه نود
تصمیم بانک مرکزی درباره تغییر مبنای نرخ ارز مسافرتی، بار دیگر نگاه‌ها را متوجه نظام نرخ‌گذاری رسمی کرده است. از این پس، مسافران در همان زمانی که برای دریافت سهمیه ارزی خود به بانک مراجعه می‌کنند، از نرخ روز مطلع می‌شوند و پیش از آن، به قیمت روز دلار مسافرتی دسترسی ندارند! این نرخی است که مستقیما از تالار دوم مرکز مبادله استخراج می‌شود و در سایت رسمی نیز قابل مشاهده نیست. چنین تغییری در اعلام قیمت دلار سفر، نشانه‌ای از چرخش تدریجی سیاست‌گذار به سمت نظام چند سطحی نرخ‌گذاری ارزی به شمار می‌رود.
بر اساس تصمیم جدید بانک مرکزی، نرخ ارز مسافرتی که پیش‌تر به صورت روزانه و بر اساس نرخ اسکناس دلار مرکز مبادله اعلام می‌شد، از این پس بر اساس نرخ تالار دوم مرکز مبادله ارز و طلا تعیین می‌شود. به این ترتیب، قیمت نهایی دلار مسافرتی تنها در لحظه خرید مشخص می‌شود.
در حال حاضر، تامین ارز مسافرتی از طریق بانک‌های عامل انجام می‌شود و مرکز مبادله ارز و طلای ایران در فرآیند تخصیص این ارز، نقش مستقیمی ندارد. با این حال به نظر می‌رسد، بانک‌ها نرخ روزانه ارز مسافرتی را از تالار دوم بازار ارز تجاری مرکز مبادله ایران دریافت و بر اساس آن، ارز را به متقاضیان عرضه می‌کنند. این بدان معناست که هر مسافر در زمان مراجعه به بانک عامل و طی مراحل سفارش ارز، تازه متوجه نرخ روز ارز مسافرتی می‌شود!
با وجود تغییر سازوکار، هنوز مشخص نیست که آیا نرخ ارز مسافرتی از این به بعد به‌صورت مستقل، در سایت مرکز مبادله ایران منتشر خواهد شد یا خیر. به نظر می‌رسد، این تصمیم در چارچوب سیاست‌گذاری‌های جدید بانک مرکزی اتخاذ شده و نحوه اعلام نرخ‌ها در روزهای آینده مشخص می‌شود.
نرخ ارز خدماتی همچنان بر پایه اسکناس مرکز مبادله ایران است
در حال حاضر، نرخ ارز برای سایر سرفصل‌های خدماتی مانند ارز دانشجویی، درمانی، مطالعاتی و فدراسیون‌های ورزشی همچنان بر مبنای نرخ اسکناس نمای بازار مرکز مبادله ایران محاسبه می‌شود. بر اساس داده‌های موجود، نرخ اسکناس دلار در لحظه نگارش این گزارش در سایت مرکز مبادله، ۷۲ هزار و ۶۳۱ تومان است.
این نرخ پایه، برای تامین ارز سرفصل‌های خدماتی به‌کار می‌رود. اما با تصمیم تازه بانک مرکزی، سرفصل ارز مسافرتی از این گروه جدا شده و از این پس نرخ آن به تالار دوم بازار ارز تجاری این مرکز وابسته است؛ تالاری که نرخ‌های بالاتری نسبت به قیمت اسکناس مرکز مبادله ایران دارد.
ساختار تامین ارز واردات چگونه است؟
به طور کلی تأمین ارز بانک مرکزی برای واردات «کالاهای اساسی و دارو» و «کالاهای تجاری و بازرگانی» و همچنین پاسخ به تقاضاهای خدماتی یا غیر بازرگانی صورت می‌گیرد.
ارز کالاهای اساسی و دارو از قبل در بودجه سالانه تعیین می‌شود و نرخ آن برای سال ۱۴۰۴، ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان است. در مجموع برای سال جاری، حدود ۱۱ میلیارد یورو ارز برای این بخش تخصیص یافته است.
تامین ارز و کشف نرخ برای واردات کالاهای تجاری و بازرگانی در بازار ارز تجاری مرکز مبادله ایران صورت می‌گیرد؛ این تامین ارز با نرخ حواله کشف شده بین صادرکنندگان و واردکنندگان کشور صورت می‌گیرد.
بازار ارز تجاری شامل دو گروه معاملاتی است که در گروه اول، شرکت‌ها و صادرکنندگان بزرگ قرار دارند؛ حجم عرضه و خرید در این تالار و عمق آن بالاست. نرخی که در این گروه یا همان تالار اول کشف می‌شود، همان نرخ حواله تابلوی مرکز مبادله ایران است.
گفتنی است، در زمان نگارش این گزارش، نرخ حواله دلار در تالار اول بازار ارز تجاری حدود ۷۰ هزار و ۵۱۶ تومان است و طی سال جاری قیمت در این تالار در بازه ۶۸ تا ۷۰ هزار تومان نوسان داشته است. نرخ حاصل از این تالار مبنای تعیین نرخ اسکناس مرکز مبادله ایران به حساب می‌آید.
تالار دوم ارز تجاری، بستر عرضه ارز صادرکنندگان خرد است
علاوه بر این، تالار دوم بازار ارز تجاری مرکز مبادله ایران بستر عرضه ارز صادرکنندگان خرد کشور است. نرخ کشف شده در این تالار به صورت عمومی از سوی این مرکز اعلام نمی شود. این تالار خلاف تالار اول بازار ارز تجاری، عمق بالایی ندارد و حجم معاملات پایین‌تر است.
در نهایت و بر اساس اعلام بانک مرکزی، بخش خدمات حدود ۵۹ سرفصل را در بر می‌گیرد و شامل تامین ارز غیر تجاری یا غیر بازرگانی اشخاص حقیقی و حقوقی است. این بخش به نیازهایی اختصاص دارد که مرتبط با واردات کالا نیست، بلکه شامل هزینه‌های سفر، تحصیل، درمان، تحقیقات، فدراسیون‌های ورزشی و سایر موارد خدماتی می‌شود.
قیمت ارز خدماتی با ارز تالار اول تجاری تعیین می‌شود
متقاضیان ارز خدماتی می‌توانند اشخاص حقیقی، شرکت‌های دولتی یا خصوصی باشند؛ به شرط آنکه در چارچوب ضوابط تعیین شده از سوی بانک مرکزی قرار گیرند. در حال حاضر، ارز خدماتی از جمله ارز دانشجویی، درمانی، مطالعاتی و ورزشی با نرخ اسکناس تالار اول بازار ارز تجاری تعیین می‌شوند. این نرخ در زمان نگارش گزارش حدود ۷۲ هزار تومان است و در سایت مرکز مبادله نیز برای عموم قابل مشاهده است.
قیمت ارز مسافرتی قابل مشاهده نیست!
با تصمیم بانک مرکزی از ابتدای آبان سال جاری، سرفصل ارز مسافرتی از ساختار قیمتی تالار ارز خدماتی جدا شده است. ارز مسافرتی از این پس بر مبنای نرخ کشف شده در تالار دوم بازار ارز تجاری محاسبه می‌شود. این تغییر باعث شده نرخ نهایی ارز مسافرتی به صورت متغیر و وابسته به معاملات روزانه تالار دوم تعیین شود؛ نرخی که فعلاً به‌صورت عمومی در سایت مرکز مبادله ایران منتشر نمی‌شود.
با توجه به فراگیری متقاضیان ارز مسافرتی و جهت تسهیل امور برای متقاضیان این سرفصل، به نظر می‌رسد که برای محاسبات پیش از خرید این نوع ارز، لازم است که عموم مردم از نرخ تالار دوم بازار ارز تجاری مرکز مبادله ایران آگاه باشند.
تالار دوم، حلقه تازه در زنجیره نرخ‌گذاری ارز مسافرتی است
بانک مرکزی تلاش دارد با تفکیک نرخ ارز مسافرتی از سایر سرفصل‌های ارز خدمات، نظام نرخ‌گذاری را منعطف‌تر و نزدیک‌تر به واقعیت بازار کند. اما برخی تحلیلگران معتقدند، این تغییر می‌تواند ابهام جدیدی در سیاست ارزی کشور ایجاد کند، زیرا نرخ نهایی ارز مسافرتی اکنون به بازاری غیرشفاف و کم‌عمق وابسته شده است.
سیاست ارزی بانک مرکزی در حال تحول است؟
در مجموع، تصمیم اخیر بانک مرکزی نشان می‌دهد که سیاست‌گذار ارزی در حال تغییر تدریجی مسیر قیمت‌گذاری ارز خدماتی و وارداتی است. در حالی که نرخ کالاهای اساسی و دارو ثابت مانده، نرخ ارز خدماتی به اسکناس مرکز مبادله و نرخ ارز مسافرتی به تالار دوم گره خورده است.
تغییری که اگر چه در ظاهر فنی به نظر می‌رسد، اما در عمل می‌تواند بر انتظارات ارزی، رفتار بانک‌ها و حتی نگاه بازار آزاد به نرخ رسمی دلار تاثیر بگذارد.
منبع: گسترش نیوز
