اینترنت یا امنیت؟ کدام کشورها در شرایط جنگی اینترنت را قطع کردند؟

در عصر ارتباطات، اینترنت نه‌فقط بستر اطلاع‌رسانی و سرگرمی، بلکه میدان جنگی تازه است.

دولتی که در بحران، کنترلی بر فضای سایبری‌اش نداشته باشد، ممکن است همان‌قدر آسیب ببیند که در یک تهاجم فیزیکی دچار ضربات سهمگین می‌شود.

در سال‌های گذشته، شماری از کشورها در بزنگاه‌های جنگی یا درگیری‌های امنیتی، تصمیم گرفتند به‌طور موقت اینترنت را قطع کنند. تصمیمی پرهزینه، اما در برخی موارد ضروری و راهبردی که برای بستن درهای نفوذ اطلاعاتی، اختلال سایبری و جنگ روانی دشمن انجام می‌شود.

اوکراین؛ قطع ارتباط برای مقابله با روسیه

در فوریه ۲۰۲۲ همزمان با آغاز تهاجم سراسری روسیه به اوکراین، جنگ به‌سرعت از میدان نبرد به فضای مجازی گسترش یافت.

ارتش روسیه با کمک بات‌های توییتری، ویدیوهای جعلی و پیام‌های روانی، تلاش کرد ارتش و ملت اوکراین را از درون بشکند.

در پاسخ، دولت اوکراین دست به اقداماتی فوری زد. اینترنت در برخی مناطق خط مقدم یا مناطق اشغال‌شده موقتا قطع شد یا به شبکه‌ای محدود و ایمن انتقال یافت.

دولت زلنسکی این تصمیم را اقدامی دفاعی برای حفاظت از افکار عمومی و امنیت عملیاتی خواند.

در واقع، این قطع اینترنت به ارتش اوکراین امکان داد از پخش اطلاعات نادرست، مختل‌شدن فرماندهی و حتی لو رفتن محل استقرار نیروها جلوگیری کند.

ارمنستان؛ سکوت دیجیتال در جنگ قره‌باغ

در پاییز ۲۰۲۰ ارمنستان و جمهوری آذربایجان بار دیگر وارد جنگی تمام‌عیار در منطقه قره‌باغ شدند.

همزمان با پیشروی‌های سریع آذربایجان، حجم عظیمی از تصاویر، گزارش‌ها و شایعات در فضای مجازی منتشر شد که می‌توانست روحیه داخلی را فروبپاشد.

دولت ارمنستان در چند مقطع اقدام به محدودسازی دسترسی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی کرد. مقامات رسمی تأکید کردند که این اقدام با هدف مقابله با دستکاری روانی و اطلاعاتی از بیرون انجام شده است. این اقدام در جهت برقراری سانسور داخلی برای شهروندان ارمنی نبوده است.

در شرایطی که خطوط مقدم نبرد به‌شدت در معرض نظارت هوایی و سایبری بودند، این قطعی‌ها باعث شد از انتشار اطلاعات موقعیت جغرافیایی نیروها جلوگیری شود.

قزاقستان؛ تدبیر سخت در برابر تهدیدات مرزی

در ژانویه ۲۰۲۲، قزاقستان صحنه ناآرامی‌های گسترده‌ای شد که به‌گفته دولت، فراتر از اعتراضات داخلی بود. قاسم جومارت توقایف، رئیس‌جمهور قزاقستان، با اشاره به «دخالت بازیگران خارجی»، اینترنت سراسری کشور را برای چند روز به‌طور کامل قطع کرد.

این تصمیم با واکنش‌های بین‌المللی همراه شد، اما مقامات قزاق تأکید کردند که این اقدام با هدف جلوگیری از فرماندهی و کنترل گروه‌های خرابکار از خارج کشور انجام شده است. اطلاعات متعددی در فضای مجازی در حال گردش بود که عملاً آتش بحران را شعله‌ورتر می‌کرد. قطع اینترنت باعث شد دولت بتواند کنترل امنیتی اوضاع را بازپس بگیرد و جریان اطلاعات مخرب را متوقف کند.

چاد؛ امنیت ملی در برابر تهدید تروریسم

در سال ۲۰۱۸، دولت چاد در مناطق شرقی و شمالی کشور، جایی که گروه‌های تروریستی مثل بوکوحرام و شورشیان لیبیایی فعال بودند، اینترنت موبایل را قطع کرد. این اقدام که چندین هفته به طول انجامید، با هدف مقابله با هماهنگی حملات تروریستی از طریق پیام‌رسان‌ها و جلوگیری از نشر پیام‌های افراط‌گرایانه صورت گرفت.

در حالی که برخی سازمان‌های حقوق بشری نسبت به این تصمیم واکنش نشان دادند، اما دولت چاد تأکید کرد این اقدام برای حفظ جان مردم و امنیت ملی صورت گرفته است. تجربه چاد نشان می‌دهد که در مناطقی با خطر بالای تروریسم فرامرزی، مدیریت ارتباطات می‌تواند تفاوت میان آرامش و فاجعه باشد.

هند؛ کشمیر، مرز دیجیتال میان جنگ و صلح

در منطقه حساس و درگیر کشمیر، دولت هند بارها در شرایط بحرانی و درگیری‌های مرزی با پاکستان، دست به قطع یا محدودسازی اینترنت زده است. یکی از مهم‌ترین این موارد، پس از لغو خودمختاری کشمیر در سال ۲۰۱۹ بود. اما در زمان تنش‌های مرزی نیز، به‌ویژه هنگام حملات تروریستی یا تهدیدات سایبری، اینترنت در بخش‌هایی از کشمیر با هدف جلوگیری از نفوذ اطلاعاتی دشمن محدود شد.

دولت هند این اقدامات را بخشی از دکترین امنیت ملی دیجیتال خود می‌داند. در واقع، در شرایطی که اطلاعات جعلی می‌تواند هم به ارتش آسیب بزند و هم جامعه را بی‌ثبات کند، چنین مداخلاتی نه‌تنها مشروع، بلکه گاهی اجتناب‌ناپذیرند.

تصمیمی سخت، اما حیاتی

قطع اینترنت در ذات خود اقدامی ضدآزادی به نظر می‌رسد. اما در شرایط خاص جنگی و تهدیدات امنیتی از سوی دشمن خارجی، می‌تواند نقشی حیاتی در حفظ امنیت ملی، انسجام روانی جامعه و موفقیت‌های نظامی ایفا کند.

هرچند باید از سوءاستفاده از این ابزار برای سرکوب داخلی پرهیز شود، اما نمی‌توان نادیده گرفت که در مواردی مثل اوکراین، ارمنستان یا قزاقستان، قطع اینترنت به معنای بستن دروازه‌ای بوده که دشمن از آن وارد جنگ نرم می‌شد.

امنیت ملی، گاه نیازمند سکوت موقت فضای مجازی است. سکوتی که اگر هوشمندانه مدیریت شود، می‌تواند طلیعه آرامشی پایدار باشد.