تنها پستاندار خزر در معرض نابودی

روزی روزگاری، دریای خزر پهنه‌ای بکر و زنده بود؛ آبی زلال، سواحل آرام و فُک‌هایی که بی‌دغدغه در آب‌هایش می‌لغزیدند؛ فُک خزری، تنها پستاندار دریایی این دریاچه، نمادی از سلامت و توازن اکوسیستم خزر بود.  اما امروز، لاشه‌های بی‌جان این موجودات در سواحل مازندران و گیلان، هشداری دردناک است و گویی صدای خزر است که فریاد می‌زند: «نجاتم دهید»

فُک خزری، نگهبان اکوسیستم خزر

فُک خزری (Pusa caspica) تنها پستاندار بومی دریای خزر است که نقش کلیدی در حفظ تعادل زیستی این پهنه آبی ایفا می‌کند. با تغذیه از ماهی‌های کوچک و بی‌مهرگان، به کنترل جمعیت آن‌ها کمک کرده و از بروز ناهنجاری‌های زیستی جلوگیری می‌کند. این گونه، نه‌تنها از نظر بوم‌شناسی بلکه از منظر فرهنگی و اقتصادی نیز برای جوامع ساحلی اهمیت دارد.

فک خزری که در ایران با نام فک ایرانی نیز شناخته می‌شود، گونه‌ای از پستانداران دریایی است که به طور انحصاری در دریای مازندران زندگی می‌کند و تنها در کشورهای ایران، آذربایجان، روسیه، ترکمنستان و قزاقستان یافت می‌شود.

دلایل کاهش جمعیت فُک‌های خزری

در سال‌های اخیر، افزایش تلفات فُک‌های خزری نگرانی‌های جدی را برانگیخته است. تنها در سال جاری، لاشه ۲8 قلاده فُک در سواحل مازندران کشف شده است. دو عامل انسانی و طبیعی دست به دست‌ هم داده‌اند تا تنها گونه پستاندار دریای خزر را به خطر انقراض نزدیک کنند.

اگرچه یکی از مسئولان محیط زیست مازندران، احتمال شیوع یک بیماری میکروبی در میان فک‌ها را داده اما آلودگی‌های دریای خزر، گیر کردن احتمالی فک‌ها در تورهای ماهیگیری و آب شدن یخ‌های سواحل شمالی دریای خزر را که یکی از زیستگاه‌های اصلی و محل‌ زاد و ولد فک‌هاست، نادیده گرفت

آلودگی‌ دریا و کاهش سطح آب خزر از جمله مهمترین دلایل تلف شدن فک‌هاست.

ورود آلاینده‌ها به دریای خزر، زیستگاه فُک‌ها را آلوده کرده و سلامت آن‌ها را به خطر انداخته است. همچنین صید بی‌رویه و تغییرات اقلیمی باعث کاهش جمعیت ماهی‌ها شده و فُک‌ها را با کمبود غذا مواجه کرده است.

 متأسفانه در مواردی، فُک‌ها به‌طور ناخواسته در تورهای ماهیگیری گرفتار شده و جان خود را از دست می‌دهند. از سوی دیگر، افزایش تردد کشتی‌ها و قایق‌ها خطر برخورد با فُک‌ها را افزایش داده است.

اقدامات سازمان محیط‌زیست برای حفاظت از فُک‌های خزری

با توجه به وضعیت بحرانی فُک‌های خزری، سازمان حفاظت محیط زیست ایران اقدامات متعددی را برای حفاظت از این گونه در دستور کار قرار داده است:  

برنامه اقدام ملی حفاظت از فُک خزری: این برنامه با مشارکت دانشگاه تربیت مدرس نور و مرکز امداد و نجات فُک خزری تدوین شده و دبیرخانه دائمی آن در دانشگاه تربیت مدرس نور مستقر شده است.

تقویت همکاری‌های منطقه‌ای: شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، بر اهمیت همکاری منطقه‌ای برای حفاظت از تنوع زیستی دریای خزر تأکید کرده و خواستار اقدامات مشترک برای حفاظت از گونه‌های در معرض خطر، به‌ویژه فُک خزری، شده است. 

بررسی در اجلاس‌های بین‌المللی: موضوع حفاظت از فُک خزری در اجلاس کاپ ۷ که به میزبانی تهران برگزار خواهد شد، به‌عنوان یکی از موضوعات اولویت‌دار مطرح خواهد شد.

فک خزری نیازمند حمایت ویژه است

رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست گفت: برگزاری نشست کارشناسی قبل از اجلاس کاپ ۷ در زمینه حفاظت از فوک خزری می‌تواند کمک کننده باشد و دولت جمهوری اسلامی ایران تلاش می‌کند اهمیت این موضوع برای سایر کشورهای حوزه دریای خزر درک شود و در این مسیر ما نیازمند کمک و همراهی دستگاه‌ها، دانشگاه‌ها، سمن‌ها و مراکز ذی‌ربط هستیم.

فُک خزری، نگینی ارزشمند در دریای خزر، امروز بیش از هر زمان دیگری به حمایت و حفاظت نیاز دارد. حفظ این گونه نه‌تنها به معنای حفاظت از یک موجود زنده بلکه به معنای صیانت از اکوسیستم دریای خزر و آینده جوامع ساحلی است.  بیایید با افزایش آگاهی، حمایت از برنامه‌های حفاظتی و کاهش آلودگی‌ها، گامی مؤثر در جهت نجات فُک‌های خزری برداریم.