برای باله‌هایشان سلاخی می‌شوند
رئیس اداره محیط‌زیست منطقه آزاد قشم می گوید: طبق آمار رسمی اعلامی صید سازمان شیلات و در مقایسه با دیگر کشورهای جهان، ایران در رتبه‌ی اول صید کوسه در خاورمیانه قرار دارد.
در حالی که کوسه‌ماهیان نقشی حیاتی در اکوسیستم دریایی ایفا می‌کنند، نبود نظارت مؤثر، تبلیغات گمراه‌کننده و تقاضای فزاینده برای باله کوسه ماهی، این گونه ارزشمند را به پرتگاه انقراض سوق داده است؛ روایتی از یک بحران زیست‌محیطی که صدای آن از آب‌های خلیج فارس به کل کشور می‌رسد.
در نخستین بخش از پرونده تحقیقی «آوش» درباره جنایت خاموش سلاخی کوسه ماهیان، با رئیس اداره محیط‌زیست منطقه آزاد قشم گفتگو کرده‌ایم، این متخصص حوزه محیط زیست از تداوم صید غیرقانونی کوسه‌ماهیان در آب‌های جنوب کشور به‌رغم وجود قوانین بازدارنده خبر داده و معتقد است نبود نظارت کافی دریایی، این گونه‌های در معرض انقراض را با تهدید جدی مواجه کرده است.
نیروی نظارتی دریایی نداریم
صدیق نصیری، رئیس اداره محیط زیست منطقه آزاد قشم، در گفت‌وگو با آوش با اشاره به وضعیت بغرنج کوسه‌ماهیان می گوید: واقعیت این است که قوانین حفاظت از گونه‌های در معرض خطر انقراض به خصوص کوسه‌ماهیان، سپرماهیان و گیتارماهیان از سال 1398 ابلاغ شده و از همان زمان، شورای عالی حفاظت محیط‌زیست قوانینی برای صید کوسه‌ماهیان وضع کرده اند اما همچنان این گونه‌ی جانوری به واسطه «صید هدف» و «صید ضمنی» در معرض خطر انقراض قرار دارد.
او با اشاره به اینکه در جهان حدود چهل درصد کوسه‌ماهیان در معرض انقراض قرار دارند ادامه می دهد: طبق آمار رسمی اعلامی صید سازمان شیلات و در مقایسه با دیگر کشورهای جهان، ایران در رتبه اول صید کوسه در خاورمیانه قرار دارد.
نصیری عدم نظارت کافی روی صید کوسه‌ها را مهمترین عامل دانست و اظهار کرد: از آنجا که این صیدها در دریا اتفاق می‌‌افتد لازم است که نظارت روی دریا را افزایش دهیم؛ ما نیروی نظارتی دریایی نداریم و این در حالی است که قانون، این نظارت را پیش‌بینی کرده است.
او ادامه می دهد: طبیعتاً زیر مجموعه‌های معاونت دریایی سازمان حفاظت‌محیط زیست، مسئول پهنه خشکی و پهنه‌ی دریایی مرتبط هستند و در پهنه دریا که زیستگاه کوسه‌ماهیان است، سازمان شیلات هم مجموعه‌ای تحت عنوان «حراست شیلات» دارد که مجهز به قایق و نیروی گارد است و طبق قانون بایستی از صید غیر مجاز، بالاخص صید کوسه‌ماهیان جلوگیری کند.
خواص گوشت کوسه، افسانه است
نصیری با اشاره به فعالیت‌هایی که با حمایت دفتر کمک‌های خرد تسهیلات محیط زیست جهانی (UNDP/GEF/SGP) و مشارکت جامعه محلی در خصوص جلوگیری از صید کوسه در قشم صورت گرفته است می‌گوید: ما سه الی چهار سال در جزیره قشم مطالعات، پژوهش‌های میدانی و نمونه‌برداری از کوسه‌ماهیانی که به صورت تجاری صید می‌شدند انجام دادیم و بیش از سی گونه کوسه‌ماهی ثبت و اعلام شد، همچنین از طریق ارتباط نزدیک با جوامع صیادی، زیستگاه‌های آن‌ها را تعیین و مشخص کردیم؛ در زیستگاه‌های اصلی در ساحل جنوبی جزیره قشم، بین قشم و هرمز و در زیستگاه دیگری بین قشم و ابوموسی مطالعاتی انجام دادیم و دوره‌های آموزشی متعددی برگزارکردیم و تلاش کردیم که نقش کوسه‌ماهیان در چرخه غذایی دریایی و بغرنج بودن وضعیت کوسه‌ماهی‌ها را اعلام کنیم.
او ادامه می دهد: قشم اولین جایی بود که صید کوسه‌ماهیان را در رستوران‌ها و اقامتگاه‌های بومگردی ممنوع کرد.
رئیس محیط زیست منطقه آزاد قشم با اشاره به اینکه قوت غالب مردم جنوب، کوسه‌ماهی نیست عنوان کرد: نگرانی ما از زمانی شدت گرفت که کوسه‌ماهی به عنوان یک غذای لوکس و ویژه،به گردشگران معرفی شد و در فضای مجازی روی آن تبلیغات گسترده صورت گرفت.
او افزود: می‌گویند خوردن کوسه‌ماهی خواص زیادی دارد اما هیچ‌کدام از این اطلاعات علمی نیستند و باید تلاش کنیم جلوی این مسائل گرفته شود. ما از دو سال پیش در جزیره قشم، صید و فروش کوسه‌ماهیان را ممنوع کردیم و بنرهای‌فرهنگی در سطح شهر و در محل‌هایی که ارائه کوسه‌ماهیان اتفاق می‌افتاد نصب کردیم.
نقش مهم کوسه‌ماهی‌ها در اکوسیستم دریایی
به گفته نصیری، به‌رغم ابلاغ قوانین از دی 99، هنوز هیچ اقدام جدی‌ای در کل کشور صورت نگرفته است.
او اظهار کرد: با وجود تلاش‌های صورت گرفته و وجود قانون حفاظت از گونه‌های در معرض خطر انقراض و صید کوسه‌ماهیان، همچنان شاهد ارائه آن در بازار ماهی‌فروشان بندرعباس، بندر خمیر، بندرلنگه، میناب و سایر مناطق کشور هستیم.
رئیس محیط‌زیست منطقه آزاد قشم با اشاره به نقش اساسی کوسه‌ماهی در اکوسیستم دریایی، اظهارکرد: بسیاری از صیادان نمی‌دانند که کوسه‌ماهیان چه نقش اساسی‌ای در اکوسیستم دارند؛ اگر به زبان ساده بخواهیم بگوییم، نقش کوسه ماهی در دریا، همانند شیر در جنگل است چراکه این موجود، در رأس هرم زنجیره غذایی قرار دارد. کوسه‌ماهی روی زنجیره‌ی غذایی و ماهیان شکارچی رده اول و دوم به شدت تاثیرگذار است. همچنین این موجود، نقش مهمی بر کنترل جمعیت میگو و فیتوپلانکتون‌ها نیز ایفا می‌کند. بنابراین وقتی کوسه‌ماهیان را از دست دهیم بسیاری از گونه‌های دریایی را در معرض خطر قرار داده‌ایم.
نصیری با اشاره به قیمت بالای باله کوسه گفت: باله کوسه در نخ جراحی استفاده می‌شود و متاسفانه همچنین سوپ باله، به عنوان یک غذای لوکس، سرو می‌شود. تاسف‌آور اینکه به شکل وحشیانه‌ای باله‌ی کوسه‌ماهیان را جدا می‌کنند. به اینصورت که آن‌ها را از آب بیرون آورده، باله‌ها را جدا می‌کنند و کوسه‌ماهی زنده را در دریا رها می‌کنند تا تلف شود.
فصول پر گردشگر، صید کوسه‌ماهی را افزایش می‌دهد
او در خصوص زاد و ولد کوسه‌ماهیان بیان کرد: کوسه‌ماهیان طی میلیون‌هاسال یاد گرفته‌اند که به چه صورت خودشان را از انقراض نجات داده و با شرایط موجود وفق دهند. این موجودات زادآوری اندکی دارند و چیزی حدود بیست تا بیست و پنج سال طول می‌کشد تا به بلوغ برسند. همچنین دوره بارداری طولانی مدتی، بین یک تا دو سال دارند و بعد از آن، کوسه‌ی مادر تا حدود یک الی دو سال، قادر به تولید مثل نیست.
نصیری با اشاره به اینکه بیشترین صید کوسه‌ماهیان درکشورهای شرق آسیا رخ می‌دهد گفت: اعتقادی مبنی بر اینکه گوشت کوسه، باعث افزایش قوای جنسی مردان می‌شود وجود دارد که هیچ پشتوانه علمی ندارد و وقتی چنین اعتقادی میان گردشگران ترویج می‌شود، تعداد بسیاری را به خوردن کوسه‌ماهی ترغیب می‌کند.
او با بیان اینکه صید کوسه در فصول پر گردشگر افزایش پیدا می‌کند بیان کرد: ما تلاش می‌کنیم در این فصول، مکاتبات‌مان را با تعاون‌های صیادی، بومگردی و سازمان شیلات افزایش دهیم.
رئیس محیط زیست منطقه آزاد قشم در پایان سخنان خود اظهار کرد: خوشبختانه در جزیره قشم تا حدود زیادی از صید کوسه‌ماهی جلوگیری شده اما کلان‌شهرها نیازمند آموزش و فرهنگ‌سازی در این خصوص هستند و سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور نیز باید روی این موضوع، به طور جدی نظارت کند. اعمال قانون به تنهایی پاسخگو نیست و لازم است که مردم توجیه شوند و آموزش ببینند.
