خداحافظی با جایگاه قبلی ایران در بازار پسته

بهروز آگاه عضو هیات مدیره انجمن پسته در گفت‌وگو با آوش درباره پیش‌بینی وضعیت تولید پسته در سال جاری بیان کرد: طبق تحقیقات انجمن در بهار امسال، پیش‌بینی می‌شود که امسال حدود 240 هزارتن پسته تولید شود. سال 1403 حدود 200 هزار تن پسته تولید شد و میزان تولید پسته در مهر 1402 هم 168 هزارتن تخمین زده شد.

وی اضافه کرد: البته این نکته را هم باید اضافه کرد که قبلا سطح زیرکشت باغات پسته در کشور 350 هزار هکتار بود و اکنون سطح این باغات، طبق آمار جهاد کشاورزی، به 550 تا 600 هزار هکتار رسیده است.

به گفته آگاه، این میزان افزایش در سطح باغات طی یک دهه اخیر اتفاق افتاده است.

وی افزود: در گذشته در 6 استان پسته کاری می‎کردیم اما اکنون از 31 استان کشور در 27 استان پسته کاری داریم. به این مفهوم که به جز گیلان، مازندران، خوزستان و بوشهر که فاقد باغ پسته است، حتی در هرمزگانی که خیلی گرم و مرطوب است هم شاهد کشت پسته هستیم و در شمال این استان و اطراف حاجی آباد به دلیل اقلیم مناسب‌تر شاهد کشت پسته بوده‌ایم.

راندمان نامطلوب باغات ایرانی

عضو هیات مدیره انجمن پسته با اشاره به اینکه هنوز بخشی از باغات پسته کشت شده در کشور به مرحله باروری نرسیده‌اند، درباره میزان راندمان باغات موجود در کشور توضیح داد: راندمان باغات پسته قدیمی که در کشور وجود دارد، به دلیل عملکرد وزارت نیرو خوب نیست.

وی افزود: وزارت نیرو مانع انتقال آب خوب و با کیفیت روی زمین خوب می‌شود. به همین خاطر آب صرف زمین‌هایی می‌شود که تولید در آنها مقرون به‌صرفه نیست. به این ترتیب آب هدر می‌رود و باغات راندمان خوبی ندارند.

آگاه گفت: اکنون برداشت ما در هر هکتار باغ پسته 400 تا 500 کیلوگرم است، در حالی که بزرگ‌ترین رقیب‌مان، آمریکا حدود 4 تا 5 تن در هکتار برداشت می‌کند.

وی تاکید کرد: اگر بخواهید یک رقیبی را شکست دهید، با این برداشت و این رویه نمی‌توانید موفق شوید. رقابت با آمریکا به سیاست‌های وزارت نیرو و شرکت آب منطقه‌ای باز می‌گردد.

عضو هیات مدیره انجمن پسته بیان کرد: گاهی یک کشاورز زمینی دارد که در هر هکتار محصول بیشتری از آن برداشت می‌کند. این کشاورز باید بتواند حقابه کشاورزی را که 200 تا 300 کیلوگرم محصول برداشت می‌کند، خریداری کند تا یک پولی هم به آن کشاورز برسد و مثلاً مغازه‌ای در شهر برای خود خریداری کند.

وی افزود: اما وزارت نیرو اصرار دارد که آب باید در همان زمینی که راندمان مناسبی ندارد، مصرف شود.

آگاه تاکید کرد: آب کشاورزی باید زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی باشد. بهترین سازمانی که به امور کشاورزان رسیدگی می‌کند، وزارت کشاورزی است. نمی‌توان مدیریت زمین را به وزارت کشاورزی محول کرد و آب را به وزارت نیرو سپرد. باید مدیریت در این حوزه یکپارچه باشد.

وی یادآور شد: ما در وزارت جهاد کشاورزی بسیار افراد لایق و خوبی داریم مثلا برومندی معاون باغبانی وزیر اخیرا یک کار غیر ممکن کرد و یک تنه جلوی تحریم در بهداشت اتحادیه اروپا را گرفت. در حال حاضر متولی اصلی کشاورزان وزارت نیرو و آب منطقه‌ای شده است در حالی که باید این مسئولیت به وزارت جهاد کشاورزی واگذار شود.

عضو هیات مدیره انجمن پسته افزود: داستان پسته یک داستان پیچیده است. در آمریکا آب قند است و خاک طلاست. همچنین شرایط اقلیمی ایده‌آل است. در ایران آب شور است، خاک شور است و شرایط اقلیمی وحشتناک است. به طور مثال، در بعضی مناطق اختلاف دما در یک شبانه‌روز به 30 درجه می‌رسد و به خاطر تغییرات اقلیمی سرمازدگی‌ و گرمازدگی‌ هم بیشتر رخ می‌دهد.

فاصله معنی‌دار تولید ایران و آمریکا

آگاه گفت: تا باغات جدید ایران به محصول برسد، باید سالانه بین 200 تا 250 هزارتن محصول داشته باشیم. باغات جدید که به باردهی برسد، تناژ ما خیلی بالاتر خواهد رفت.

وی ادامه داد: ولی حتی اگر این باغات به ثمر برسند هم نمی‌توانیم به جایگاه اول خود در بازار جهانی بازگردیم. کلا باید آن را باید فراموش کرد.

عضو هیات مدیره انجمن پسته درباره حجم صادرات پسته امسال توضیح داد: ما از مهرماه 1403 (ابتدای سال محصولی جاری) تا پایان خرداد امسال، در مجموع 171 هزارتن صادرات پسته داشته‌ایم. از محصول 1402 هم 133 هزارتن صادر کردیم. تا پایان امسال برآورد این است که صادرات پسته به 180 هزارتن برسد.

وی آمریکا را تعیین‌کننده قیمت پسته در بازارهای جهانی دانست و افزود: در سال محصولی 1402، آمریکا حدود 700 هزارتن پسته به بازار عرضه کرد و این رقم با بخشی از محصول باقیمانده از سال قبلش به نزدیک 800 هزارتن رسید.

آگاه افزود: میزان پسته عرضه‌شده به بازار جهانی توسط ایران و آمریکا در مجموع نزدیک به یک میلیون تن است، در حالی که رکورد مصرف جهانی پسته در سال ۱۴۰۲ حدود 750 هزار تن ثبت شده‌است. بنابراین باید برای حدود 250 هزارتن پسته مازاد، بازارهای جدیدی پیدا کرد.

وی ادامه داد: آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده پسته، تعیین‌کننده قیمت پسته در ابتدای هر سال است. برای محصول سال ۱۴۰۲ که آمریکا با ثبت رقم 677 هزارتنی در تولید رکورد زد، قیمت هر کیلوگرم پسته خشک حدود ۶.۹۳ دلار اعلام شد. این قیمت نسبتاً پایین، به افزایش قابل‌توجه مصرف جهانی کمک کرد و زمینه‌ساز رشد تولید محصولات و مشتقات متنوع پسته‌ای، از جمله شکلات‌های حاوی پسته مانند برند شکلات دبی شد. امارات برای تولید این محصول، مغز پسته مورد نیاز را از ایران تأمین کرد و همین موضوع باعث شد فروش پسته ایران به این کشور در سال محصولی امسال نسبت به سال قبل بیش از دو برابر رشد داشته‌باشد.

پایین آمدن قیمت‌ها همچنین گروهی از فعالان را به سمت تولید محصولاتی نظیر روغن یا کره پسته سوق داد؛ چرا که کاهش قیمت ماده اولیه، تولید این مشتقات را اقتصادی‌تر کرده بود.

عضو هیات مدیره انجمن پسته توضیح داد: مصرف جهانی پسته در این دوره به‌قدری افزایش یافت که برخلاف گذشته، دیگر نیازی نبود چند سال قیمت پایین بماند تا بازار به سمت مصرف گرایش پیدا کند؛ تقاضا خیلی سریع بالا رفت. حتی با وجود اینکه قیمت هر کیلوگرم پسته در ابتدای سال ۱۴۰۳ (مهرماه) حدود ۸.۴۰ دلار اعلام شد، سطح بالای تقاضا همچنان حفظ شد. بر همین اساس، با توجه به برآورد تولید ۷۳۰ هزارتنی محصول جدید پسته آمریکا، پیش‌بینی می‌شود که محدوده قیمت پسته در آغاز فصل جدید (مهر ۱۴۰۴) در حدود سال گذشته باقی بماند.

وی یادآور شد: تولید پسته در آمریکا تا دو الی سه سال آینده رو به رشد است و تناژ پسته تولیدی این کشور هر سال بالاتر می‌رود زیرا باغاتی که در سال‌های اخیر در این کشور کشت شده، هنوز ثمر نداده است.

آگاه گفت: در ایران هم هنوز تولید پسته از نظر تناژ رو به رشد است. ما باید کاری کنیم که برداشتمان در هکتار بیشتر شود و این هم واقعاً نیاز دارد که وزارت جهاد کشاورزی را متولی کشاورزی کنیم و مسئول آب کشاورزی این وزارتخانه باشد.