اینجا لبه مرز ناپدیدی است
ریگ‌جن غریب‌نواز نیست؛ اگر کویرنورد حرفه‌ای نباشید، اگر اصول رفتار با طبیعت را ندانید و بخصوص اگر با اخلاق آرام اما سخت کویر ریگ‌جن آشنا نباشید، گم شدن و هرگز پیدا نشدن راهی است که در آن قدم خواهید گذاشت.
در دل کویر مرکزی، جایی در جنوب سمنان و شرق دریاچه نمک، مثلث برمودای ایران، با مساحتی حدود 3800 کیلومتر جا خوش کرده است؛ ریگ‌زاری عظیم که گویی با جابجایی مداوم مسیرها، سرِ بازی با آدم‌ها دارد. اینجا تنها آسمان است و تلماسه‌هایی که در لحظه جابجا می‌شوند؛ اینجا تا چشم کار می‌کند شن است و بیابان است و سکوت، چون پرده‌ای ضخیم هر صدایی را در خود خفه می‌کند.
ریگ جن، این منطقه کویری به غایت زیبا، ترس‌های بی‌نهایتی را در خود پنهان کرده است؛ اینجا آسمان به زمین نزدیک‌تر و همه چیز در یک حالت بی‌وزنی در هم آمیخته شده‌اند. با قدم زدن بر تلماسه‌های این کویر، انگار که پا به دنیای جادو گذاشته‌ای؛ رد پاهایت به سرعت محو می‌شوند، مسیرها مدام جابجا می‌شوند، راهی که از آن آمده‌ای را هرگز نخواهی یافت و پیش‌رویت جز ابدیت کویر که راه به هیچ می‌برد چیزی نمی‌یابی.
ریگ‌جن غریب‌نواز نیست؛ اگر کویرنورد حرفه‌ای نباشید، اگر اصول رفتار با طبیعت را ندانید و بخصوص اگر با اخلاق آرام اما سخت کویر ریگ‌جن آشنا نباشید، گم شدن و هرگز پیدا نشدن راهی است که در آن قدم خواهید گذاشت.
افسانه‌های محلی چه می‌گویند؟
افسانه‌ها و باورهای محلی مردم بومی، نام ریگ‌جن را بر این بیابان نهاده است؛ در گذشته به دلیل ناشناخته بودن این مکان و رعب و وحشتی که با سکوت و جابجایی مسیرها در مردم به وجود می‌آورد آن را نفرین شده می‌خواندند و تصور بر این بود که این بیابان عظیم، ساکت و مرگ‌آور، محل زندگی جن‌هاست.
ریگ‌جن خالی از هر نوع پوشش گیاهی و چشمه است و حتی صدای برهم خوردن بال یک پرنده هم در آن شنیده نمی‌شود.
ناپدید شدن افرادی که پا بر این بیابان می‌گذاشتند، بر تقویت تصور جن‌زدگی این کویر افزود و به همین دلیل نام ریگ‌جن بر پیشانی این کویر زیبا اما سخت و خشن، خوش نشست. اما در واقع این نام‌گذاری، ریشه در اسطوره‌ها و ترس‌های آدمی از مکان‌های ناشناخته دارد تا دلایل علمی.
ریگ‌جن، یکی از گرم‌ترین نقاط ایران
ریگ‌جن با وجود دارا بودن اقلیم بیابانی، تابستان‌های بسیار گرم و زمستان‌های سخت و سرد دارد و اختلاف دمای روز و شب در این نقطه بیداد می‌کند طوری که گاه به بیش از پنجاه درجه سانتی‌گراد می‌رسد.
ریگ‌جن حدود هشت ماه در سال آب و هوای گرم و خشک دارد و در فصول سرد، هوا تا حدی مرطوب می‌شود.
چنین وضعیت آب‌وهوایی است که کویر ریگ‌جن را به یکی از گرم‌ترین نقاط ایران تبدیل کرده و کویرنوردان حرفه‌ای نیز از سفر در فصول گرم سال به این کویر خودداری می‌کنند چراکه علاوه بر شدت گرمای هوا، موجوداتی همچون مار و عقرب نیز سر از زیر شن‌ها بیرون می‌آورند و خطرات زیادی را در پی دارند.
چرا ریگ‌جن به مثلث برمودای ایران مشهور است؟
تا پیش از دوره ناصرالدین شاه، ریگ‌جن کویری ناشناخته بود و با توجه به افسانه‌های رعب‌آوری که پیرامون آن شکل گرفته بود، کسی جرأت پا گذاشتن به آن را نداشت و به دلیل دشوارگذر بودن مسیر، کاروان‌ها نیز از عبور به آن خودداری می‌کردند اما سرانجام این طلسم در سال 1997 توسط منصور عطاردی، معاون منابع طبیعی محیط زیست استان تهران، شکسته شد. او به همراه میران‌زاده، رئیس وقت پارک ملی کویر و شیرازی، از قوی‌ترین نیروهای محیط‌بانی، با چند دستگاه وانت پیکاپ و لندرور و چند دستگاه موتور تریل، ریگ جن را فتح کردند.
ریگ‌جن به دلیل شباهتش از لحاظ مرموز بودن و ناپدید شدن افراد در آن، به مثلث برمودای ایران مشهور است. سکوت و خلاء صوتی موجود در این فضا، بسیاری از گردشگران را به رعب و وحشت می‌اندازد و این مسأله نیز یکی دیگر از شباهت‌های ریگ‌جن با مثلث برموداست.
امدادرسانی پیچیده در ریگ‌جن
شرایط خاص و پیچیده ریگ‌جن، امکان ثبت آمار دقیق از ناپدید شدگان را در دسترس قرار نمی‌دهد، با این حال اما گزارش‌هایی حاکی از مفقود شدگان این منطقه وجود دارد؛ به عنوان مثال در فروردین ماه سال 1402 سه کویرنورد در این منطقه مسیر خود را گم کردند که با تلاش‌های هلال احمر نجات پیدا کردند.
عملیات امداد اما به آسانی در این منطقه امکان‌پذیر نیست؛ این منطقه تقریباً هیچ جاده یا مسیری وجود ندارد که نشانه‌گذاری شده باشد و به دلیل جابجایی مداوم تلماسه‌ها، یافتن افراد گمشده برای امدادگران، کاری بس دشوار است.
از آنجا که بیشتر این مسیر از شبکه تلفن همراه خارج است، امکان ارتباط وجود ندارد و همین مسأله، امدادگران را مجبور می‌کند بر پایه حدس و گمان، مسیرهای مختلف را جستجو کنند.
پویا مجذوب، مسئول عملیات هلال احمر شهرستان گرمسار، با بیان اینکه تنها امدادگران متخصص و با تجربه می‌توانند عملیات‌های نجات در این کویر را انجام دهند می‌گوید: «در ریگ‌جن با رمل‌های روان، باتلاق‌های غیرمنتظره و شرایط جوی دشوار مواجه هستید. بارش‌های ناگهانی، باتلاق‌هایی را به‌وجود می‌آورند که حتی خودروهای آفرود هم نمی‌توانند از آن عبور کنند.»
او درخصوص آمادگی‌های امدادی اضافه می‌کند: «آمادگی جسمانی برای امدادگران از مهمترین عوامل است چرا که ممکن است شما ساعت‌ها مجبور به کویرنوردی شوید. همچنین جهت‌یابی در این منطقه نیازمند آشنایی با تکنیک‌های خاص است چرا که تجهیزات ماهواره‌ای و تلفن‌های همراه عملاً در اینجا کار نمی‌کنند و شاید شما در بهترین حالت بتوانید تنها یک پیامک ارسال کنید.»
مجذوب در رابطه با باتلاق‌های کویری که توسط رگبار ایجاد می‌شوند بیان می‌کند: «به دلیل وضعیت پیچیده کویر، امدادگران برای نجات افرادی که در این منطقه گیر می‌افتند مجبورند مسیرهایی طولانی طی کنند، حتی یک‌بار در جاده‌ای که به سمت قلعه بهرام می‌رفتیم، باران شدید باعث شد مسیر مسدود شود و مجبور شدیم مسیر جدیدی را انتخاب کنیم. گاهی این عملیات‌ها می‌تواند فاصله‌ها را چند برابر کنیم.»
ریگ‌جن یکی از شگفت‌انگیزترین و مرموزترین نقاط ایران و جهان است که ویژگی‌های اقلیمی، جغرافیایی و فرهنگی مخصوص به خود را دارد اما دیدن این زیبایی‌ها به خطر ناپدید شدن نمی‌ارزد. گذشتن از ریگ‌جن حتی برای کویرنوردان حرفه‌ای نیز یک چالش بزرگ است. این وسعت بزرگ و سکوت سنگین، همواره ذهن انسان را به خود درگیر کرده است.
ریگ‌جن زیباست، بی‌نهایت زیباست اما بیش از آن خشن و خشک است، پس در ارتباط با آن باید بسیار مراقب بود و با احتیاط تمام بر آن قدم گذاشت در غیر این صورت ممکن است آخرین قدمی باشد که برمی‌دارید.
