جبران خسارات جنگ 12 روزه نیازمند برنامه جامع است

هنوز یک هفته نیست که آتش بس اعلام شده است. در این مدت کوتاه دولت بسته‌های حمایتی متفاوتی برای جبران خسارات ناشی از جنگ طراحی کرده است. سخنگوی دولت خبر داده هزار میلیارد تومان برای بازسازی منازل آسیب دیده از جنگ 12 روزه و اسکان موقت مردم آسیب دیده در نظر گرفته شده است. آیا این اعتبار برای بازسازی تمام واحدهای مسکونی آسیب دیده در سراسر کشور کافی است؟

کمال اطهاری، اقتصاددان و پژوهشگر توسعه، در گفت‌وگو با آوش در این رابطه بیان کرد: برای اینکه بدانیم اعتبارات کافی است یا نه، باید ابعاد قضیه را بدانیم. این یک عملیات اجرایی است و دولت به ابعاد مسئله و کارهای اجرایی که باید انجام دهند، مسلط‌تر است.

او افزود: قاعدتا وزارت راه یک قسمت فنی دارد یا مثلا سازندگانی که در بخش نهضت ملی مسکن و غیره کار کرده‌اند، می‌توانند برآوردهایی از میزان اعتبارات مورد نیاز برای بازسازی ارائه دهند. اما این اقدام نیاز به یک ساز و کار ویژه دارد. امیدواریم کسانی که در کار ساخت و ساز هستند و ارقام را می‌دانند، بدانند که در قالب این ساز و کار ویژه چه کار باید کرد.

درس گرفتن از تجربیات گذشته

این کارشناس توسعه درباره عدم پیش‌بینی خسارات در لایحه بودجه و احتمال وجود کسری برای جبران خسارت‌ها توضیح داد: به قدری ابعاد مسئله و ضررهای ناشی از خوابیدن کسب و کار در این دوره زیاد است که باید برنامه جامعی برای جبران خسارات داشته باشند. باز هم امیدوارم بتوانند این کار را بکنند. در این رابطه فقط می‌توانم ابراز امیدواری کنم که یک برنامه جامعی را برای ساماندهی مسائل طراحی کنند.

او افزود: این برنامه باید مشابه برنامه‌ای باشد که با ورود کرونا به کشور تدوین شد. وقتی کرونا آمد، یک ساز و کار کاملی باید تعریف می‌شد. البته آن زمان هم آن ساز و کار به صورت کامل تعریف نشد و فقط بخشی از آن تعریف شد اما باید چنین ساز و کاری را برای موقعیت کنونی سامان بدهند.

اطهاری بیان کرد: در تدوین این بسته جامع باید از بخش مالی، پولی و بانکی، شهرداری‌ها و وزارت کار، تعاون و رفاه کمک گرفته شود و باید بین آنها یک مدیریت یکپارچه بوجود بیاورند.

او اضافه کرد: در زمان کرونا کوشیدند که این کار انجام شود. بحث‌های خوبی در زمانی که احمد میدری در معاونت رفاه وزارت تعاون بود، مطرح شد. امیدوارم بتوانند مشابه آن تجربه، شرایط فعلی را ساماندهی کنند.

فئودالیسم اداری به مدیریت یکپارچه تن نمی‌دهد

اطهاری تاکید کرد: ضعف کلی دولت‌های رانتی این است که نمی‌توانند مدیریت یکپارچه را تعریف کنند. چون در دستگاه‌های ایران یک فئودالیسم اداری وجود دارد و این فئودالیسم اداری به مدیریت یکپارچه تن نمی‌دهد. زیرا در چنین شرایطی باید دستگاه‌ها بودجه‌هایشان را در یک برنامه یکپارچه هزینه کنند.

او ادامه داد: برای دستیابی به چنین هدفی، قاعدتا باید درک کافی وجود داشته باشد. اگر درک و خواست سیاسی وجود نداشته باشد، راه به جایی نمی‌بریم. اگر این خواست سیاسی وجود نداشته باشد، شاهد همین وضعیتی خواهیم بود که امروز می‌بینیم.

این کارشناس توسعه تاکید کرد: باید در بین سطوح محلی تا ملی مدیریت یکپارچه به‌وجود بیاید. بعد از جنگ تحمیلی چون مدیریت یکپارچه وجود نداشت جایی مثل خرمشهر بازسازی نشد. البته اکنون ابعاد مسئله کوچکتر است.

اطهاری یادآور شد: بازسازی خرمشهر یک بازسازی همه جانبه توسعه‌بخش نبود. من به این رویه «دولت بنایی» می‌گویم زیرا دولت فقط بنایی را بلد است و بلد نیست که فعالیت‌هایش توسعه بخش باشد.

او افزود: البته در این دولت یک قابلیت‌هایی وجود دارد که امیدوارم از قابلیت‌های موجود در این دولت، حداکثر بهره‌برداری انجام شود و تجاربی که وجود داشته را استفاده کنند.

مجلس مانع حرکات توسعه بخش

اطهاری توضیح داد: بدنه دولت به خاطر سرکوب‌هایی که در دوره‌های حاکمیت پوپولیسم رخ داده، بسیار ضعیف شده و دولت برای همه کارهایی که به امر توسعه مربوط است- منجمله بازسازی ناشی از جنگ- نیاز دارد که بتواند از نیروی کارشناسی موجود استفاده کامل کند.

او افزود: یک مانع بزرگ در تحقق این هدف همان جریانی است که در مجلس حضور دارد. مجلس مانع حرکات توسعه بخش است. امیدوارم مسیر درست پیموده شود.

این کارشناس توسعه یادآور شد: مردم از دولت توقع دارند که در دوران آتش بس، قوه مجریه از خود توانمندی نشان دهد و اقدامات توسعه بخش را پیش ببرد.

او اضافه کرد: ملت ایران در دوره جنگ 12 روزه درست است که پشت دولت ایستاد ولی این ایستادن یک نوع ایستادن منفعل بود، در صورتی که در جنگ تحمیلی یک ایستادن فعال را تجربه کردیم.

این کارشناس توسعه گفت: دولت باید این موضوع را درک کند. باید دولت سپاسگزار فداکاری‌های ملت باشد زیرا مردم تن به تبلیغات وسیعی که علیه دولت در سطح جهان درست کرده‌اند؛ نداد اما موقعی پشتیبانی از دولت فعال خواهد شد که مردم ببیند فعالیت‌های دولت یک فعالیت توسعه بخش و نه فقط یک فعالیت نظامی است.

او افزود: در آن موقع است که مردم حضرات اسرائیل و آمریکا را کاملا ناامید خواهند کرد و سبب می‌شوند که آنها از آزار و گزندهایی که می‌زنند، دست بردارند.

اطهاری یادآور شد: اکنون برخی نشانه‌ها از تغییر در کشور وجود دارد ولی موانع زیادی هم بر سر راه و مسیر توسعه بخشی دولت قرار دارد. تحقق این هدف به اراده سیاسی از بالا نیاز دارد و لازم است که این موانع برداشته شود.