سفیر ایران در قلب طوفان/ نگاهی به ماموریت دشوار رئیس‌جمهور در سازمان ملل
سفر رئیس‌جمهور به نیویورک حامل پیام روشنی برای جامعه جهانی است که «تهران آماده گفت‌وگو، تعامل و استفاده از ظرفیت دیپلماسی برای عبور از بحران‌های پیش‌روست.»
سفر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، به نیویورک برای شرکت در نشست سالانه سازمان ملل متحد درحالی آغاز می‌شود که فضای دیپلماسی منطقه‌ای و بین‌المللی در حساس‌ترین مقطع سال‌های اخیر قرار دارد. بازگشت احتمالی قطعنامه‌های شورای امنیت و تهدیدهای ناشی از فعال‌سازی مکانیزم موسوم به «اسنپ‌بک» فضایی متشنج و شکننده ایجاد کرده است که هر تصمیم و گفت‌وگو می‌تواند معادلات ژئوپلیتیک را تحت‌تأثیر قرار دهد. با این حال سفر رئیس‌جمهور به نیویورک حامل پیام روشنی برای جامعه جهانی است که «تهران آماده گفت‌وگو، تعامل و استفاده از ظرفیت دیپلماسی برای عبور از بحران‌های پیش‌روست.»
در این میان هم‌زمانی تحرکات دیپلماتیک دیگر از جمله حضور سیدعباس عراقچی در نیویورک برای دیدار با همتایان اروپایی و مأموریت محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، به مسکو حاکی از آن است که دولت تلاش دارد با گشودن کانال‌های مختلف ارتباطی در شرق و غرب، زمینه را برای رایزنی‌های گسترده فراهم کند. این تحرکات به‌ویژه در شرایطی که فشارهای بین‌المللی در حال تشدید است اهمیت دوچندان پیدا می‌کند و نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور با شناخت کامل از صحنه بین‌الملل می‌کوشد از همه ظرفیت‌ها برای کاستن از تنش‌ها و ایجاد فضای گفت‌وگو استفاده کند.
با این حال مسیر پیش‌روی پزشکیان در نیویورک هموار نیست. ترکیب منافع متضاد قدرت‌های جهانی، تحولات امنیتی در خاورمیانه و آسیای غربی و نگاه تردیدآمیز برخی طرف‌ها به نیت و توان دیپلماتیک ایران فضایی پیچیده و حساس ایجاد کرده است. این واقعیت بیش از هر زمان دیگری ضرورت به‌کارگیری ابتکار عمل و دیپلماسی فعال را برجسته می‌کند؛ دیپلماسی‌ای که بتواند هم اعتمادسازی کند و هم مانع از بازگشت پرونده ایران به فصل هفتم منشور سازمان ملل شود.
تلاش برای گفت‌وگو و تفاهم در سایه بحران‌ها
یکی از مهم‌ترین ابعاد سفر رئیس‌جمهور به نیویورک دیدارهای احتمالی با مقامات کشورهای تأثیرگذار است. گفت‌وگوهایی که می‌تواند مسیر آینده پرونده هسته‌ای و روابط خارجی ایران را تحت‌تأثیر قرار دهد. در این میان نشست وزیرامور خارجه ایران با همتایان آلمانی، فرانسوی و انگلیسی و همچنین کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این نشست‌ها می‌تواند مقدمات شکل‌گیری دستورکار روشن برای ادامه مذاکرات و حتی زمینه‌ساز تفاهمات اولیه پیش از هرگونه گفت‌وگوی مستقیم در سطوح بالاتر باشد.
در شرایطی‌که بازگشت تحریم‌ها و قطعنامه‌ها همچنان به‌عنوان یک تهدید جدی مطرح است، حضور فعال رئیس‌جمهور و تیم دیپلماسی او در صحنه بین‌المللی می‌تواند از ابعاد مختلف اهمیت پیدا کند. نخست آنکه این حضور نشان می‌دهد تهران در برابر فشارها سکوت نکرده و مسیر تعامل را برگزیده است. دوم آنکه می‌تواند روایت ایران را از بحران‌های جاری به گوش افکار عمومی و دولت‌های جهان برساند و فضایی برای گفت‌وگوهای سازنده فراهم آورد.
باوجود همه این تلاش‌ها نمی‌توان انکار کرد که فضای فعلی دیپلماسی، فضایی سخت و پرچالش است. ایالات متحده و برخی کشورهای اروپایی خواستار شفافیت بیشتر در فعالیت‌های هسته‌ای ایران هستند و در عین حال تحولات امنیتی منطقه نیز فشارهای مضاعفی ایجاد کرده است. در چنین شرایطی مأموریت رئیس‌جمهور و تیم دیپلماسی کشور مأموریتی سنگین و حساس است؛ مأموریتی که موفقیت در آن می‌تواند دستاوردهای بزرگی برای کشور به‌همراه داشته باشد و شکست در آن پیامدهای گسترده‌ای ایجاد خواهد کرد.
امید به دیپلماسی و ضرورت ابتکار عمل
باهمه این چالش‌ها نگاه رئیس‌جمهور به آینده نگاهی امیدوارانه و متکی بر گفت‌وگوست. پزشکیان در حالی عازم نیویورک شده است که تجربه سال‌های گذشته نشان داده، حتی در پیچیده‌ترین بحران‌ها نیز می‌توان از مسیر دیپلماسی راه‌حل‌هایی یافت. شرط اصلی این موفقیت همان‌طور که کارشناسان بارها تأکید کرده‌اند، داشتن دستورکار روشن، تیم مذاکره‌کننده کارآمد و اختیارات کافی برای پیشبرد گفت‌وگوهاست.
در این میان تحرکات هم‌زمان ایران در شرق و غرب می‌تواند به عنوان بخشی از یک راهبرد متوازن تعبیر شود؛ راهبردی که می‌کوشد با تقویت همکاری با کشورهایی چون روسیه و چین در عین حال کانال‌های گفت‌وگو با اروپا و حتی آمریکا را باز نگه دارد. این رویکرد می‌تواند ابزارهای دیپلماتیک ایران را تقویت کند و در مذاکرات آتی برگ‌های برنده بیشتری در اختیار تهران قرار دهد.
شرایط خطیر کنونی ایجاب می‌کند ایران با هوشمندی و ابتکار عمل از فرصت‌های دیپلماتیک نهایت استفاده را ببرد. سفر رئیس‌جمهور به نیویورک می‌تواند آغازی برای این مسیر باشد؛ مسیری که هرچند دشوار و پرپیچ‌وخم است اما در نهایت می‌تواند به کاهش تنش‌ها، تعلیق فشارها و حتی گشایش در پرونده هسته‌ای منجر شود. پیام این سفر روشن است اینکه «ایران آماده گفت‌وگوست، به دنبال صلح و ثبات در منطقه است و همچنان دیپلماسی را بهترین راه‌حل برای عبور از بحران‌ها می‌داند.»
صدای تهران از تریبون سازمان ملل
در حالی‌که مسعود پزشکیان عازم نیویورک شد، کشور تجربه‌ای تلخ و سنگین از یک جنگ ۱۲ روزه را پشت سر گذاشته است؛ جنگی که با تجاوز آمریکا و اسرائیل علیه ایران آغاز شد و اگرچه با ایستادگی و واکنش قاطع تهران پایان یافت اما زنگ خطرهای مهمی درباره آینده امنیت منطقه و احتمال ماجراجویی‌های بعدی را به صدا درآورد. اکنون بسیاری از ناظران سیاسی بیم آن دارند که بنیامین نتانیاهو و جریان‌های تندرو اسرائیل در سایه آشفتگی‌های موجود به‌دنبال سناریوهای تازه‌ای برای بی‌ثبات‌سازی خاورمیانه باشند؛ سناریوهایی که می‌تواند بار دیگر دامنه بحران را به مرزهای ایران و همسایگان آن بکشاند. خاصه آنکه تجاوز اخیر اسرائیل به دوحه زنگ خطر را در کل غرب آسیا به صدا درآورده است.
در کنار این تهدیدها شرایط ژئوپلیتیک جهانی نیز آرام نیست. جنگ اوکراین تقابل‌های فزاینده روسیه و غرب و پیامدهای گسترده آن بر نظام بین‌الملل فضایی پرتنش و چندلایه ایجاد کرده که هرگونه بحران تازه در خاورمیانه را می‌تواند به یک بحران بین‌المللی بدل کند. در چنین شرایطی رئیس‌جمهور ایران با درک حساسیت‌های موجود، مأموریت خطیری بر عهده دارد؛ رساندن صدای حقانیت مردم ایران و افشای نقش ماجراجویانه آمریکا و اسرائیل در بی‌ثبات‌سازی منطقه، از تریبون رسمی سازمان ملل به گوش جهانیان.
سفر پزشکیان به نیویورک فراتر از یک حضور تشریفاتی، فرصتی است برای تبیین روایت ایران از تحولات اخیر؛ روایتی که می‌کوشد مشروعیت حقوقی و سیاسی اقدامات دفاعی کشور را برجسته سازد و در عین حال خطرات ادامه سیاست‌های مداخله‌جویانه آمریکا و متحدانش را گوشزد کند. این سفر می‌تواند با استفاده از زبان دیپلماسی، هم چهره واقعی بحران‌های منطقه را ترسیم کند و هم زمینه‌ای برای همگرایی بیشتر کشورهای مستقل در برابر ماجراجویی‌های جدید فراهم آورد.
