قیمت لوبیا به ۵۰۰ هزار تومان رسید؛ چرا حبوبات لاکچری شد؟
قیمت هر کیلو لوبیا در بازار ایران از ۵۰۰ هزار تومان عبور کرده است. گزارشاتی از سطح بازار وجود دارد که حاکی از کاهش شدید تقاضا برای حبوبات و به طور خاص لوبیا است.
با افزایش چشمگیر قیمت‌ها در ماه‌های اخیر، بازار حبوبات ایران، به‌ویژه لوبیا با تغییرات کم‌سابقه‌ای روبه‌رو شده است. قیمت لوبیا در برخی فروشگاه‌ها به بیش از ۵۰۰ هزار تومان برای هر کیلوگرم رسیده است. این افزایش قیمت توجه مصرف‌کنندگان و کارشناسان اقتصادی را جلب کرده است. این وضعیت، علاوه بر فشار به سفره‌های مردم، نگرانی‌های بسیاری را در خصوص وضعیت عرضه و تقاضا در بازار داخلی ایجاد کرده است.
افزایش قیمت لوبیا و تکرار ادعاهای اشتباه
رضا پاشابیگی داریانی، رئیس اتحادیه خواربارفروشان مدعی است یکی از دلایل اصلی افزایش قیمت لوبیا در ایران، تغییرات در سیاست‌های ارزی کشور است. در حالی‌که سال‌ها واردات حبوبات از طریق ارز ترجیحی انجام می‌شد، دولت در سال‌های اخیر تصمیم به تغییر نرخ ارز مرجع از ارز ۲۸,۵۰۰ تومان به ارز مبادله‌ای با نرخ ۷۰ هزار تومان گرفت. این تغییر نرخ ارز، هزینه واردات حبوبات را افزایش داده و باعث شد که قیمت این محصولات در بازار داخلی بالا رود.
او اعتقاد دارد حجم بالای صادرات لوبیا به کشورهای دیگر در سال‌های اخیر نیز بر بازار داخلی تأثیر گذاشته است. طبق گزارش‌ها در سال گذشته حدود ۱۰۰ هزار تن لوبیا از ایران صادر شد که نسبت به سال ۱۴۰۱ افزایش 10 برابری را شان می‌دهد. این صادرات بی‌رویه که بیشتر به دلیل سیاست‌های تجاری و ارزآوری صورت گرفت، باعث کاهش عرضه داخلی و در نتیجه افزایش قیمت‌ها در بازار شد.
این دست ادعاها در همه دوره‌ها از سوی مسئولان امر و ذینفعان بازار مطرح شده است. جالب اینجاست که مجری و سیاست‌گذار نیز تقریبا در تمامی دوره‌ها مواضع مشابهی با این گروه داشته است. اما نتیجه این شده که قیمت لوبیا در بازار به کیلیویی نزدیک به 600 هزار تومان برسد. نتیجه سال‌ها و دهه‌ها تخصیص ارز ترجیحی برای واردات و سرکوب صادرات نه تنها دردی از مردم دوا نکرده بلکه قدرت خرید اقشار کم درآمد نیز مدام کاهش یافته است.
افزایش قیمت لوبیا را نمی‌توان صرفا نتیجه حذف ارز ترجیحی یا افزایش صادرات دانست. اتفاقا همین ارز ترجیحی، طی سال‌ها باعث اخلال در تخصیص منابع و فساد گسترده شده بود. تصمیم به واقعی‌سازی نرخ ارز، اگرچه در کوتاه‌مدت تبعاتی دارد، اما گامی ضروری برای نجات ساختار معیوب اقتصادی است.
دولت به جای بازگشت به سیاست‌های شکست‌خورده گذشته، باید بگذارد مکانیزم عرضه و تقاضا کار خود را بکند. محدودسازی صادرات یا سرکوب قیمت نه‌تنها کارآمد نیست، بلکه انگیزه تولیدکننده داخلی را از بین می‌برد و دوباره کشور را به واردات وابسته می‌کند.
اگر قرار است سفره مردم پایدار بماند، راهش ارزپاشی نیست، بلکه آزادسازی بازار، ثبات سیاست‌گذاری و ایجاد رقابت واقعی است. در یک اقتصاد سالم، هیچ کالایی لوکس نمی‌شود مگر آن‌که تولیدش با مانع روبه‌رو شود. و متأسفانه، در ایران امروز، بزرگ‌ترین مانع، خود دولت است.
مشکلات در تأمین نیاز داخلی
یکی دیگر از عوامل افزایش قیمت لوبیا، مشکلاتی است که در زمینه تخصیص ارز برای واردات این محصول به وجود آمده است. سال گذشته حدود ۵ هزار تن لوبیا به دلیل مشکلات تخصیص ارز در گمرکات کشور باقی ماند و نتوانست وارد بازار شود. این مسئله، کمبود عرضه در بازار داخلی را تشدید کرد و در کنار افزایش تقاضا، قیمت‌ها به شدت افزایش یافت.
رئیس اتحادیه خواربارفروشان ایران نیز در این زمینه تأکید کرده که عرضه قطره‌چکانی لوبیا به بازار توسط واسطه‌ها و شرکت‌های بزرگ، مزید بر علت شده و مشکلات بیشتری در تأمین نیاز داخلی به وجود آورده است. این شرایط باعث شده که قیمت لوبیا در برخی مناطق به بیش از ۵۰۰ هزار تومان برسد. این وضعیت به نوبه خود برای بسیاری از خانوارها قابل‌تحمل نیست.
تأثیر بر مردم و مصرف‌کنندگان
افزایش قیمت لوبیا در ایران، به‌ویژه در شرایطی که بسیاری از خانواده‌ها با فشار اقتصادی روبه‌رو هستند، موجب کاهش دسترسی قشرهای کم‌درآمد به این منبع مهم پروتئین شده است. لوبیا که زمانی در سفره‌های مردم به‌عنوان یک غذای ارزان و مغذی مصرف می‌شد، حالا با این تغییرات قیمتی به کالایی لوکس تبدیل شده است.
طبق گزارش‌ها در اواسط اردیبهشت 1404 قیمت هر بسته ۹۰۰ گرمی لوبیا چیتی در هفته‌های اخیر به بیش از ۵۴۰ هزار تومان رسید که برای بسیاری از مصرف‌کنندگان قابل خریداری نیست.
یک راهکار قدیمی فسادزا و یک دیدگاه تازه
برخی از کارشناسان و واردکنندگان بر این باورند که برای مقابله با این بحران، وزارت جهاد کشاورزی باید در سیاست‌های تجاری خود تجدیدنظر کند. با وضع عوارض سنگین بر صادرات و حتی ممنوعیت صادرات در شرایط خاص، به تأمین نیاز داخلی اولویت دهد. این اقدامات می‌تواند عاملی برای ثبات در بازار داخلی و جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها باشد.
خصوصا واردکنندگان حبوبات تأکید دارند به منظور کاهش فشار به بازار داخلی، دولت باید تدابیری برای تخصیص بهتر ارز به واردات محصولات اساسی مانند حبوبات اتخاذ کند. این اقدام می‌تواند موجب کاهش هزینه‌های وارداتی و در نتیجه کاهش قیمت‌ها در بازار شود.
اما این راهکار قدیمی تقریبا در هیچ مقطعی راهگشا نبوده است. جلوگیری از واردات و وضع عوارض سنگین و از طرفی تخصیص ارز برای واردات اگر می‌توانست اثر مثبتی در این زمینه داشته باشد تا به امروز نباید چنین وضعیتی در بازار ایجاد می‌شد. از طرفی هم اجرای این سیاست در تمام سال‌های گذشته باعث گسترش فساد در بخش‌های مختلف اقتصاد ایران شده است. چرا که برخی به بهانه تامین نیاز داخل به حبوبات اقدام به گرفتن ارز ترجیحی می کنند اما این ارز به جای هزینه شدن برای واردات، از بازار آزاد ارز و چهارراه استانبول سر در می‌آورد.
از همین رو عده زیادی از کارشناسان اعتقاد دارند آزادسازی روند قیمتی در بازار و عدم مداخله دولت در زمینه واردات و صادرات می تواند بازار را به تعادل برساند. تعادلی که به طور خودکار قیمت را نیز در محدوده منطقی و واقعی نوسان خواهد داد و از حد معمول بالاتر نمی‌رود.
