نظام سلامت در آستانه فروپاشی
نظام سلامت ایران سال‌هاست که با چالش‌های متعددی روبروست و این چالش‌ها، به خصوص در سال‌های اخیر، راه خود را به منابع انسانی نظام سلامت کشور باز کرده و موانعی متعددی به وجود آورده‌اند. آمار مهاجرت پزشکان و پرستاران، تازه نیست اما علاوه بر این، در حال حاضر با موج بازنشستگی پرستاران هم روبرو هستیم.
احمد نجاتیان، رئیس سازمان نظام پرستاری کشور به تازگی به خروج سالیانه حدود ۲هزار تا ۳هزار پرستار به دلیل بازنشستگی از چرخه ارائه خدمات اشاره کرده است.
به گفته‌ی نجاتیان، علاوه بر این تعداد، ۱۸۰۰ نفر نیز طی ۲ سال گذشته خروج داوطلبانه داشته‌اند. با توجه به آمار و ارقامی که در دسترس داریم، می‌توان گفت سالانه حدود ۵هزار نفر بنا به دلایل مختلف از چرخه‌ی خدمت خارج می‌شوند.
این آمار در حالی منتشر می‌شوند که میزان جذب نیروی جدید با این حجم خروج پرستاران هماهنگ نیست. این‌ها تنها آمار و ارقام روی کاغذ نیستند که به سادگی بتوان از کنارشان عبور کرد بلکه هشداری جدی در حوزه‌ی سلامت و زنگ خطری برای مدیران و مسئولان این حوزه است.
مهاجرت پرستاران و شکاف نیروی انسانی در مراکز درمانی
در سال‌های اخیر به خصوص پس از دوران سخت کرونا، مهاجرت پرستاران شدت گرفت؛ براساس آماری که سازمان نظام پرستاری منتشر کرده، سالیانه حدود هزار تا هزار و پانصد پرستار از چرخه‌ی خدمت خارج و به کشورهایی همانند کانادا، آلمان، استرالیا و کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس مهاجرت می‌کنند.
افزایش مهاجرت پرستاران در سال‌های اخیر نشان از یک بحران بزرگ در نظام منابع انسانی حوزه‌ی سلامت کشور است که نه تنها خروج نیروی انسانی متخصص را رقم می‌زند بلکه شکاف نیروی انسانی در مراکز درمانی را نیز عمیق‌تر می‌کند.
پرستاران در ایران با ساعت کاری بالا، اضافه‌کاری‌های اجباری و شیفت‌های سنگین مواجهند و بنابر آنچه تبلیغ می شود حقوق دریافتی‌شان نسبت به کشورهایی که هدف مهاجرت پرستاران است، ناچیز است.
کمبود پرستاران در کشور سبب شده که این شغل، به یک شغل فرساینده، هم از نظر روحی و هم از لحاظ جسمی بدل شود.
از سوی دیگر پرستاران چشم‌انداز روشنی از آینده‌ی شغلی خود در کشور ندارند؛ بسیاری از آن‌ها با قراردادهای موقت و حتی ساعتی، مشغول به کارند؛ در حالی که مسیر پیشرفت شغل پرستاری در ایران مبهم و محو است، کشورهای مهاجرپذیر، با ایجاد فرصت‌های آموزشی، تخصصی و مدیریتی، آینده‌ای روشن را برای پرستاران ترسیم کرده و آن‌ها را به مهاجرت ترغیب می‌کنند.
اختلاف عجیب نسبت پرستار به جمعیت
سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده که باید تعداد پرستاران سه برابر تعداد پزشکان یا دو برابر تعداد تخت‌های بیمارستانی باشد یا در ازای هر هزار نفر جمعیت، سه پرستار وجود داشته باشد.
این در حالی است که نسبت پرستار به جمعیت در ایران حدود 1.6 پرستار به ازای هر هزار نفر است. در حالی که این رقم در کشورهای پیشرفته‌ای همچون آلمان، سیزده پرستار است. همچنین نسبت پرستار به تخت بیمارستانی در ایران حدود 0.8 است.
چنین وضعیتی نشان می‌دهد که ایران در بهترین حالت با کمبود صدهزار پرستار مواجه است که به یک چالش جدی در نظام سلامت بدل شده و با وجود افزایش مهاجرت‌ها، بازنشستگی‌ها و جذب حداقلی نیروی جدید، در سال‌های آینده شاهد وضعیتی بحرانی خواهیم بود.
تا سال 1410 با کمبود بیش از 30هزار پرستار مواجهیم
رئیس سازمان نظام پرستاری معتقد است که با عقب‌افتادگی جذب پرستار مواجه هستیم.
آمارهای بازنشستگی، مهاجرت و کمبود پرستار در کشور نشان می‌دهد که ادامه‌ی روند فعلی، ایران را تا سال 1410 با کمبود بیش از 30هزار پرستار مواجه خواهد کرد. کمبود شدید نیروی انسانی در نظام سلامت، بحرانی است که اگر به آن رسیدگی نشود در آینده‌ای نه چندان دور گریبان جامعه را به سختی خواهد گرفت و راه‌های برون‌رفت از آن، بسیار سخت‌تر و پیچیده‌تر از امروز خواهد بود.
افزایش فرسودگی شغلی، کاهش کیفیت خدمات درمانی و نارضایتی بیماران از جمله پیامدهای این بحران است.
کمبود پرستار می‌تواند شیرازه‌ی نظام سلامت را به سرعت از هم بپاشد بنابراین لزوم توجه، رسیدگی و حل هرچه سریع‌تر این معضل، به شدت احساس می‌شود.
افزایش ظرفیت جذب پرستار در دانشگاه‌ها، بهبود شرایط شغلی و معیشتی پرستاران برای جلوگیری از مهاجرت، استفاده از پرستاران بازنشسته در قالب قراردادهای پاره‌وقت و در نهایت، بازنگری در سیاست‌های بازنشستگی پیش از موعد، از جمله اقداماتی است که برای برون‌رفت از این بحران، هرچه زودتر در دستور کار قرار بگیرد.
