پرویز ثابتی پای میز محاکمه
فاطمه کریمخان
پرویز ثابتی، رئیس بدنام سازمان اطلاعات و امنیت کشور در دوران پهلوی دوم، چهل سال مخفی بود. چهل سال، تا زمانی که دخترش در یک گردهمایی ایرانیان سلطنت‌طلب در لس‌آنجلس عکسی خانوادگی همراه پدر منتشر کرد و محل زندگی او را لو داد. اشتباهی که نه‌تنها می‌تواند خسارت ۲۲۵ میلیون‌دلاری برای خانواده میلیارد ثابتی به همراه داشته باشد؛ بلکه همچنین دست رضا پهلوی، فرزند شاه سابق و مدعی سلطنت فعلی را رو کرده است.
ریچارد لاسکومب، خبرنگار روزنامه گاردین در آمریکا، در مورد محل زندگی ثابتی نوشته است: «همسایه‌ها در جامعه مرفه ویندرمر فلوریدا، آنها را به نام‌های پیتر و نانسی می‌شناسند، زوج بازنشسته‌ای که ظاهراً در پیاده‌روی‌های صبحگاهی برای‌شان دست تکان می‌دهند و همیشه به نظر می‌رسد از ملاقات دو دختر بلندپروازشان که یکی از آنها استاد محترم علوم در دانشگاه هاروارد است، لذت می‌برند. بااین‌حال، پشت دیوارهای بلند عمارت ۳.۶ میلیون‌دلاری کنار دریاچه آنها، واقعیتی تاریک‌تر و پنهان‌تر نهفته است: «پیتر» در واقع پرویز ثابتی، رئیس ادعایی پلیس‌مخفی و شکنجه‌گر ارشد حکومت سابق ایران است که اکنون با یک دادخواست ۲۲۵ میلیون‌دلاری در فلوریدا به دلیل جنایات مرتکب شده در زندان‌های تهران و جاهای دیگر روبرو است.
قاضی دادگاه منطقه‌ای ماه گذشته حکم داد ثابتی ۸۹ساله- پس از ایجاد یک زندگی جدید موفق و ناشناس برای خود و خانواده‌اش از زمان فرار از وطن در سال ۱۹۷۸- باید در پرونده‌ای که توسط سه شاکی که خود را زندانیان سیاسی سابق توصیف می‌کنند، مطرح شده، محاکمه شود.
شاکیان این پرونده می‌گویند آنها جزو هزاران نفری بودند که به‌عنوان مخالفان شاه توسط ساواک، سازمان امنیت و اطلاعات داخلی بدنام و بی‌رحم پهلوی، دستگیر و به دستور شخصی ثابتی مورد آزار و اذیت قرار گرفتند؛ به آنها تجاوز شده، شوک الکتریکی گرفته‌اند، با خفگی مصنوعی شکنجه شده‌اند و ناخن‌هایشان کشیده شده است. آنها ادعا می‌کنند یکی از تجهیزات به‌خصوص وحشیانه، آپولو، یک صندلی الکتریکی بود که نام خود را از برنامه فضایی اولیه ایالات متحده گرفته بود و دارای یک کلاه ایمنی فلزی بود که فریادهای قربانیان را در گوش خودشان تقویت می‌کرد.»
او در یک تحلیل محرمانه توسط سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده (سیا) که در سال ۱۹۷۸ نوشته شده و تا سال ۲۰۱۸ منتشر نشده بود، به‌عنوان یکی از متحدان وفادار و سرسخت شاه شناخته و «به طور گسترده به‌عنوان یکی از قدرتمندترین و ترسناک‌ترین مردان در رژیم شاه یاد می‌شد... با اختیار دستگیری، بازجویی و پیگرد قانونی مخالفان در سراسر کشور».
سه شاکی که موفق شده‌اند پرویز ثابتی را به دادگاه بکشند، مردان ایرانی ساکن کالیفرنیا هستند که بین ۶۰ تا ۸۰ سال سن دارند. آنها گفته‌اند توسط ساواک در تهران ربوده شده، برای اعترافات دروغین مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌اند و به زندان رفته‌اند. درخواست وکلای ثابتی برای رد پرونده به دلیل نقض قانون مرور زمان توسط قاضی دادگاه ناحیه‌ای گرگوری پرسنل از ناحیه مرکزی فلوریدا در ۱۲ آگوست رد شده و دادگاه او احتمالاً اوایل سال آینده برگزار می‌شود.
برخی معتقدند دختر آقای ثابتی ندانسته محل زندگی او را لو داده و نمی‌دانسته توییتی که در سال ۲۰۲۳ منتشر کرده چه هزینه‌هایی خواهد داشت. برخی دیگر می‌گوید این برنامه‌ای از طرف بخشی از سلطنت‌طلبان بوده تا با افشای ثابتی کارزار سلطنت‌طلبان را برای برگشت به قدرت راحت‌تر کنند. رضا پهلوی به‌صورت رسمی اعلام کرد پرویز ثابتی از مشاوران اوست. در مقاله‌ای در سال ۲۰۲۳ در وب‌سایتی که خود را شورای ملی مقاومت ایران نام گذاشته، منتشر شده است، ائتلافی از چهره‌های سیاسی ایرانی که خود را «پارلمان در تبعید» نامیده‌اند می‌گویند ثابتی به‌عنوان «مشاور امنیتی» پهلوی کار کرده است. خبرنگار گاردین نتوانسته از هیچ راهی برای بررسی گزارش‌های موجود در مورد ثابتی با او تماس بگیرد.
ثابتی‌ها که طبق اسناد افشا شده وزارت امور خارجه آمریکا توانستند مبلغ قابل‌توجهی پول از ایران خارج کنند- که به گفته یک منبع بیش از ۲۰ میلیون دلار بوده است- پس از ورودشان، نام‌های کوچک خود را به پیتر و نانسی تغییر دادند، آنها با استفاده از این نام‌های مستعار، شرکتی را تأسیس کرد که قرار بود به یک شرکت توسعه املاک و مستغلات موفق در مرکز فلوریدا تبدیل شود. ثابتی، همسر و دو دخترش به‌عنوان مدیران چندین شرکت فعال در پایگاه داده تجاری ایالت فلوریدا ذکر شده‌اند.
سوابق عمومی که توسط گاردین مشاهده شده نشان می‌دهد خانواده ثابتی حداقل هشت ملک در اورنج‌کانتی دارند، از جمله عمارت پنج خوابه و شش حمام ویندرمر که در آگوست ۲۰۰۵ به قیمت ۳.۵ میلیون دلار خریداری شد. وزارت امور خارجه آمریکا و سازمان سیا به سؤالات مربوط به وضعیت مهاجرت ثابتی‌ها در ایالات متحده یا زمینه‌هایی که آنها برای اولین‌بار در سال ۱۹۷۸ پذیرفته شدند، پاسخی ندادند. بااین‌حال، پرویز و نسرین ثابتی هر دو ثبت‌نام رأی‌دهندگان فعالی در فلوریدا دارند و سوابق نشان می‌دهد آنها در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ رأی داده‌اند، به این معنی که هر دو شهروند ایالات متحده هستند.
یکی از همسایه‌های خانه آنها در فلوریدا به گاردین گفته است اغلب این زوج، به‌ویژه نسرین را در حال قدم‌زدن می‌بیند، اما به نظر می‌رسد ثابتی‌ها ارزش قابل‌ملاحظه‌ای برای حریم شخصی خودشان قائل هستند، آنها مهمان نمی‌پذیرند و به جز دخترانشان کسی به خانه آنها سر نمی‌زند.
مسائل مربوط به دادگاه ثابتی پر از علامت سؤال است، جیمز اوتمیر، دادستان کل جمهوری‌خواه فلوریدا، به این سؤال که آیا تحقیقات جنایی در مورد فعالیت‌های ثابتی را آغاز خواهد کرد یا خیر، پاسخی نداده است. سارا کولون، وکیل شاکیان، از دستورات پرسنل برای رد درخواست اخراج ثابتی و حفظ ناشناس ماندن موکلانش که گفتند از زمان طرح دعوی در دادگاه مورد تهدید به مرگ و ارعاب قرار گرفته‌اند، استقبال کرده است؛ بنابراین حتی نمی‌توان فهمید کدام یک از قربانیان ساواک حالا قرار است ثابتی را به دادگاه بکشد.
بااین‌حال آن چیزی که روشن است این که در سال‌های اخیر و درحالی‌که سلطنت‌طلبان با دادگاه‌های صحرایی مشغول کارزار دائمی برای بدنام‌کردن تمامی مخالفان این گروه سیاسی هستند، یک دادگاه واقعی قرار است به تهدیدات آنها علیه قربانیانشان به طور خاص، و علیه مخالفان آنها به طور عام، دست به اقدام جزایی بزند.
آوش موفق شده است به اسناد این دادگاه دست پیدا کند که خلاصه بخشی از آنها در ادامه می آید. اصل اسناد نزد آوش محفوظ است.
سند شماره یک:
خلاصهٔ پرونده
دادگاه: دادگاه منطقه‌ای ایالات متحده، بخش میانی فلوریدا – اورلاندو
خواهان‌ها: سه نفر از ایرانیان مقیم آمریکا (با نام‌های مستعار جان دو یک، دو، و سه)
خوانده: پرویز ثابتی، مقام بلندپایهٔ پیشین ساواک در دوران محمدرضا شاه پهلوی، مقیم فلوریدا
خواسته: دریافت غرامت مالی و مجازات قانونی بابت دست داشتن در بازداشت، شکنجه و حبس غیرقانونی خواهان‌ها در دههٔ ۱۳۵۰
پیش‌زمینه تاریخی
در سال‌های حکومت محمدرضا شاه پهلوی (۱۳۲۰–۱۳۵۷)، ساواک به‌عنوان سازمان اطلاعات و امنیت کشور تأسیس شد. ساواک هم وظیفهٔ اطلاعاتی داشت و هم امنیتی، اما عملاً به ابزاری برای سرکوب سیاسی تبدیل شد. این نهاد حق بازداشت، بازجویی و شکنجهٔ مخالفان را بدون نظارت قضایی اعمال می‌کرد.
کمیتهٔ مشترک ضد خرابکاری که در سال ۱۳۵۱ تشکیل شد، بخشی از ساواک و نیروهای نظامی و پلیس بود. این کمیته با بازداشت و شکنجهٔ گستردهٔ فعالان سیاسی، دانشجویان، نویسندگان و هنرمندان به بدنامی رسید.
پرویز ثابتی، خواندهٔ این پرونده، از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷ رئیس ادارهٔ سوم ساواک و نایب رئیس کل بود. او به‌عنوان مسئول مستقیم بازداشت‌ها و بازجویی‌ها شناخته می‌شود. شاکیان مدعی هستند که ثابتی معمار نهادینه کردن شکنجه در ایران بوده است.
وضعیت سه شاکی
جان دو یک
* در سال ۱۳۵۳ دانشجوی دانشگاه تبریز بود و در اعتراضات دانشجویی مسالمت‌آمیز شرکت می‌کرد.
* در خوابگاه دستگیر و به کمیتهٔ مشترک تهران منتقل شد.
* تحت شکنجه‌های شدید شامل شلاق، برق‌گرفتگی (حتی بر اندام تناسلی)، آویزان شدن و استفاده از دستگاه موسوم به «آپولو» قرار گرفت.
* پس از ۴۰ روز بازداشت، در دادگاه نظامی به اتهام اقدام علیه امنیت ملی به چهار سال زندان محکوم شد.
* هنوز با عوارض جسمی (مشکلات کلیوی و زخم‌های ناشی از شلاق) و روانی زندگی می‌کند.
جان دو دو
* هنرمند و عضو یک گروه هنری بود که ساواک آن را تعطیل کرد.
* چندین بار بین سال‌های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۳ بازداشت شد.
* در بازداشت‌های مختلف مورد شکنجه قرار گرفت: شلاق، آویزان شدن از مچ دست، و محرومیت از درمان پزشکی.
* سرانجام در دادگاه نظامی به ۱۲ سال زندان محکوم و ۷ سال را سپری کرد.
* امروز نیز از عوارض روانی مانند حملات اضطرابی و لرزش بدن هنگام یادآوری شکنجه رنج می‌برد.
جان دو سه
* در سال ۱۳۵۴ نوجوان و دانش‌آموز دبیرستان در شیراز بود.
* به اتهام ارتباط با همکلاسی‌های دستگیرشده بازداشت شد.
* در بازداشتگاه کمیته در شیراز شکنجه شد: برق‌گرفتگی، شلاق، آویزان شدن از سقف و آویزان کردن وزنه از اندام تناسلی.
* پس از چند ماه زندان انفرادی، دادگاه نظامی او را به دو سال حبس محکوم کرد که بیش از دو سال را در زندان گذراند.
* هنوز احساس شرم و فشار روحی ناشی از این تجربه دارد.
مبانی حقوقی
شاکیان این شکایت را بر اساس قوانین آمریکا مطرح کرده‌اند:
۱- قانون حمایت از قربانیان شکنجه (TVPA) – ادعای شکنجه سیستماتیک با دستور و نظارت ثابتی.
۲- دعاوی حقوقی ایالتی فلوریدا شامل حمله، ضرب و جرح، قصور، وارد کردن عمدی یا غیرعمدی آسیب روحی، و توطئه مدنی .
شاکیان خواهان دریافت غرامت جبرانی و تنبیهی هستند.
دلایل طرح شکایت در آمریکا
* ثابتی پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران را ترک کرد و برای دهه‌ها هویت و محل زندگی خود را پنهان می‌کرد.
* در سال ۲۰۲۳ برای نخستین بار پس از دهه‌ها در رسانه‌ها ظاهر شد و مستندی طولانی در دفاع از نقش خود در ساواک منتشر کرد.
* شاکیان می‌گویند تا پیش از آشکار شدن حضور او در آمریکا، امکان پیگیری قانونی وجود نداشت.
* به باور آنها، رژیم جمهوری اسلامی ایران نیز بسیاری از روش‌های ساواک را ادامه داده و به همین دلیل امکان طرح دعوا در داخل ایران وجود ندارد.
* همچنین، تهدیدهای مستقیم و غیرمستقیم از سوی هواداران سلطنت‌طلب و حتی برخی افراد مرتبط با نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی، جان و امنیت آنها را همچنان در خطر قرار می‌دهد.
شرایط کنونی
* بازگشت نام ثابتی به صحنهٔ عمومی باعث نگرانی گسترده در میان مخالفان ایرانی شده است، زیرا برخی جریان‌های سلطنت‌طلب او را همچنان «قهرمان امنیتی» معرفی می‌کنند.
* فرزند شاه سابق، رضا پهلوی، از چهره‌های شاخص اپوزیسیون است و در گفت‌وگوها وعده داده است که نیروهای امنیتی کنونی جمهوری اسلامی را در صورت تغییر رژیم مورد عفو قرار دهد. شاکیان بیم دارند که در چنین فضایی ساواک یا ساختاری مشابه دوباره زنده شود و عدالت برای قربانیان محقق نشود.
نتیجه‌گیری
این شکایت در پی آن است که:
* پرویز ثابتی به‌عنوان مقام عالی‌رتبه ساواک و کمیتهٔ مشترک مسئول مستقیم بازداشت، شکنجه و نقض حقوق اساسی شاکیان معرفی شود.
* دادگاه آمریکا با استناد به قوانین بین‌المللی و داخلی، خسارات وارده را جبران کند.
* پیام روشنی به جامعهٔ جهانی داده شود که مرتکبان شکنجه و سرکوب، حتی پس از گذشت چند دهه و در هر کشوری، می‌توانند پاسخگو شوند.
سند شماره دو
خلاصهٔ اظهارنامه پرویز ثابتی
دادگاه: دادگاه منطقه‌ای ایالات متحده، بخش میانی فلوریدا – اورلاندو
پرونده: جان دو یک، دو، و سه علیه پرویز ثابتی
سند: اظهارات کتبی پرویز ثابتی در دفاع از خود (۲۱ مه ۲۰۲۵)
معرفی و پیشینه
* پرویز ثابتی ۸۹ ساله است، حدود ۵۰ سال است در ایالات متحده زندگی می‌کند و تابعیت آمریکا دارد.
* در سال ۱۹۷۸ (۱۳۵۷) و حدود ۱۰۰ روز پیش از سقوط دولت شاه ایران، از کشور خارج شد.
* از سال ۱۹۵۸ به ساواک پیوست، ابتدا به‌عنوان تحلیلگر سیاسی و سپس رئیس اداره سوم (امنیت داخلی).
* وظیفهٔ او ارائه گزارش‌های تحلیلی و سخنگویی درباره رویدادهای امنیتی بود: حملات گروه‌های چریکی مانند مجاهدین خلق و فداییان خلق، و توطئه‌های خارجی.
موضع شخصی
* او می‌گوید هدفش مبارزه با تروریسم، اسلام‌گرایی افراطی، مارکسیسم، فساد و تبعیض در ایران بود.
* ادعا می‌کند همواره طرفدار ارزش‌های غربی و دموکراتیک بوده است.
* هرگونه ارتباط با سپاه پاسداران، جمهوری اسلامی، یا ماجرای ایران-کنترا را انکار می‌کند.
* تأکید دارد پس از خروج از ایران هیچ مقام سیاسی یا حکومتی نداشته و هیچ قصدی برای بازگشت به سیاست ندارد.
تهدیدها از سوی جمهوری اسلامی
* سه رئیس زندهٔ ساواک پس از انقلاب توسط جمهوری اسلامی اعدام شدند؛ بسیاری دیگر نیز شکار و اعدام شدند.
* ثابتی می‌گوید از همان زمان هدف ترور و تبلیغات منفی جمهوری اسلامی بوده است.
* صادق خلخالی (قاضی شرع) در سال ۱۹۷۹ او را به‌طور علنی تهدید به مرگ کرد.
* به گفتهٔ او، رسانه‌های حکومتی ایران مستندهایی ساختگی علیه او ساخته‌اند که هر سال پخش می‌شود.
* ادعا می‌کند ایمیل و حساب‌های خانواده‌اش بارها توسط جمهوری اسلامی هک شده و FBI این موارد را تأیید کرده است.
زندگی در آمریکا
* می‌گوید همیشه با نام واقعی‌اش در آمریکا زندگی کرده: مدارک مهاجرت، گذرنامه، ثبت‌نام رأی‌گیری، فعالیت‌های تجاری، و حتی یک پرونده حقوقی در سال ۱۹۹۱ با نام خودش.
* کمک‌های مالی به سیاستمداران آمریکایی و حضور عمومی خانواده‌اش شفاف بوده است.
* دخترش پردیس ثابتی دانشمند برجسته دانشگاه هاروارد است و شهرت بین‌المللی دارد. فرزند دیگرش نیز کارشناس سیاست عمومی و وکیل بوده است.
موضع نسبت به جنبش سلطنت‌طلبان
* توضیح می‌دهد «جنبش مشروطه‌خواه» ائتلافی از ایرانیان مخالف جمهوری اسلامی است که به بازگشت سلطنت مشروطه فکر می‌کنند.
* می‌گوید هیچ همکاری یا ارتباطی با این جنبش ندارد.
* اتهام ارتباط با فردی به نام دکتر شهرام مکویی (یک سلطنت‌طلب جنجالی) را رد می‌کند.
* می‌گوید تنها یک بار، پس از انتشار پست‌های تهدیدآمیز مکویی، به‌طور کوتاه با او تلفنی تماس گرفته تا نارضایتی خود را ابراز کند و مانع ادامهٔ این رفتار شود. هرگونه مسئولیت در قبال پست‌ها یا تهدیدات مکویی را انکار می‌کند.
انکار تهدید شاکیان
* ادعا می‌کند او یا اطرافیانش هیچ ایمیلی به وکلای شاکیان نفرستاده‌اند.
* می‌گوید منطقی نیست که او، در حالی‌که خود تحت تعقیب و تهدید جمهوری اسلامی است، تهدیدی علیه سه شاکی ناشناس باشد.
* به باور او، این افراد احتمالاً آزادانه سفر کرده یا بدون مزاحمت زندگی کرده‌اند، در حالی که او از ۱۹۷۸ هرگز به ایران بازنگشته و در معرض خطر دائمی بوده است.
تهدیدهای جدید پس از شکایت
* می‌گوید پس از طرح شکایت، خانواده‌اش مورد تهدید قرار گرفته‌اند:
* در فوریه ۲۰۲۵، فرد ناشناسی عکس خانهٔ دخترش در بوستون را در اینستاگرام منتشر کرد.
* در مه ۲۰۲۵، پیام‌های مشکوکی در واتس‌اپ دریافت شد مبنی بر اینکه «یک تیم ترور» او و خانواده‌اش را تحت نظر دارد. این پیام‌ها عکس‌های منزل دخترش را هم شامل می‌شد.
* او و دخترانش این موضوع را به پلیس و مراجع امنیتی گزارش داده‌اند.
نتیجه‌گیری در اظهارنامه
ثابتی تأکید می‌کند که:
* هیچ‌گاه هویت خود را پنهان نکرده است
* هیچ برنامهٔ سیاسی ندارد و قصد بازگشت به قدرت ندارد.
* با تهدیدهای جمهوری اسلامی و برخی گروه‌ها روبه‌رو است، نه اینکه خودش تهدیدی برای دیگران باشد.
* هرگونه ارتباط با تهدیدکنندگان یا سلطنت‌طلبان افراطی را رد می‌کند.
جمع‌بندی
این اظهارنامه تلاش دارد چهره‌ای متفاوت از ثابتی نشان دهد: نه به‌عنوان معمار شکنجه در دوران پهلوی، بلکه به‌عنوان یک تبعیدی مسن که قربانی تهدیدهای جمهوری اسلامی است و دهه‌ها با نام واقعی در آمریکا زندگی کرده است. او مسئولیت اتهامات شاکیان را انکار کرده و خود را بی‌طرف و غیرسیاسی معرفی می‌کند.
این که ثابتی زنده می‌ماند و پای میز محاکمه‌ای که احتمالا در ماه‌های آینده از راه می‌رسد می‌ایستد یا نه، بخشی از مسئله برگزاری دادگاه ثابتی و این که آیا این دادگاه به ارائه تصویر واقعی حکومت پهلوی و شستن آرایش تلویزون من و تو از صورت سلطنت‌طلبان ختم می شود یا نه، بخش دیگری از مسئله است. ممکن است عدالت در این جهان هرگز واقعا قابل دستیابی نباشد، همچنان که برای صد ها کشته میزهای شکنجه و اتهام بافی ها و پرونده سازی های سازمان اطلاعات و امنیت پهلوی ممکن نبوده است، اما به هر حال، روشن است که قول شاملو:
« اما داوری آن سوی در نشسته است، بی‌ردای شومِ قاضیان.
ذاتش درایت و انصاف
هیأتش زمان.
و خاطره‌ات تا جاودانِ جاویدان در گذرگاهِ ادوار داوری خواهد شد.»
