آغاز جنگ نفتکشها در تنگه مالاکا/ اهرم فشار جدید ترامپ کجای دنیاست؟
آمریکا تهدید کرده است که جلوی صادرات نفت ایران را با مسدود کردن تنگه مالاکا خواهد گرفت. این تنگه معبر بخش عمده‌ای از صادرات نفتی ایران به سمت چین است. اما آیا ایران در برابر این اقدام آمریکا سکوت خواهد کرد؟
به گزارش گروه اقتصادی آوش، اخیرا رویترز گزارشی منتشر کرد و مدعی شد دولت آمریکا در حال بررسی طرحی برای توقف و بازرسی تانکرهای نفتی ایرانی در قالب یک توافق بین‌المللی برای مقابله با گسترش سلاح‌های کشتار جمعی است.
بر اساس نوشته این رسانه، مسئولان دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، در حال بررسی روش‌هایی هستند که کشورهای هم‌پیمان بتوانند کشتی‌هایی را که از مسیرهای دریایی عبور می‌کنند، متوقف و بازرسی کنند. یکی از آبراه‌های کلیدی که در این گزارش از آن نام برده شده، تنگه مالاکا در آسیا است.
همزمان با انتشار این خبر، نقل قولی از وزیر خزانه‌داری آمریکا در گفت‌وگو با رویترز نیز در رسانه‌های ایران دست به دست شد.
اسکات بسنت مدعی شد: فروش نفت ایران را تعطیل خواهیم کرد و فقیر کردن مجدد ایران، آغاز سیاست تحریمی به روز شده ما خواهد بود. برای این کار، از معیارها و جدول زمانی از پیش تعیین شده استفاده می‌کنیم.
تنگه مالاکا کجاست؟
تنگه مالاکا یک رقیب جدی برای تنگه هرمز است و دومین تنگه مهم دنیا برای انتقال مواد نفتی محسوب می‌شود اما اخیرا با اجرای پروژه‌های خط لوله انتقال نفت با هدف دور زدن تنگه هرمز، تنگه مالاکا رتبه نخست آبراه‌های انتقال نفت را به خود اختصاص داده است.
این تنگه کوتاه‌ترین مسیر دریایی بین تأمین‌کنندگان نفت و گاز طبیعی خاورمیانه و بازارهای در حال رشد شرق و جنوب شرق آسیاست. طول این تنگه ۹۰۰ کیلومتر است و عرض آن در باریک‌ترین نقطه خود به نام «فیلیپ پوینت» به ۲.۸ کیلومتر می‌رسد. این تنگه سریع‌ترین کانال کشتیرانی بین اقیانوس‌های هند و آرام است. در صورت بروز مشکل در این تنگه و انتخاب مسیر جایگزین، از آنجا که طول این تنگه یک سوم مسیرهای دیگر است، هزینه حمل کشتی‌ها بین 9 تا 90 میلیون دلار تغییر خواهد کرد.
بر اساس اطلاعات موجود این منطقه 9 بندر از 10 بندر شلوغ جهان را در خود جای داده است. 30 درصد از کل تجارت جهانی (معادل یک تریلیون دلار) از این تنگه عبور می‌کند، دو سوم حجم تجارت دریایی چین و 40 درصد از کانال‌های تجاری دریایی ژاپن از این تنگه می‌گذرد و این معبر آبی را به منبع اصلی تأمین نفت برای دو مصرف‌کننده اصلی آسیایی یعنی جمهوری خلق چین و ژاپن تبدیل می‌کند.
بستن مسیر ارتباط با بزرگترین خریدار نفت ایران
چین از سال 2018 و پس از خروج آمریکا از برجام، به دلیل عدم وابستگی به سیستم مالی تحت کنترل آمریکا و نیاز به نفت ارزان، به شریک اصلی ایران تبدیل شده است. توافق 25 ساله بین ایران و چین نیز این رابطه را تقویت کرده است. این کشور در سال 2023، حدود 90 درصد از صادرات نفت ایران را جذب کرده است. متوسط واردات نفت ایران توسط چین در سال‌های اخیر بین یک تا 1.5 میلیون بشکه در روز بوده است.
حال اگر آمریکا در تردد نفتکش‌های ایرانی در تنگه مالاکا مشکل ایجاد کند، ایران قادر نیست نفت خود را به بازارهای شرق آسیا برساند زیرا تنگه مالاکا یک گلوگاه اساسی برای صادرات نفت ایران به حساب می‌آید. اگر کشورمان بخواهد به جز تنگه مالاکا از مسیر جایگزینی برای صادرات نفت استفاده کند، این فرآیند بسیار زمان‌بر و پرهزینه خواهد بود. با بسته شدن این تنگه پیش‌بینی می‌شود که زمان تحویل نفت به چین حدود پنج تا 10 روز، بسته به انتخاب مسیر جایگزین، افزایش پیدا کند و به دنبال آن هزینه‌های حمل هم رشد قابل توجهی خواهد یافت.
البته از آنجایی که چین به نفت ایران وابسته است، قطعا به دنبال راه حل خواهد بود. چین قادر نیست حجم نفت دریافتی از ایران را با دیگر کشورها نظیر خط لوله میانمار- چین جایگزین کند. زیرا ظرفیت این خط لوله حدود 22 میلیون تن یا 440 هزار بشکه در روز است که یک سوم نیاز فعلی این غول اقتصادی را پوشش می‌دهد. با بسته شدن تنگه مالاکا در کوتاه مدت، قطعا صادرات ایران به چین کاهش خواهد یافت و برخی از پیش‌بینی‌ها حاکی از افت 70 تا 80 درصدی صادرات نفت ایران به چین در بلند مدت است.
اقدامات حفاظتی ایران
مدت‌هاست که نفتکش‌های ایران توسط ارتش برای مقابله با تهدیدات به‌ویژه خطرات ناشی از حمله دزدان دریایی توسط نیروی دریایی ارتش همراهی می‌شوند. دریادار شهرام ایرانی، فرمانده نیروی دریایی ارتش سه سال قبل اعلام کرد که این نیرو تا سال 1400، 64 کشتی ایرانی را اسکورت کرده است و ناوگروه 84 ارتش به مدت 86 روز در آب‌های آزاد مشغول اسکورت نفتکشها و کشتی‌های تجاری بوده است.
دی 1402 نیز نیروی دریایی ارتش یک نفتکش آمریکایی به نام «سنت نیکلاس» را در دریای عمان توقیف کرد. این عملیات به تلافی توقیف نفت ایران توسط آمریکا در سال قبلش رخ داد. آیا با این اقدام ترامپ، جنگ نفتکشها در تنگه مالاکا کلید زده شده است و از این پس شاهد درگیری یا اقدامات تلافی جویانه ارتش ایران در راستای حفاظت از صادرات نفت خواهیم بود؟
