اندازه یک بازیکن فوتبال برای سینمای کودک هزینه نمی‌کنند

نشست تحلیلی «مروری بر کارنامه ده سال اخیر جشنواره فیلم کودک و نوجوان» امروز ۲ مهر با حضور حامد جعفری و مجید زین‌العابدین دبیران ادوار جشنواره در بنیاد سینمایی فارابی برگزار شد.

طبق اعلام قبلی قرار بود علیرضا شجاع‌نوری هم در این نشست حضور داشته باشد که به دلیل فوت مادرش نتوانست در این برنامه حاضر شود.

در بخش ابتدایی نشست زین‌العابدین با اشاره به اینکه جشنواره فیلم کودک و نوجوان محرک سینمای کودک و نوجوان است، گفت: برخلاف سایر جشنواره‌های سینمایی که ماهیت رقابتی دارند این‌ رویداد بیش از اینکه رقابتی باشد، محرک‌ فیلمسازان و مشوق آنهاست. درنتیجه ما نیز با توجه به این‌ ماهیت باید جشنواره را تحلیل کنیم.‌ جشنواره فیلم‌های کودک و نوجوان در ابتدا بخش کوچکی از جشنواره فیلم فجر بود و سیاستگذاران به دلیل اهمیت این‌حوزه جشنواره‌ای مجزا برای سینمای کودک تاسیس کردند.

ذهنیت برخی هنوز قدیمی است

وی با اشاره به لزوم به‌روز شدن در حوزه کودک و نوجوان تصریح کرد: گاهی تصور می‌کنم که ذهنیت برخی از افراد نسبت به سینمای کودک هنوز به‌روز نیست و کمی قدیمی است. اگر سینما را بخشی از صنعت، هنر و رسانه بدانیم اکنون در زمان ترارسانه‌ای قرار داریم. ما زمانی سینما را صرفا در پرده نمایش و صفی که پشت در سینماها برای تهیه بلیت شکل می‌گرفت، بررسی می‌کردیم اما اکنون زمانه عوض شده است. زیست بوم‌ سینما تغییر کرده و پرده نمایش تنها راه ارتباط با سینما نیست. در سینمای کودک نیز امکان اکران‌های مختلف وجود دارد و بچه‌ها از طریق پلتفرم‌های گوناگون می‌توانند با این آثار ارتباط بگیرند به همین دلیل دیگر صف‌های طولانی برای تماشای برخی فیلم‌های کودک و نوجوان تشکیل نمی‌شود.

مدیرعامل سابق بنیاد فارابی تاکید کرد: جشنواره، تولیدات سینمای کودک را به‌نمایش می‌گذارد و همین‌ مساله باعث تداوم حیات این سینما می‌شود. درواقع جشنواره کودک جلوه‌گاه حیات سینمای کودک و نوجوان است.

در ادامه نشست حامد جعفری در پاسخ به اینکه جشنواره چقدر باید در حوزه سینمای کودک ریل‌گذاری انجام دهد، بیان کرد: مواجهه اول من‌ با جشنواره کودک به عنوان فیلمساز بوده است و این‌ رویداد برای ما یک‌ میعادگاه مهم بود زیرا به طور تخصصی فیلم‌های کودک در کنار هم ارزیابی می‌شوند و موضوع کودک اولویت این جشنواره است. طبیعتا برای فیلمساز مهم است که بازخورد مخاطبان را نسبت به آثارش ببیند. جشنواره کودک مهم‌ترین جایی است که فیلمسازان می‌توانند با مخاطبان کودک و نوجوان خود ارتباط برقرار کنند. در جشنواره کودک ما داوران کودک و نوجوان داریم که به طور صریح آثار را نقد می‌کنند.

تشویق صرف کافی نیست، حمایت کنید

وی با اشاره به اینکه همانطور که جشنواره فیلم فجر بهار سینمای ایران است، جشنواره کودک نیز بهار سینمای کودک است و جایگاه ویژه‌ای دارد، گفت: ما امسال دنبال این بودیم فضای ایجاد کنیم که فیلمسازان کودک جدی گرفته شوند تا حس نکنند که سینمای کودک محل گذاری برای رسیدن به سینمای بزرگسال است.

زین‌العابدین در پاسخ به اینکه جشنواره چقدر توانسته در حوزه سینمای کودک جریان سازی کند، توضیح داد: جشنواره کودک مشوق است اما تشویق صرف برای این حوزه کافی نیست. ما نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که جشنواره یک هفته‌ای در اصفهان جور باقی سال را بکشد. نهادها و بخش‌های دیگر باید کنار جشنواره باشند تا ثمره این رویداد خود را در سینما نشان دهد. تمام سینمای کودک امروزه به عنوان سینمای تجاری شناخته نمی‌شود زیرا اهداف آموزشی و تربیتی هم دارد، در نتیجه نیاز به حمایت‌های ویژه دارد.

وی افزود: اکنون چند نهاد مثل فارابی، سازمان سینمایی سوره و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فیلم کودک تولید می‌کنند و باز هم بخشی از حاکمیت باید به این نهادها کمک کنند. نباید با صفت فیلم‌ نهادی، این ارگان‌ها را دلسرد کرد زیرا وظیفه نهادها تولید فیلم در سینمای کودک است.

جعفری اضافه کرد: نگاه به جشنواره کودک از منظر سیاستگذاری و فیلمسازی متفاوت است. از منظر فیلمسازی ما نیاز داریم که نهادهای متعدد را برای تولید یک‌ محصول هم‌راستا کنیم. جشنواره کودک خروجی نهایی این‌ پروسه را به نمایش می‌گذارد اما نمی‌توان صرفا به برگزاری جشنواره اکتفا کرد. فیلمسازان در اتمسفر جشنواره قرار می‌گیرند و با حضور در کارگاه‌ها نیز نکاتی را یاد می‌گیرند. عملا وقتی باقی سال را از دست بدهیم‌ فیلمساز کودک احساس می‌کند آن‌طور که باید جدی گرفته نشده و محصولش در سینما دیده نشده است.

از سبد فرهنگی نوجوانان حذف شده‌ایم

زین‌العابدین درباره کم‌توجهی به نوجوانان و تمرکز بیشتر بر سینمای کودک در این رویداد بیان کرد: نوجوان در مرز میان کودکی و بزرگسالی است و شرایط ویژه‌ای دارد. نوجوان‌ امروز کاملا باسواد و پیشرو است و یکی از مشکلات ما در جشنواره کودک و نوجوان این است که گاهی با ذهن آنالوگ برای ذهن دیجیتال نوجوان فیلم‌ می‌سازیم. در نتیجه دچار شکاف نسلی در انتقال پیام‌ می‌شویم. گاهی فیلم برای نوجوان ساخته می‌شود اما مخاطب هیچ ارتباطی با اثر برقرار نمی‌کند. یکی از کارکردهای جشنواره این است که ذهن فیلمساز و نوجوان را به دلیل مواجهه‌ حضوری به هم نزدیک می‌کند.

وی افزود: متاسفانه گاهی فیلمسازان مسائل بزرگسال را در سینمای کودک و نوجوان بیان می‌کنند و می‌گویند که این فیلم‌ برای نوجوان نیست بلکه درباره نوجوان است. فیلمی که درباره کودک و نوجوان باشد درواقع نگاه آسیب شناسی دارد و مناسب این رده سنی نیست بلکه خانواده کودکان و نوجوانان مخاطب اثر هستند. می‌خواهم ‌بگویم‌ ما گاهی فیلم‌های کودک و نوجوانی داریم که اصلا مناسب این رده سنی نیستند. در 2 سالی که ما جشنواره را برگزار کردیم فیلم‌ها را از این منظر به صورت جدی پالایش کردیم زیرا کمیت برای جشنواره مهم نیست بلکه کیفیت آثار میزان سنجش جشنواره قرار می‌گیرد.

جعفری نیز در این باره عنوان کرد: حوزه نوجوان به لحاظ شناختی به دقت نظر بیشتری نیاز دارد. نوجوان در هر رده سنی مختصات و تعریف مشخصی دارد. نوجوانی دوره جابه‌جایی و گذار است و دوره استقرار نیست. اگر ما نوجوان را به رسمیت نشناسیم و به این گروه نپردازیم، در نتیجه در سبد مصرف نوجوان جایی پیدا نمی‌کنیم.‌ نوجوان به مصرف سرگرمی‌ها تمایل زیادی دارد اما ما برایشان چیزی تولید نمی‌کنیم. انیمیشن‌ها و آثار رئال زیادی در این زمینه تولید شده است اما نوجوانان ما با این آثار ارتباط برقرار نمی‌کنند. ما در ایران برای عرضه یک اثر خارجی مطلوب برای نوجوانان‌ نیز محدودیت‌هایی داریم درنتیجه ناگزیر به تولید اثر برای این‌گروه سنی هستیم.

وی با اشاره به اینکه به تعدادی سینماگر دغدغه‌مند نیاز داریم، گفت: در دوره‌ای سینماگران‌ ما دغدغه کودک و نوجوان داشتند و این مساله در سینما نیز بازتاب پیدا می‌کرد. اما اکنون دغدغه سینماگران در این حوزه کمتر شده است. درنتیجه نیاز داریم که برای سینماگران دغدغه ایجاد کنیم که برای نوجوانان فیلم بسازند.

جعفری عنوان کرد: روزی که وارد حوزه انیمیشن و فیلمسازی کودک و نوجوان شدیم به این مساله رسیدیم که اثرگذاری در این حوزه نیاز به زمان دارد. طبیعتا نمی‌توان تغییری در این حوزه ایجاد کرد که زود به نتیجه برسد اما ما این دغدغه را داریم که در حوزه کودک و نوجوان کارهای اثرگذاری انجام دهیم. مهم‌ترین نکته این است که نباید کار بدی در این زمینه انجام دهیم. هر زمان که فیلم کودک و نوجوان بد و بی‌کیفیتی در سینما اکران شده باعث دلسردی و عقب‌گرد مخاطبان شده است. در نتیجه باید برای هر قدمی که برمی‌داریم بسیار دقت کنیم زیرا آسیب قدم‌های اشتباه خیلی بیشتر از منافع آن است.

برای سینمای کودک به اندازه یک بازیکن فوتبال هم هزینه نمی‌کنند

زین‌العابدین در بخش دیگری از این نشست اظهار کرد: سینمای کودک و نوجوان به دلایل مختلف کم رمق شده و تولید مستمر خود را ازدست داده است.‌ ما ظرفیت‌های زیادی در داستان‌های ملی خود داریم‌ اما همچنان در شخصیت‌پردازی و قهرمان‌سازی در فیلم‌هایمان دچار مشکل هستیم. خود فیلمسازان نیز اقبالی به سینمای کودک و نوجوان نشان‌ نمی‌دهند و برخی از فیلمسازان جوان به نوعی کسر شان می‌دانند که آثاری در این حوزه تولید کنند.

وی با اشاره به بودجه کم سینمای کودک و نوجوان عنوان کرد: تمام بودجه سینمای کودک و نوجوان به اندازه قرارداد یک بازیکن‌ فوتبال نیست. یعنی ما برای طیف نزدیک به ۲۰ میلیونی کودک و نوجوان به اندازه یک بازیکن فوتبال هزینه نمی‌کنیم. پیشنهاد من این است که بنیاد فارابی روی کارهای پژوهش‌محور و دانشگاهی در حوزه سینمای کودک سفارش کار دهد.‌ مثلا مساله هوش مصنوعی و سینمای کودک مساله بسیار مهم امروز است.

جعفری در پایان نشست عنوان کرد: سینمای کودک محدودیت‌های کمتری نسبت به سینمای بزرگسال دارد و در همه‌ جای دنیا برای سینمای کودک محدودیت وجود دارد. ما محدودیت را معادل کلمه سانسور قرار داده‌ایم درحالی که در دنیا محدودیت به معنی رده بندی سنی است.