«جلال ستاری» و نوری که در تاریکی فرهنگ تابید

ستاری از آن دست روشنفکرانی بود که دغدغه‌اش تنها ترجمه نبود؛ او در پی تفسیر و جان دادن به متنی دیگر در زبان فارسی بود. او اسطوره­‌شناسی متفاوت بود که اسطوره‌ها را از غبار تاریخ بیرون کشید و به زبان امروزی بازگویشان کرد و ریشه‌هایی ژرف‌تر از فرهنگ را به انسان امروزی شناساند.

جبار رحمانی، انسان­شناس درباره ستاری گفته است: «شخصیت استاد ستاری، کمتر از آثارش شناخته شده است. مردی که پس از آشفتگی های بعد از ۱۳۵۷، ماندن در وطن را با آنکه خطر جانی برایش داشت، به مهاجرت ترجیح داد. او ماند و تحمل کرد ولی تسلیم تلخی­‌های روزگارش نشد. بلکه با کارهایش بخشی از جلال و شکوه این فرهنگ را نشان داد و به نمایش گذاشت، او مرهمی بود بر زخم های این فرهنگ در نیم قرن اخیر.  کارهای او در حیطه اسطوره‌شناسی بیشتر شناخته شده‌اند اما هدف اصلی او نه دفاع از اسطوره‌اندیشی، بلکه دفاع از حریم عقل در برابر تعدی‌های منطق اساطیری در تاریخ معاصر ایران بود.»

ستاری در چهاردهم مرداد 1310 در رشت متولد و در نهم مرداد 1400 درگذشت. او پس از اخذ دیپلم ادبی از دارالفنون، مدرک دکتری خود را از سوئیس دریافت کرد. با همه امکاناتی که برایش فراهم بود، ماندن در وطن را انتخاب کرد و در بازگشت به ایران، به استخدام سازمان برنامه و بودجه درآمد و در بخش فرهنگ و هنر و جهانگردی مشغول به کار شد.

نام اندیشمندانی مانند گاستون باشلار، آنتونن آرتو، جرج دومزیل، ولادیمیر پراپ، اولین بار به واسطه‌­ی جلال ستاری شنیده شدند؛ او که نشان هنر و ادب درجه شوالیه فرانسه را در سال 2005 دریافت کرد، یکی از مهم‌ترین پژوهشگران معاصر است که فرهنگ و هنر امروز ایران همواره به زحمات و تلاش‌های بی­‌وقفه­‌اش مدیون است.

جان‌های آشنا، آخرین مصاحبه با سارتر (ترجمه)، جهان نگری (ترجمه)، تراژدی و انسان، بازتاب اسطوره در بوف کور، فرهنگ و تئاتر و طاعون (ترجمه)، اسطوره در جهان امروز پژوهشی در ناگزیری مرگ گیلگمش (ترجمه)، سیمای زن در فرهنگ ایران، در قلمرو فرهنگ، شرق در ادبیات فرانسه (ترجمه)، افسون شهرزاد، نمایش در شرق، اسطوره و رمز در اندیشه میرچا الیاده، درد عشق زلیخا، در بی دولتی فرهنگ، آیین و اسطوره در تئاتر، پژوهشی در اسطوره گیلگمش و افسانه اسکندر، جهان اسطوره‌شناسی (ترجمه) بخش اندکی از آثار اوست.

یادش، در ذهن همه آنان که در فرهنگ، دنبال معنا می‌گردند، زنده است. جلال ستاری، هنوز هم به روایت ادامه می‌دهد؛ در کتاب‌ها، در ذهن شاگردانش، و در جان مشتاقان دانایی.