بورس غلات بریکس، طرحی که فقط روی کاغذ قابل اجراست؟

روز گذشته در نشستی با حضور دیمیتری پاتروشف، معاون نخست‌وزیر روسیه، ایجاد و راه‌اندازی بورس غلات بریکس و سازوکارهای تعامل با تولیدکنندگان و صادرکنندگان غلات مورد بررسی قرار گرفت. اعضای بریکس یعنی برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی و اعضای جدید همچون ایران، مصر، امارات و اتیوپی از سال گذشته تصمیم گرفتند این بورس را راه‌اندازی کنند تا شاخص قیمت‌های مستقل را تشکیل دهند. اما از آنجا که تاکنون هیچ‌یک از برنامه‌های گروه بریکس عملیاتی نشده، سرنوشت این بورس هم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

رقیب سنتی بورس بریکس

کار برای اعضای بریکس آسان نیست. اگرچه تولید نیمی از غلات جهان در اختیار آنهاست اما در کشف قیمت غلات رقیبی دیرینه دارند. بورس کالای شیکاگو (CME) یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین بازارهای کالایی جهان است که از سال 1898 فعالیتش را آغاز کرد.

اکنون CME مرکز اصلی معاملات آتی غلات مثل گندم، ذرت و سویاست و حجم معاملاتش در سال 2023 به بیش از 1.5 تریلیون دلار رسیده است. این بورس با زیرساخت‌های پیشرفته، نقدینگی بالا و اعتماد جهانی، یک غول تثبیت‌ شده‌ است.

این در حالی است که بورس بریکس هنوز روی کاغذ بوده و به‌صورت رسمی راه‌اندازی نشده است. البته هیچ بورسی با این برند به‌طور خاص برای غلات فعال نیست و همین نکته شاید برای این ساختار جدید شانسی ایجاد کند ولی قطعا از نظر تجربه و زیرساخت، قابل مقایسه با CME نیست.

شاید بریکس اگر با ارزهای ملی یا یک ارز مشترک کار کند، شانسش برای تداوم فعالیت تقویت شود. با حذف دلار از معاملات بریکس، بورس غلات این سازمان شاید بتواند کشورهایی که از تحریم‌ها خسته شده‌اند را جذب کند اما مسئله اینجاست که اعضای بریکس در تعریف یک واحد پولی مشترک تا این لحظه موفق نبوده‌اند.

بازارهای نوظهور شانس دیگر پیش‌روی بورس روی کاغذ غلات است. این بورس می‌تواند روی بازارهایی مثل آفریقا و آسیا تمرکز کند زیرا این بازارها اکنون کمتر تحت نفوذ بورس شیکاگو هستند.

بورس غلات بریکس برای آنکه بتواند اعتمادسازی کند، باید زمان زیادی را صرف کند، پس به این زودی‌ها نمی‌توان انتظار داشته باشیم که این ساختار پا بگیرد.

فرصت‌هایی پیش آمده برای ایران

ارسلان قاسمی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون ایران، در گفت‌وگو با آوش درباره مزایای راه‌اندازی بورس بریکس برای ایران بیان کرد: بورس غلات بریکس اگر راه بیفتد، به نفع ایران است.

او درباره شانس این بورس در مقابل بورس سنتی شیکاگو گفت: مثل این است که بگوئیم یورو در برابر دلار شانس دارد یا نه؟ واقعیت این است که هنوز دلار حاکم است اما بین 30 تا 40 درصد از تجارت دنیا با یورو انجام می‌شود. اگر بورس غلات بریکس راه بیفتد و مدیران و مسئولان ما هم از این فرصت استفاده کنند، تضمینی برای ایران بوجود خواهد آمد.

قاسمی ادامه داد: معتقدم این بورس پا می‌گیرد، روس‌ها طعم تحریم را چشیده‌ و به تکاپو افتاده‌اند.

او درباره دلیل عدم موفقیت بریکس در حوزه‌های مختلف توضیح داد: اگر بریکس بخواهد ارز درست کند، با دو تا سه رقیب عمده مثل دلار، یورو و یوان در رقابت است اما اینجا حدود نیمی از غلات دنیا را کشورهای بریکس تولید می‌کنند و بنابراین اقتدار خوبی در دست دارد. پس امکان پا گرفتن این بورس وجود دارد.

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون ایران اضافه می‌کند: در آینده بورس شیکاگو سر جای خودش است و احتمالا ضعیف‌تر می‌شود. تاثیرگذاری بر تعیین قیمت توسط بورس غلات بریکس بستگی به این دارد که کشورهای عضو بریکس تا چه حد جدی هستند. بریکس می‌تواند در کشف قیمت غلات موثر عمل کند.

قاسمی امیدوار است روسیه بتواند به‌عنوان کشوری اجماع‌ساز عمل کند اما معتقد است اگر این کشور موفق نشود، می‌توانیم به روال سابق باز گردیم.

او درباره امکان خرید غلات با ارز ملی کشورها در بورس بریکس توضیح داد: اگر تهاتر بین کشورها باشد، چنین کاری امکان‌پذیر است. مثلا می‌توانند یک بانکی را در نظر بگیرند که به کمک آن تعاملات با روبل را انجام دهند. تهاتر فقط کالایی نیست و مالی هم می‌تواند اتفاق بیفتد.

به گفته رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون ایران در صورت راه‌اندازی بورس غلات بریکس، ایران در محیطی امن قرار می‌گیرد و می‌تواند امنیت غذایی‌اش را به‌صورت پایدار تامین کند.

بورس مکمل

از مجموع اطلاعات موجود و اتفاقات رخ داده در حوزه شکل‌گیری بورس غلات بریکس، این‌گونه به نظر می‌رسد که این بورس در بهترین حالت می‌تواند یک مکمل و نه یه جایگزین کامل منطقه‌ای برای بورس شیکاگو باشد.

بورس شیکاگو به خاطر نفوذش در بازارهای توسعه‌یافته مثل آمریکا و اروپا و ابزارهای مالی پیچیده، فعلا دارای امتیازات خاص است.

در چنین شرایطی شانس رقابت مستقیم برای بورس بریکس بسیار کم است ولی با اجرای درست استراتژی‌ها، ممکن است در آینده اعضای بریکس نقش موثری در تعیین قیمت غلات در سطح جهان داشته باشند.