بازار نحیف ۱۷ میلیون دلاری هنر ایران؛ نقاشی، بازیگر اصلی صحنه

بازار هنر ایران در سال ۱۴۰۲ به فروشی نزدیک به ۱۷ میلیون دلار رسید که بخش عمده آن از طریق حراج‌های داخلی و عمدتا «حراج تهران» به دست آمد.

بر اساس آمار منتشر شده از سوی پلتفرم تخصصی داده‌های اقتصادی «آفک» ۶۰ درصد از این رقم تنها از بازار داخلی ایران تأمین شده و ۴۰ درصد باقی‌مانده سهم کشورهای مختلف جهان بوده است.

نقاشی، پادشاه بازار هنر ایران

داده‌ها نشان می‌دهد ژانر نقاشی با اختلاف فاحش نسبت به سایر شاخه‌های هنری در صدر فروش قرار دارد. مجموع فروش آثار نقاشی به حدود ۱۲ میلیون و ۳۴۰ هزار دلار رسیده است که بیش از ۷۰ درصد از کل بازار هنر ایران را شامل می‌شود.

پس از آن، نقاشی‌خط با فروش ۲ میلیون و ۴۵۰ هزار دلار و مجسمه با ۱ میلیون و ۶۹۰ هزار دلار در رتبه‌های بعدی قرار دارند. ژانرهای کولاژ و عکاسی نیز با فروش‌های به ترتیب ۳۷۵ هزار دلار و ۲۸۵ هزار دلار، سهمی محدود اما قابل توجه در بازار داشته‌اند.

بازار داخلی، بازیگر اصلی صحنه

از منظر جغرافیای تقاضا، ایران همچنان اصلی‌ترین خریدار آثار هنری خود است. بر اساس داده‌های منتشرشده، ۶۰ درصد از کل فروش آثار هنری ایرانی در سال گذشته در خود ایران اتفاق افتاده که عمدتاً از طریق رویدادهایی چون «حراج تهران» بوده است. این حراج تنها بازار رسمی و مستمر فروش آثار هنری در داخل کشور محسوب می‌شود.

انگلیس و آمریکا؛ مشتریان کلیدی هنر ایرانی

در میان مشتریان خارجی، انگلیس با سهم ۲۰ درصدی از فروش کل، در رتبه دوم قرار دارد. آمریکا نیز با سهم ۹ درصدی سومین خریدار مهم هنر ایرانی به شمار می‌رود.

کشورهای امارات، فرانسه و برخی دیگر از کشورهای اروپایی و آسیایی نیز سهم‌های کمتری از بازار را به خود اختصاص داده‌اند. امارات متحده عربی با ۵ درصد، فرانسه با ۳ درصد و کشورهای دیگر با مجموع ۳ درصد در رده‌های بعدی قرار دارند.

صادرات ادامه دارد

حضور قابل توجه بازارهای غربی نظیر انگلیس و آمریکا در میان مشتریان آثار هنری ایران، در حالی صورت می‌گیرد که محدودیت‌های سیاسی و تحریم‌های بین‌المللی همچنان بر تعاملات مالی و صادرات آثار هنری از ایران سایه افکنده‌اند.

با این حال، بسیاری از گالری‌ها و دلالان هنری با استفاده از واسطه‌ها در کشورهای همسایه و بهره‌گیری از ظرفیت‌های فرهنگی دیاسپورای ایرانی توانسته‌اند مسیرهایی برای عرضه و فروش آثار بیابند.

ظرفیت واقعی هنر ایران هنوز فعال نشده است

برخی کارشناسان اما معتقدند که این سهم بازار، با وجود رشد نسبی در سال‌های اخیر، هنوز با ظرفیت‌های واقعی هنر ایران فاصله دارد.

بسیاری اعتقاد دارند هنر معاصر ایران قابلیت رقابت جدی در سطح بین‌المللی را دارد. اما نبود سیاست حمایتی مشخص، فقدان زیرساخت‌های حقوقی و مالی و همچنین عدم شفافیت در روند قیمت‌گذاری آثار، مانع گسترش جدی این بازار در سطح جهانی شده است.

ژانرهای کم‌سهم؛ تهدیدی برای تنوع هنری

همچنین سهم اندک ژانرهایی مانند عکاسی و کولاژ، زنگ هشداری برای برخی فعالان این حوزه است.

عکاسان و هنرمندان فعال در هنرهای ترکیبی، در سال‌های اخیر بارها از نبود بازار منسجم و حمایت نهادی گلایه کرده‌اند.

با وجود حضور برخی آثار شاخص در نمایشگاه‌های بین‌المللی، به نظر می‌رسد بازار داخلی همچنان تمایل چندانی به خرید آثار تجربی ندارد.

نیاز به سیاست‌گذاری هوشمندانه

در مجموع، آمارهای سال ۱۴۰۲ حاکی از پویایی نسبی بازار هنر ایران، با تمرکز بر بازار داخلی و سهم عمده نقاشی، است.

با این حال کارشناسان بر این باورند که برای تقویت سهم جهانی هنر ایرانی، نیاز به بازتعریف سیاست‌های حمایتی، تقویت تعاملات فرهنگی با جهان و استفاده از ابزارهای دیجیتال و مزایده‌های آنلاین احساس می‌شود.