تفاوت سابقه بیمه با سابقه کار +نحوه استعلام

در نظام اشتغال ایران، دو مفهوم «سابقه کار» و «سابقه بیمه» بسیار پرکاربرد هستند و اغلب به‌اشتباه به جای یکدیگر به کار می‌روند. با وجود ارتباط تنگاتنگ میان این دو، از نظر حقوقی، اداری و تأمین اجتماعی مفاهیم متفاوتی دارند. شناخت تفاوت آن‌ها برای کارگران، کارفرمایان و حتی کارجویان اهمیت بالایی دارد، زیرا آثار مستقیم بر حقوق بازنشستگی، مزایای شغلی، سنوات خدمت، مرخصی و بیمه بیکاری دارد.

تعریف سابقه کار چیست؟

سابقه کار عبارت است از مدت زمانی که یک فرد در یک واحد کاری، سازمان یا شرکت به انجام فعالیت شغلی اشتغال داشته است؛ خواه با قرارداد رسمی، پیمانی، ساعتی یا حتی غیررسمی باشد.

به‌عبارت دیگر، سابقه کار نشان‌دهنده مدت واقعی اشتغال فرد در محیط کار است، صرف‌نظر از اینکه برای آن مدت بیمه پرداخت شده باشد یا خیر.

ویژگی‌های سابقه کار

• ممکن است بیمه برای آن پرداخت شده باشد یا نشده باشد.

• ملاک اصلی آن قرارداد، حکم کارگزینی یا گواهی اشتغال به کار است.

• در محاسبه مزایای شغلی داخلی (مانند پایه سنوات، مرخصی استحقاقی یا ارتقا درون‌سازمانی) استفاده می‌شود.

• مرجع ثبت آن معمولاً واحد منابع انسانی سازمان یا اداره کار است، نه سازمان تأمین اجتماعی.

سابقه بیمه چیست؟

سابقه بیمه مدت زمانی است که برای فرد حق بیمه به سازمان تأمین اجتماعی یا سایر صندوق‌های بازنشستگی پرداخت شده است.

به زبان ساده، سابقه بیمه فقط زمانی محاسبه می‌شود که نام فرد در لیست بیمه کارگاه درج شده باشد و حق بیمه سهم کارگر و کارفرما برای او پرداخت شده باشد.

ویژگی‌های سابقه بیمه

• مبنای قانونی برای بازنشستگی، ازکارافتادگی و مستمری بازماندگان است.

• تنها از طریق سازمان تأمین اجتماعی قابل استعلام است.

• عدم پرداخت حق بیمه از سوی کارفرما باعث حذف آن دوره از سوابق بیمه‌ای می‌شود، حتی اگر فرد در آن مدت مشغول کار بوده باشد.

• حداقل سابقه مورد نیاز برای دریافت بازنشستگی معمولاً ۲۰ تا ۳۰ سال بسته به نوع شغل و جنسیت است.

تفاوت‌های اصلی میان سابقه بیمه و سابقه کار

فرض کنید فردی به مدت ۵ سال در یک شرکت خصوصی کار کرده است، اما کارفرما فقط برای ۳ سال از این مدت بیمه پرداخت کرده است.

• سابقه کار: ۵ سال است (زیرا فرد ۵ سال در آن شرکت شاغل بوده است).

• سابقه بیمه: فقط ۳ سال است (به میزان پرداخت حق بیمه).

بنابراین اگر فرد بخواهد بازنشسته شود، سازمان تأمین اجتماعی فقط ۳ سال بیمه پرداخت‌شده را لحاظ می‌کند، نه کل ۵ سال سابقه کاری.

اما اگر همین فرد بخواهد در استخدام سازمان یا شرکت جدیدی پذیرفته شود، آن کارفرما می‌تواند هر ۵ سال سابقه کاری را به‌عنوان تجربه مفید لحاظ کند، حتی اگر بخشی بیمه نشده باشد.

 رابطه میان سابقه بیمه و سابقه کار

سابقه بیمه زیرمجموعه‌ای از سابقه کار است؛ یعنی هر سابقه بیمه‌ای حتماً سابقه کار محسوب می‌شود، اما هر سابقه کار الزاماً بیمه‌ای نیست.

بنابراین:

• اگر هدف فرد بازنشستگی، استفاده از بیمه بیکاری یا خدمات درمانی است، باید سابقه بیمه داشته باشد.

• اگر هدف ارائه رزومه شغلی یا اثبات تجربه کاری است، سابقه کار کفایت می‌کند.

مشکلات ناشی از عدم تطابق سابقه کار و بیمه

در ایران، یکی از چالش‌های مهم کارگران این است که بخشی از سوابق کاری آنان بیمه نشده باقی می‌ماند. این مسئله در مشاغل غیررسمی، فروشگاه‌ها، کارگاه‌های کوچک و حتی برخی شرکت‌های پیمانکاری رایج است.

پیامدهای این وضعیت:

1. کاهش مدت بیمه برای بازنشستگی

2. عدم امکان استفاده از بیمه بیکاری

3. عدم محاسبه سنوات واقعی در مستمری بازماندگان

4. ناتوانی در دریافت گواهی سابقه از تأمین اجتماعی

5. بروز اختلاف بین کارگر و کارفرما در اداره کار

راهکار قانونی:

مطابق ماده ۱۴۸ قانون کار، کارفرما موظف است همه کارگران را بیمه کند.
در صورت تخلف، کارگر می‌تواند با مراجعه به اداره کار یا سازمان تأمین اجتماعی و ارائه مدارک اشتغال (فیش حقوق، حضور و غیاب، گواهی همکاران و ...) تقاضای احراز سابقه بیمه‌ای و الزام کارفرما به پرداخت حق بیمه معوقه را مطرح کند.

اهمیت سابقه بیمه در بازنشستگی و مستمری

در زمان بازنشستگی، تنها سابقه بیمه‌ای در محاسبه مستمری مؤثر است.
سازمان تأمین اجتماعی مستمری را بر اساس میانگین حقوق مشمول بیمه در ۲ سال آخر خدمت × سنوات بیمه پرداختی × ضریب درصد بازنشستگی (حداکثر ۳۰ سال) محاسبه می‌کند.

بنابراین حتی اگر فرد ۳۵ سال سابقه کار داشته باشد ولی فقط ۲۵ سال بیمه پرداخت کرده باشد، مستمری او بر اساس همان ۲۵ سال محاسبه می‌شود.

اهمیت سابقه کار در استخدام و رزومه کاری

در مقابل، کارفرمایان هنگام استخدام معمولاً به سابقه کار واقعی اهمیت می‌دهند.
یعنی حتی اگر سابقه بیمه‌ای فرد کم باشد، ولی در رزومه کاری نشان دهد که در پروژه‌های مهم یا شرکت‌های معتبر فعالیت کرده است، این سابقه از نظر تجربه شغلی و مهارت معتبر محسوب می‌شود.

نحوه استعلام سابقه کار و سابقه بیمه

تفاوت اصلی سابقه کار و سابقه بیمه در این است که:

• سابقه کار، مدت زمان فعالیت واقعی فرد است،

• سابقه بیمه، مدت زمان پرداخت حق بیمه به نهاد رسمی است.