مناسکی که بدون آن‌ها حج کامل نمی‌شود
حج یکی از پایه‌های اصلی دین اسلام است که بیشتر مسلمانان فقط یک‌بار در طول عمر خود، در صورت داشتن استطاعت، به انجام آن موفق می‌شوند. بر پایه نظر غالب علمای مسلمان، حج دارای چهار رکن اساسی است که بدون انجام آن‌ها، حج صحیح نخواهد بود.
ترک هیچ‌یک از این ارکان با فدیه یا ذبح جبران‌پذیر نیست، چه این ترک به عمد باشد یا از روی فراموشی. هر یک از این ارکان، جایگاه ویژه‌ای در زمان و مکان مناسک حج دارد و بار معنوی خاصی را برای حاجی به همراه می‌آورد.
نخستین رکن، احرام است؛ نیتی که انسان را وارد حالت ویژه حج می‌کند. حاجی در یکی از میقات‌های مکانی که پیامبر اسلام مشخص کرده‌اند یا آن‌چه از نظر جغرافیایی با آن برابر است، نیت می‌کند و با گفتن «لبیک حجاً» و تکرار ذکر «لبیک اللهم لبیک...» وارد حالت احرام می‌شود. از این لحظه، حاجی باید از برخی کارها مانند استفاده از عطر، کوتاه‌کردن مو و ناخن خودداری کند. مردان لباسی ساده شامل دو پارچه بدون دوخت می‌پوشند، در حالی که زنان پوشش خاصی ندارند.
رکن دوم، ایستادن در عرفات است؛ رکن اعظم حج که در روز نهم ذی‌الحجه انجام می‌شود. بنا بر حدیثی از پیامبر که فرمودند: «الحج عرفة»، این مرحله اساسی‌ترین بخش حج است. حاجی باید از ظهر روز نهم تا طلوع فجر روز دهم، حتی برای لحظه‌ای کوتاه، در محدوده عرفه حضور داشته باشد. نشستن، ایستادن یا حتی گذر از آن‌جا کفایت می‌کند، اما اگر کسی این مرحله را از دست بدهد، حج او باطل است.
طواف افاضه، سومین رکن، پس از شب‌مانی در مزدلفه انجام می‌شود. این طواف را می‌توان در روز عید قربان یا روزهای بعد انجام داد. حاجی باید هفت دور به دور خانه کعبه، از حجرالاسود آغاز کرده و به همان‌جا ختم کند، با حفظ طهارت و پوشش لازم و در محدوده مسجدالحرام.
رکن چهارم، سعی میان صفا و مروه است که پس از یک طواف صحیح انجام می‌شود. در این مسیر، حاجی هفت بار میان صفا و مروه رفت‌وآمد می‌کند، به یاد تلاش هاجر برای یافتن آب برای اسماعیل (ع). در طول سعی، ذکر و دعا مستحب است.
این چهار مرحله، بنیان حج را تشکیل می‌دهند؛ چارچوبی از نیت، وقوف، طواف و سعی که بدون آن‌ها حج پذیرفته نیست.
