شاکرینژاد: ریزش مخاطب تلویزیون پدیدهای جهانی است / صداوسیما مخاطب را با معیار سختگیرانهتری میسنجد
رئیس مرکز تحقیقات صداوسیما با تشریح سازوکارهای سنجش مخاطب در رسانه ملی تأکید کرد: کاهش بینندگان تلویزیون محدود به ایران نیست و آمارهای جهانی نیز از افت مستمر مخاطبان تلویزیونهای خطی حکایت دارد؛ با این حال، معیارهای سنجش مخاطب در صداوسیما سختگیرانهتر از استانداردهای بینالمللی است.
محسن شاکرینژاد رئیس مرکز تحقیقات صداوسیما با تشریح روشهای سنجش مخاطب رسانه ملی، گفت: کاهش مخاطبان تلویزیون پدیدهای جهانی است و طبق دادههای معتبر بینالمللی، تلویزیونهای خطی در اغلب کشورها با افت مخاطب مواجه شدهاند.
شاکرینژاد در حاشیه نشست خبری بازدید خبرنگاران از مرکز پایش مخاطبان صداوسیما با اشاره به تجربه چندساله این مرکز در آزمون شیوههای مختلف سنجش مخاطب اظهار کرد: در سالهای گذشته روشهای متعددی بررسی و آزمایش شده و در نهایت، دقیقترین ابزارهای متناسب با شرایط فنی و فرهنگی ایران انتخاب شده است. بسیاری از روشهای مرسوم در کشورهای صاحب صنعت رادیو و تلویزیون، از جمله نصب تجهیزات ثبت مصرف روی گیرندههای تلویزیونی، در ایران نه از نظر فنی و نه از منظر فرهنگی قابل اجرا نیست.
وی با اشاره به استفاده از نظرسنجیهای تلفنی و میدانی در مرکز تحقیقات صداوسیما افزود: بر اساس اصول روششناسی و فرمولهای آماری، در جوامع پرجمعیت، نمونههای بالای ۴۰۰ نفر در صورت انتخاب تصادفی قابلیت تعمیم دارند. این در حالی است که مؤسساتی مانند گالوپ در آمریکا با نمونههای هزارنفری کار میکنند، اما مرکز تحقیقات صداوسیما در برخی نظرسنجیهای میدانی، بین ۳۰ تا ۳۶ هزار نمونه را مورد بررسی قرار میدهد.
رئیس مرکز تحقیقات صداوسیما با استناد به آمارهای رسمی مؤسسات بینالمللی سنجش مخاطب از جمله نیلسن در آمریکا و بارب در انگلستان گفت: دادههای این مراکز نشان میدهد میزان بینندگان تلویزیونهای خطی در سطح جهان بهصورت مستمر در حال کاهش است و رسانههای دیجیتال و فضای مجازی بهتدریج جایگزین آن شدهاند. بهعنوان نمونه، پرمخاطبترین برنامههای تلویزیونی در آمریکا و انگلستان تنها حدود چهار تا پنج درصد از جمعیت این کشورها را جذب میکنند.
شاکرینژاد در تشریح تعریف مخاطب در استانداردهای جهانی توضیح داد: آفکام بهعنوان معتبرترین نهاد تنظیمگر رسانهای، فردی را که در طول یک هفته حداقل ۱۵ دقیقه محتوای تلویزیونی تماشا کند، مخاطب محسوب میکند؛ در حالی که مرکز تحقیقات صداوسیما معیار سختگیرانهتری دارد و ۱۵ دقیقه تماشای روزانه را مبنای سنجش مخاطب قرار داده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با مقایسه بودجه رسانههای عمومی در ایران و اروپا گفت: در بسیاری از کشورهای اروپایی، هزینه رسانه ملی بهصورت مستقیم از مردم دریافت میشود. بهطور مثال، در آلمان ماهانه بیش از ۱۸ یورو و در انگلستان سالانه ۱۶۹ پوند بهعنوان حق تماشای تلویزیون اخذ میشود. بودجه بیبیسی در سال ۲۰۲۵ عمدتاً از محل همین لایسنسفی و تبلیغات تأمین میشود، در حالی که صداوسیما با حدود ۱۶۰ شبکه رادیویی و تلویزیونی، بودجهای نزدیک به ۳۵ هزار میلیارد تومان دارد که حدود ۹۰ درصد آن صرف پرداخت حقوق میشود.
شاکرینژاد با اشاره به نتایج نظرسنجیهای «پیامگیرا» گفت: میانگین چهار نظرسنجی فصلی، میزان مخاطب سالانه صداوسیما را مشخص میکند. بر اساس این دادهها، بیشترین میزان مخاطب رسانه ملی مربوط به سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ با حدود ۸۸ درصد بوده و از سال ۱۳۹۴ روند کاهشی آغاز شده است. با این حال، این روند نزولی از سال ۱۴۰۳ متوقف شده و نتایج نهایی سال ۱۴۰۴ پس از تکمیل نظرسنجیهای فصلی اعلام خواهد شد.
وی تأکید کرد: نتایج این نظرسنجیها محدود به جمعیت بالای ۱۵ سال ساکن مراکز استانهاست و بررسیها نشان میدهد میزان مخاطب در روستاها و شهرستانها بیش از مراکز استان و تهران است.
رئیس مرکز تحقیقات صداوسیما در پاسخ به شبهات مطرحشده درباره سوگیری در سنجش مخاطب گفت: نظرسنجیها تحت نظارت چندلایه واحدهای کنترلی انجام میشود و پرسشگران بهصورت همزمان و لحظهای رصد میشوند. افزون بر این، مراکز معتبری مانند ایسپا و آرا نیز به نتایج مشابهی رسیدهاند که اختلاف آنها از نظر آماری معنادار نیست.
شاکرینژاد در پایان با دعوت از اصحاب رسانه برای بازدید از اتاق کنترل مرکز تحقیقات صداوسیما تصریح کرد: شفافیت در سنجش مخاطب برای ما یک اصل است و خبرنگاران میتوانند از نزدیک روند اجرای نظرسنجیها را مشاهده و ارزیابی کنند.
