«سپر شبه جزیره»؛ گزینه منطقه‌ای علیه اسرائیل؟

سی ان ان گزارش داد؛  کشورهای عرب خلیج فارس از ادامه یافتن جنگ غزه که تقریبا دو سال پیش هزاران مایل دورتر از مرزهای آن‌ها آغاز شد و آرام آرام به خانه‌هایشان نزدیک‌تر شد، نگران هستند.

با گزینه‌های نظامی اندک برای تلافی، قطر قول یک پاسخ منطقه‌ای «جمعی» به حملات اسرائیل را داده است. شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست وزیر قطر، روز چهارشنبه به بکی اندرسون از سی‌ان‌ان گفت که این پاسخ در حال حاضر «در حال مشورت و بحث» با سایر شرکا است. انتظار می‌رود در اجلاس سران عرب و اسلامی که این آخر هفته در دوحه برگزار می‌شود، تصمیمی در این مورد گرفته شود.

شاید مشهودترین و فوری‌ترین واکنش از سوی نزدیک‌ترین کشور خلیج فارس به اسرائیل، یعنی امارات متحده عربی، باشد. محمد بن زاید آل نهیان، رئیس دولت امارات متحده عربی، کمتر از 24 ساعت پس از حمله، با هیئتی بزرگ وارد دوحه شد. روز جمعه، امارات متحده عربی یک دیپلمات اسرائیلی را احضار کرد تا آنچه را که حمله «آشکار و بزدلانه» اسرائیل خواند، محکوم کند.

تحلیل‌گران منطقه‌ای به سی‌ان‌ان گفتند که کشورهای عربی خلیج فارس احتمالاً گزینه‌هایی را بررسی خواهند کرد که وحدت منطقه‌ای را نشان می‌دهد و مانع حملات بیشتر اسرائیل می‌شود، اما ممکن است با گزینه‌های محدود و قابل اجرا محدود شوند.

بدر السیف، استادیار تاریخ در دانشگاه کویت، با اشاره به کشورهای خلیج فارس، گفت: «ما باید اکنون موضع بگیریم زیرا اگر (ما) این کار را نکنیم، نوبت پایتخت‌های دیگر خلیج فارس خواهد بود».

گزینه‌های دیپلماتیک

تحلیل‌گران می‌گویند یکی از گزینه‌ها می‌تواند شامل کاهش روابط دیپلماتیک امارات با اسرائیل یا کاهش مشارکت آن در توافق‌نامه ابراهیم باشد - توافق‌نامه‌ای که روابط بین اسرائیل و سه کشور عربی را عادی‌سازی  کرده و بزرگ‌ترین دستاورد سیاست خارجی دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، در دوره اول ریاست جمهوری‌اش تبدیل کردد.

امارات حتی قبل از حمله به دوحه، نارضایتی خود را از اسرائیل ابراز کرده بود. این هفته، لانا نسیبه، یک مقام ارشد اماراتی، هشدار داد که برنامه‌های گزارش شده اسرائیل برای الحاق بخش‌هایی از کرانه باختری اشغالی، «خط قرمزی» خواهد بود که «به روح توافق‌نامه ابراهیم خیانت می‌کند».محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل ثانی، نخست وزیر قطر هم گفته که بخشی از پاسخ دوحه در عرصه قانونی، از جمله از طریق حقوق بین‌الملل، خواهد بود. روز پنجشنبه، قطر با موفقیت برای صدور بیانیه‌ای متفق‌القول در شورای امنیت سازمان ملل متحد مبنی بر محکومیت حمله اسرائیل لابی کرد.

حسن الحسن، عضو ارشد سیاست خاورمیانه در موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در بحرین، گفت که کشورهای خلیج فارس قبلاً به طور قابل توجهی در دادرسی علیه اسرائیل در دادگاه‌های بین‌المللی شرکت نکرده‌اند و این وضعیت می‌تواند تغییر کند. او گفت: «کشورهای خلیج فارس تاکنون نقش کلیدی در حمایت از این تلاش‌ها، چه از نظر سیاسی و چه از نظر مالی، ایفا نکرده‌اند. کشورهای خلیج فارس می‌توانند به طور جمعی تصمیم به پیوستن به این پرونده‌ها بگیرند».

تحلیل‌گران می‌گویند گزینه دیگر این است که قطر از نقش خود به عنوان میانجی بین ایالات متحده و برخی از دشمنانش کناره‌گیری کند.

امنیت برادرانه

کشورهای خلیج فارس در طول سال‌ها اختلافات داخلی قابل توجهی داشته‌اند، اما همچنان به معاهدات دفاعی متقابل که دهه‌ها پیش امضا شده‌اند، پایبند هستند.

عبدالعزیز ساغر، رئیس مرکز تحقیقات خلیج فارس مستقر در عربستان سعودی، گفت که کشورهای عربی خلیج فارس می‌توانند به فعال کردن و گسترش «نیروی سپر شبه جزیره» - یک پیمان نظامی مربوط به دهه ۱۹۸۰ که برای جلوگیری از حملات به کشورهایشان در نظر گرفته شده بود - متوسل شوند.

الحسن هم گفت: «این بندها تاکنون در حد تئوری بوده‌اند، اما اکنون می‌توانند با ایجاد یک فرماندهی واحد خلیج فارس، ادغام سیستم دفاع هوایی و موشکی و ایجاد یک قابلیت مبتکرانه مستقل‌تر، آنها را فعال کنند.»بیش‌تر هفت کشور حوزه خلیج فارس به سخت‌افزار نظامی ایالات متحده وابسته هستند و میزبان پایگاه‌های آمریکایی هستند، اما شکست‌های اخیر آمریکا در دفاع از سرزمین‌هایشان می‌تواند کشورهای عربی را به تنوع‌بخشی به قابلیت‌های دفاعی خود یا درخواست تضمین‌های امنیتی قوی‌تر از سوی ایالات متحده سوق دهد.

ساغر گفت حمله اسرائیل می‌تواند منطقه خلیج فارس را به سمت «ورود به یک گفتگوی جدی و ساختارمند» با دولت ترامپ در مورد شرایط همکاری امنیتی خود سوق دهد و «فراتر از» خرید صرف سلاح از ایالات متحده و «به سمت تضمین‌های دفاعی واضح‌تر» حرکت کند. این موارد می‌تواند شامل پاسخگویی در مواردی باشد که «تعهدات ایالات متحده غایب یا مبهم به نظر می‌رسند».با این حال، تلاش‌ها برای دستیابی به اجماع منطقه‌ای ممکن است به دلیل رقابت منافع داخلی در میان کشورهای حوزه خلیج فارس که همچنان نگران به خطر افتادن روابط خود با ایالات متحده در دوران دولت ترامپ هستند، محدود شود. دولت ترامپ بزرگترین حامی اسرائیل بوده است.

الحسن گفت: «کشورهای حوزه خلیج فارس اکنون متوجه شده‌اند که به طور خاص برای مقابله با تهدید اسرائیل مجهز نیستند، زیرا امنیت ملی آن‌ها مبتنی بر همکاری دفاعی با ایالات متحده است - که دارای یک سیاست دفاع خارجی صریح است که به اسرائیل برتری نظامی کیفی می‌دهد».

پاسخ اقتصادی

تریلیون‌ها دلار درآمد سالانه حاصل از صادرات نفت و گاز منطقه به صورت استراتژیک در دارایی‌های جهانی سرمایه‌گذاری می‌شود که کشورهای منطقه تا حدی از قدرت نرم آن برای تضمین نفوذ در مراکز تصمیم‌گیری کلیدی جهان استفاده کنند. 

کشورهای حوزه خلیج فارس مانند قطر، عربستان سعودی، کویت و امارات متحده عربی می‌توانند از صندوق‌های ثروت ملی عظیم خود برای اعمال محدودیت‌های تجاری بر اسرائیل استفاده کنند.الحسن گفت: «آن‌ها می‌توانند تصمیم بگیرند که از بودجه خود برای تحریم شرکت‌هایی که سهام قابل توجهی در اقتصاد اسرائیل دارند استفاده کنند.»

عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر در اولین سفر خارجی ترامپ به منطقه در دوره دوم ریاست جمهوری خود، متعهد شدند که حدود سه تریلیون دلار در اقتصاد ایالات متحده سرمایه‌گذاری کنند.

سیف گفت: «این تریلیون‌ها دلاری که کشورهای خلیج فارس در دهه آینده به ایالات متحده تزریق می‌کنند، مبتنی بر یک فضای امن و مطمئن خلیج فارس است که می‌تواند از این سرمایه‌گذاری‌ها نیز بهره‌مند شود. اما اگر احساس ناامنی کنیم، که به لطف یک متحد آمریکایی مانند اسرائیل اتفاق می‌افتد، این پول می‌تواند به جای دیگری برود، چه برای امنیت بهتر خلیج فارس و چه برای کسب بازده بهتر از سرمایه‌گذاری‌هایشان».

منبع: انتخاب