قاسمیان؛ اعتراض مشکوک، طرد رسمی
انتشار یک ویدیوی کوتاه از غلامرضا قاسمیان، روحانی و داور برنامه «محفل» در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، واکنشهای بسیاری را چه در بین سیاستمداران چه در فضای مجازی برانگیخت اما فصل مشترک همه این واکنش‌ها یک چیز بود، واکنشهای رسمی که نشان می‌داد کشتی‌بان را سیاستی دگر افتاده است.
غلامرضا قاسمیان، روحانی سرشناس، در ویدیویی دولت عربستان را «کاسبان و غاصبان قبله» خواند و گفت: «دیگر لازم نیست برای قمارخانه، مراکز فحشا و کنسرت رکیک به آنتالیا برید، می‌توانید به جایش بروید مکه و مدینه. اینجا به تنظیمات کارخانه بنی امیه بازگشته. فریب رفت و آمدهای دیپلماتیک را نخورید سختگیری‌ها اینجا وحشتناک است به حدی که حتی به زائران اجازه اینکه معارف حج را بفهمند، نمی‌دهند.»
دولت عربستان تا این لحظه در واکنش به این سخنان دو اقدام انجام داده است: در روز نخست انتشار این ویدیو، قاسمیان را بازداشت کرد و اکنون نیز به گفته محمدحسین رنجبران، مشاور وزیر امور خارجه، صدور ویزا برای زائران ایرانی را متوقف کرده که باعث سرگردانی هزاران زائر ایرانی شده است. هرچند که سازمان حج و زیارت خبر داده، زائران بدون هیچ مشکلی در حال اعزام هستند. با این حال با توجه به واکنشهای داخل ایران به نظر نمی‌رسد واکنش ریاض از این فراتر برود.
واکنشهای رسمی متفاوت
همزمان با انتشار ویدیوی قاسمیان، واکنشهای متفاوتی از سوی سیاستمداران مختلف ایران اتخاذ شد. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، هم در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ما مصمم هستیم به هیچ‌کس اجازه ندهیم به روابط برادرانه ما با همسایگان‌مان، از جمله به مسیر رو به‌جلوی روابط با عربستان سعودی، آسیب بزند.»
اصغر جهانگیری، سخنگوی قوه قضائیه، با اشاره به اینکه وضعیت بازداشت قاسمیان از نظر این نهاد غیرموجه و غیر قانونی بوده، تأکید کرد: «مواضع اتخاذ شده توسط این فرد، شخصی است و نه دیدگاه دستگاه قضا!»
علیرضا عنایتی، سفیر ایران در ریاض، هم در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «هیچ‌کس سخن یا رفتار توهین‌آمیز را نمی‌پذیرد.»
سید عبدالفتاح نواب، نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت و سرپرست حجاج ایرانی، هم گفت: «گفته‌های این روحانی نظر شخصی اوست. سیستم حکمرانی هر کشوری برای خودشان محترم است.»
محمدرضا عارف نیز در جلسه هیات دولت گفت: «همه دولت‌های منطقه متوجه هستند، نظر یک فرد ربطی به دولت ندارد و باید موضع‌گیری‌ها بر اساس مبادی رسمی انجام شود.»
علی سعیدی، رئیس دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی معظّم کل قوا، نیز در یادداشتی نوشت: «اینکه افراد در موضوعات مختلف بدون توجه به پیامد های امنیتی، سیاسی، اجتماعی اظهارنظر می‌کنند پدیده عجیبی است که یا ناشی از خود بزرگ‌بینی و خودشیفتگی و یا اظهار وجود و خودنمائی و یا توهم‌گرایی و جوگرایی و یا انگیزه‌های سیاسی است.»
محمدمهدی شهریاری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، نیز گفت: «تحریک کشوری که طی ماه‌های اخیر روابط گسترده‌ای با آن برقرار کرده‌ایم و آن‌ها هم از موضوعاتی که دشمنی داشتند، کوتاه آمدند؛ خلاف منافع و امنیت ملی است. از نظر من باید به این افراد شک کنیم که پای نفوذ بیگانه هم شاید در کار باشد.»
فعالان سیاسی چه گفتند
اشاره‌ای که محمدمهدی شهریاری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، بیان کرده، دغدغه بسیاری از تحلیلگران و فعالان سیاسی هم بود. مشابه این سخنان را احمد زیدآبادی در تحلیلی گفت و نوشت: «آدم‌هایی با نوع گرایش مذهبی- سیاسی آقای قاسمیان برای خود و جامعه هزینۀ بی‌دلیل می‌تراشند و معمولاً آن را با عنوان تکلیف شرعی توجیه می‌کنند.»
علی سرلک، روحانی فعال سیاسی، هم در استوری اینستاگرام خود نوشت: «قاسمیان را به یک دادگاه صالحه ببرند؛ اگر از عهده اثبات ادعای خود برنیامد، محکوم کنند، والا سعودی را محکوم به برچیدن مراکز فساد کنند.»
نظر حامیان قاسمیان
با وجود همه این انتقادهایی که انزوای تفکر قاسمیان را نشان می‌دهد، شماری از کسانی که مانند قاسمیان فکر می‌کنند، به حمایت از او برخاستند.
در همین ارتباط محمود عباس‌زاده مشکینی، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی، با انتشار یادداشتی در کانال تلگرامی خود ضمن حمله به وزیر امور خارجه ایران نوشت: «اگر استدلال و منطق این قماش مسئولان جمهوری اسلامی ایران (در خالی کردن پشت جناب آقای قاسمیان حفظ الله تعالی) قابل توجیه فرض شود! انگار همزمان با برگشتن سیستم آل‌سعود به تنظیمات کارخانه بنی‌امیه، برخی از حضرات مسئول در تهران (ام‌القرای جهان اسلام) هم به تنظیمات کارخانه سیستم پهلوی برگشته‌اند!!»
میثم نیلی، مدیرعامل رجانیوز، هم در ایکس نوشت: «شهروند شما را بخاطر حق گویی، بازداشت کرده‌اند و شما حق را به دیکتاتور بیگانه می‌دهید؟! اینطور از جان حجاج ایرانی حفاظت می کنید؟»
هزینه‌های تندروی تا کجاست؟
آنچه از واکنش‌ها به سخنان قاسمیان برمی‌آید، نشان می‌دهد، برخلاف همه سال‌های گذشته تفکر افرادی مانند قاسمیان در محاق قرار گرفته و رئالیسم جای تفکرات انقلابی را گرفته است. دلیل اصلی آن نیز وضعیت خطیر و سرنوشت‌سازی است که ایران در شرایط کنونی در آن قرار گرفته است. به اعتقاد ناظران در شرایطی که وزیر امور خارجه ایران در حال انجام مذاکرات حساس هسته‌ای با آمریکاست و در حالی که تل‌آویو مترصد فرصتی برای برهم زدن این مذاکرات است و به نوشته روزنامه نیویورک تایمز در این راه حتی احتمال دارد به تنهایی و بدون کمک آمریکا، حمله‌ای علیه ایران انجام دهد و در وضعیتی که ایران به همسویی کشورهای منطقه برای پیشبرد خواسته‌های خود در مذکرات نیازمند است، چنین اظهاراتی می‌تواند هزینه‌هایی بسیار بر دوش کشور بگذارد؛ هزینه‌هایی که این بار نه به بهای تیره شدن نزدیک به یک دهه با یک کشور که به بهای هزینه‌هایی به بزرگی یک جنگ همه‌جانبه باشد.
غلامرضا قاسمیان کیست؟
غلامرضا قاسمیان که در حال حاضر داور برنامه محفل در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است، معروف به مواضع تند است و به‌طور خاص در مورد عربستان همواره با تندترین کلمات سخن گفته است. اما تاکنون دو بار اظهارات او علیه عربستان جنجالی شده است. نخستین بار مربوط به سال 1402 شش سال پس از حمله به سفارت عربستان بود. در آن زمان جواد موگویی، مستندساز اصولگرا با انتشار جزئیاتی خبر داده بود قاسمیان در وقایع حمله به سفارت عربستان در دی 1394 (و همین‌طور حمله به سفارت انگلیس در سال 1390) نقشی تحریک کننده داشته و در هر دو مورد اعضای هیأتی که او در آن سخنرانی کرده، پس از سخنان او به سمت سفارت انگلیس و عربستان رفته، آن را به آتش کشیده و از دیوار آن بالا رفتند. این اقدام او با واکنش تند ریاض مواجه و روابط دیپلماتیک دو کشور قطع شد. هشت سال پس از آن، ریاض و تهران با میانجیگری پکن، روابط را از سر گرفتند.
او همچنین کسی است که پیش‌تر در برنامه مذهبی «ماه من» در ماه رمضان سال ۹۸ روی آنتن زنده تلویزیون اظهارات هزینه‌سازی را بر زبان آورده و مدعی «فتح مکه» از سوی ایران پیش از ظهور شده بود! او در یکی از جلسات سخنرانی‌اش، که در فضای مجازی دست به دست می‌شود، نیز گفته بود: «اسرائیل ۳ سال دیگر بیشتر عمر نمی‌کند و نیازی به جنگ هم نیست؛ خودشان نابود خواهند شد. بعد از نابودی اسرائیل برای جنگ آخر و قبل از ظهور حضرت به جنگ با عربستان می‌رویم و مکه را فتح می‌کنیم. عربستان، اطراف مسجدالحرام را تک‌تیرانداز مستقر کرده‌اند برای زمان ظهور حضرت.»
