تشدید بی‌سابقه تنش میان آمریکا و روسیه؛ از اولتیماتوم ترامپ تا خروج مسکو از پیمان موشکی
روابط واشنگتن و مسکو، پس از دوره‌ای از آرامش نسبی، بار دیگر وارد مرحله‌ای پرتنش شده است. اظهارات تهدیدآمیز مقامات دو کشور، اقدامات نظامی و تصمیمات استراتژیک اخیر، فضای جدیدی را در بحران اوکراین رقم زده و نگرانی‌ها درباره ثبات امنیت جهانی را افزایش داده است.
روز جمعه گذشته، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اعلام کرد در واکنش به «اظهارات بسیار تحریک‌آمیز» دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور پیشین روسیه و معاون کنونی شورای امنیت ملی این کشور، دستور استقرار دو زیردریایی هسته‌ای در «مکان‌های مناسب» را صادر کرده است.
این اقدام در چارچوب ضرب‌الاجل ۱۰ روزه ترامپ به روسیه صورت گرفت؛ ضرب‌الاجلی که توقف عملیات نظامی در اوکراین را شرط اصلی دانسته و در صورت عدم اجرا، وعده اعمال تحریم‌های جامع علیه مسکو و کشورهای خریدار نفت روسیه را داده است.
مدودف در واکنش، هشدار داد هرگونه تهدید از سوی واشنگتن می‌تواند به رویارویی مستقیم میان روسیه و آمریکا منجر شود و یادآور شد که مسکو همچنان به سیستم هسته‌ای «دست مرده» – میراث دوران جنگ سرد – مجهز است.
تغییر رویکرد واشنگتن؛ از نزدیکی تا تهدید هسته‌ای
به گزارش فرانس اینفو، موضع اخیر ترامپ نشانه تغییر آشکار در سیاست او نسبت به مسکو است. رئیس‌جمهور آمریکا که در ماه‌های نخست زمامداری خود رویکردی نرم و نزدیک به پوتین اتخاذ کرده بود، اکنون با اولتیماتوم‌ها و تهدید به استقرار زیردریایی‌های هسته‌ای به میدان آمده است.
مایکل کیماژ، استاد دانشگاه کاتولیک آمریکا، این تغییر را ناشی از «ساده‌لوحی اولیه» کاخ سفید و بن‌بست فعلی در بحران اوکراین دانست و پیش‌بینی کرد که «پیچ و خم‌های بیشتری» در این مسیر رخ خواهد داد.
خروج روسیه از پیمان INF و استقرار موشک‌های جدید
همزمان با این تحولات، روسیه خروج رسمی خود از پیمان نیروهای هسته‌ای میان‌برد (INF) سال ۱۹۸۷ را اعلام کرد؛ پیمانی که موشک‌های زمین‌پرتاب با برد ۵۰۰ تا ۵۵۰۰ کیلومتر را ممنوع می‌کرد.
به گزارش نیویورک تایمز، روسیه پیش‌تر موشک بالستیک میان‌برد «اورشنیک» را – که قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای دارد – در بلاروس مستقر کرده است. این موشک می‌تواند ظرف ۱۵ دقیقه به پایگاه هوایی رامشتاین در آلمان برسد؛ موضوعی که نگرانی جدی پایتخت‌های اروپایی را برانگیخته است.
ابهام در تهدید آمریکا و ارزیابی کارشناسان
به گزارش هیل، هنوز مشخص نیست که زیردریایی‌های مورد اشاره ترامپ مسلح به کلاهک هسته‌ای هستند یا تنها از پیشرانه هسته‌ای بهره می‌برند. این ابهام، به باور برخی کارشناسان، بر شدت تهدید افزوده اما اثر بازدارندگی آن در قبال پوتین اندک است.
جان تیرنی، مدیر اجرایی مرکز کنترل تسلیحات، این مشاجره لفظی را «بی‌فایده» توصیف کرده و بر ضرورت اتخاذ موضعی قاطع اما حساب‌شده تأکید کرده است. کارشناسان همچنین هشدار داده‌اند که لفاظی‌های بی‌محابا می‌تواند منجر به محاسبه اشتباه و بروز بحران ناخواسته شود.
تلاش‌های دیپلماتیک؛ سفر ویتکوف و احتمال دیدار سران
در میان فضای پرتنش، ارتباطات دیپلماتیک همچنان ادامه دارد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، از سفر استیو ویتکوف، فرستاده ویژه آمریکا، به مسکو استقبال کرده و آن را «مفید و معنادار» دانسته است.
گرچه سه دور پیشین مذاکرات روسیه و اوکراین بی‌نتیجه بوده، اما کرملین از توافق اولیه برای دیدار پوتین و ترامپ خبر داده است. جزئیات این نشست در حال بررسی است و احتمال دارد در هفته آینده برگزار شود.
شرایطی که مسکو برای صلح تعیین کرده شامل بی‌طرفی اوکراین، کاهش چشمگیر ارتش این کشور، عدم پیوستن به ناتو و واگذاری کنترل مناطق اشغالی و کریمه است؛ شروطی که تاکنون از سوی کیف و متحدان غربی رد شده‌اند.
ارزیابی خطر جنگ هسته‌ای
سرگئی رادچنکو، کارشناس دانشگاه جان هاپکینز، احتمال وقوع جنگ هسته‌ای را «هرچند اندک، اما همواره ممکن» دانسته است. او اهمیت عملی اقدام ترامپ در استقرار زیردریایی‌ها را کم‌اهمیت ارزیابی کرده و یادآور شده که چنین گشت‌هایی به‌طور روزمره انجام می‌شود.
رادچنکو با اشاره به سیستم DEFCON آمریکا تأکید کرده که سطح هشدار فعلی فاصله زیادی با وضعیت‌های بحرانی نظیر بحران موشکی کوبا دارد. با این حال، او هشدار داده که ورود تهدیدات هسته‌ای به فضای رسانه‌های اجتماعی، همانند اعلام اخیر ترامپ، پدیده‌ای تازه و بالقوه خطرناک است.
تحولات اخیر، از اولتیماتوم هسته‌ای ترامپ تا خروج روسیه از پیمان INF، نشان می‌دهد بحران اوکراین وارد مرحله‌ای حساس‌تر و پیچیده‌تر شده است. هرچند کانال‌های دیپلماتیک هنوز فعال هستند و احتمال دیدار سران دو کشور وجود دارد، اما شکاف عمیق در مواضع، خطر تداوم و حتی تشدید تنش را همچنان پابرجا نگه داشته است.
منبع: الجزیره
