خلع سلاح حزب‌الله: جنگ داخلی یا صلح؛ چه در انتظار لبنان است

دولت لبنان روز پنج‌شنبه در دومین نشست خود با موضوع طرح خلع سلاح حزب‌الله تا پایان سال میلادی به این طرح رای داد. این مصوبه که با فشارهای آمریکا و بر اساس مفاد توافقنامه‌ پاییز گذشته دولت لبنان و اسرائیل مطرح شد، حاکی از تشدید تلاش‌ها برای کاهش قدرت حزب الله است. اما خروج نمایندگان حزب‌الله و جنبش امل از نشست کابینه نشانه‌ای از آن است که این کار به‌‌سادگی میسر نخواهد شد. همان‌طور که بلافاصله پس از انتشار خبر تصویب این طرح شاهد اعتراض‌های خیابانی هواداران حزب‌الله در بیروت و اعزام ارتش لبنان به این مناطق بودیم. انتظار می‌رود لبنان با مصوبه روز پنج‌شنبه وارد دور جدیدی از تنش‌های داخلی شود.

مسیر خطرناک جنگ داخلی

حزب‌الله که اقدام دولت لبنان را «گناهی بزرگ» توصیف کرده از حمایت قابل‌توجهی در میان شیعیان لبنان به عنوان بزرگ‌ترین مذهب این کشور برخوردار و علاوه بر آن از حمایت جنبش امل نیز بهره‌مند است. بنابراین اتحاد این دو جناح می‌تواند به بروز بن‌بست سیاسی در این کشور انجامیده و موجب اعتراض‌های خیابانی ادامه‌داری شود.

در همین ارتباط نیز خبرگزاری رویترز نوشته است، اگر دولت لبنان یا ارتش این کشور بخواهد با زور و اجبار حزب‌الله را خلع سلاح کند، می‌توان وقوع جنگ داخلی در لبنان یعنی چیزی مشابه آنچه در سال 2008 رخ داد، انتظار داشت یعنی زمانی که حزب‌الله در پاسخ به تصیمات آن زمان دولت بخش‌هایی از بیروت را تحت کنترل خود گرفت.

بنابر اطلاعات این تحلیل، در حال حاضر توانایی نظامی حزب‌الله لبنان چه بلحاظ میزان تسلیحاتی که در دست دارد و قدرت آنها و چه بلحاظ تعداد نیروی رزمی بیش از ارتش لبنان است بنابراین رویارویی آنها می‌تواند، لبنان را با خطر بی‌ثباتی رو‌به رو کند.

مسیر کشاندن دولت به بن‌بست سیاسی

در همین حال واکنش بعدی حزب‌الله و به‌تبع آن جنبش امل که در مجموع 4 وزیر در کابینه و 27 کرسی در پارلمان دارند، می‌تواند به چالش کشیدن دولت از طریق خارج کردن اعضای خود از کابینه و رای عدم اعتماد به دولت در پارلمان باشد.

این دو اقدام نیز می‌تواند لبنان را وارد بن‌بست سیاسی کرده و آن را به سمت انتخاباتی دیگر بکشاند آن هم در شرایطی که لبنان با دشواری‌های فراوان در تغییر دولت‌ها و پارلمان‌ها رو‌به‌رو است و هر بار کشور باید با گذراندن چالش‌های فراوان نخست‌وزیر و رئیس‌جمهوری جدید خود را انتخاب کند، روندی که گاه ممکن است بیش از یک یا حتی دو سال هم به‌طول انجامد. بنابراین اگر حزب‌الله و جنبش امل به این سمت حرکت کنند، می‌توانند در برنامه ارتش که براساس مصوبه روز پنج‌شنبه باید تا پایان سال میلادی حزب‌الله را خلع سلاح کند، اختلال ایجاد کنند.

حزب‌الله چه راهی انتخاب خواهد کرد؟

حزب الله می‌تواند برای مقابله با خلع سلاح لبنان را دیگر بار در شرایط بی‌ثباتی قرار دهد اما آنچه در این تحلیل گنجانده نشده این است که آیا حزب‌الله خواهان کشاندن کشور به سمت بی‌ثباتی خواهد بود؟ یا ترجیح خواهد داد در مذاکرات آتی که باید با ارتش انجام دهد، به راه میانه‌ای برای نگه‌داشتن سلاح خود و مبارزه با تهدیدهای احتمالی آینده از سوی اسرائیل دست یابد.

حزب‌الله هفته پیش تمایل خود به مذاکره درباره راهبرد امنیت ملی را اعلام کرد. همان‌طور که اندیشکده امنیتی صوفان در تحلیلی نوشته است، بر مبنای پیش‌نهادی که حزب‌الله در این راهبرد اعلام کرده است چنانچه اسرائیل حملات خود را متوقف کرده و از پنج نقطه‌ای که در جنوب لبنان اشغال کرده است، خارج شده و در پی آنها اسرای لبنانی را آزاد کند، آنگاه امکان دارد درباره واگذاری برخی تسلیحات مانند پهپادها و موشک‌های ضد تانک و ترک شمال رود لیتانی مذاکره شود.

همچنین بر مبنای این طرح حزب‌الله ممکن است برخی امتیازات محدود مانند انتقال بخشی از انبارهای تسلیحاتی در جنوب به ارتش لبنان (مشابه بعد از آتش‌بس) ارائه دهد و در ازای آن نفوذ خود را حفظ کند.

مانع طرح حزب‌الله چیست؟

با این حال تحقق پیشنهاد حزب‌الله نیازمند کمک قابل توجه آمریکا و کشورهای خلیج‌فارس برای بازسازی و تقویت ارتش است زیرا آمریکا پیشتر و در فشارهایی که بر دولت لبنان می‌آورد، کمک‌های دیپلماتیک و مالی خود را منوط به خلع سلاح حز‌ب‌الله کرده بود. آمریکا درحالی این شرط را مطرح کرده بود که لبنان بیش از 11 میلیارد دلار در جنگ خسارت دیده است و اگر آمریکا و کشورهای حوزه خلیج فارس به بیروت کمک نکنند، نارضایتی عمومی لبنان را فراخواهد گرفت.

بنابراین انتظار می‌رود، حزب‌الله دست به ترکیبی از مقاومت، مانور سیاسی با تظاهرات حامیان خود و پیشنهادهای سیاسی زده و با این روش سلاح و نفوذ خود را حفظ کند اما نتیجه نهایی به مذاکرات آتی حزب‌الله با ارتش لبنان و توازن بین فشار آمریکا، مقاومت حزب‌الله و وضعیت شکننده لبنان بستگی دارد.