نباید از بازی خطرناک اروپا درباره اسنپ بک غفلت کنیم

زینب اسماعیلی، روزنامه‌نگار، در گفت‌و‌گو با آوش درباره تفاوت تیم فعلی آمریکا با تیم‌ پیشین در مذاکرات گفت: تیم آمریکایی که پیش‌تر می‌شناختیم افرادی قدرتمند در حوزه سیاست‌خارجی و در حوزه ایران بودند. خانم شرمن، آقای برنز، آقای مالی و دیگرانی که سال‌ها روی پرونده ایران کار کرده بودند. این موضوع، کار را برای تیم ما سخت می‌کرد. در واقع ما با مجموعه‌ای از مذاکرات فنی، پیچیده و بسیار سختی مواجه بودیم و خروجی آن هم همین شد که آن‌ها بسیار سریع وارد اصل موضوع شدند. اکنون پنج دور مذاکره انجام شده و به‌نظر نمی‌رسد هنوز بر سر کلیات توافقی حاصل شده باشد. اطلاعاتی که ما از فضای مذاکره داریم این است که آمریکایی‌ها از دور سوم متوجه شدند که ابعاد پرونده، پیچیده‌تر از چیزی‌ است که پیش‌تر تصور می‌کردند. من فکر می‌کنم تیم آقای ویتکاف حتی در عمق مسئله دچار اشتباه محاسباتی شده‌اند و تازه متوجه شدند که مسئله تا چه اندازه عمیق است و چه ابعاد متعدد و متنوعی دارد و چه جزئیاتی در این پرونده نهفته است. دستیابی به همان برجام ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ نیز در حال حاضر دشوار و غیرممکن است و این‌ها باعث می‌شود که روند کار بسیار کند پیش برود.

او درباره مواضع متناقض آمریکا در موضوع غنی‌سازی گفت: در سه دور نخست مذاکرات اصلاً بحثی درباره محدودیت غنی‌سازی، غنی‌سازی صفر و این قبیل موارد مطرح نبود اما از دور سوم به بعد می‌بینیم که مواضع متناقضی از سوی آمریکایی‌ها شنیده می‌شود. از آقای روبیو و از آقای ویتکاف می‌شنویم و حتی خود آقای ترامپ که می‌گوید غنی‌سازی خط قرمز ماست و ایران نباید غنی‌سازی‌ داشته باشد. البته کمپینی از اطلاعات غلط و گمراه‌کننده به موازات آغاز شده که آمریکایی‌ها آن را اجرا کردند و ما هم پاسخ لازم را دادیم. تیم آقای روبیو قطعاً مخالف ایران است و به‌طور قطعی با هرگونه غنی‌سازی در کشورمان مخالفت است. به نظر من اگر روند مذاکرات به تیم فنی وزارت خارجه برسد گره‌ها کمتر شود اما تیم آقای ویتکاف تا مدتی در حال آزمودن شانس خود است تا ببیند تا چه اندازه می‌تواند روی غنی‌سازی صفر مانور بدهد و آیا ایران عقب‌نشینی می‌کند یا نه. افزون بر این فضای داخلی در آمریکا نیز نسبت به این موضوع گارد دارد.

این روزنامه‌نگار اظهار کرد: ما با شخصیتی مانند آقای دونالد ترامپ روبه‌رو هستیم که قطعاً کار کردن با او بسیار دشوار است. او نه برجام را می‌خواهد نه آن توافق نیم‌بندی که در دوره آقای عراقچی در آن شش دور مذاکره حاصل شده بود و نه حتی آن بیانیه‌ای که آقای باقری کنی به آن رسیده بود. ترامپ فردی نیست که تیمش برود و بیاید، نسخه ببرد و بیاورد. به نظر من مراحل بعدی کار واقعاً از این هم سخت‌تر خواهد بود.

او درباره توصیه خود به تیم مذاکره کننده هسته‌ای بیان کرد: آقای عراقچی بسیار مسلط‌تر از ما، به مباحث هستند و اینکه بخواهیم توصیه‌ای به ایشان داشته باشیم، شاید چندان مناسب نباشد. تیم هسته‌ای در حال حاضر کمی در خصوص وضعیت تحریم‌هایی که قرار است برداشته شود، دچار ابهام است. هدف ما از مذاکرات رفع تحریم است. در دوره برجام تحریم‌های هسته‌ای برداشته شد اما بعد متوجه شدیم که برداشته‌‌شدن تحریم‌های هسته‌ای بسیاری از گره‌ها را باقی گذاشت و عملاً مسیری بود که طی کردیم و حالا نباید آن را تکرار کنیم. اینکه دقیقاً کدام تحریم‌ها قرار است در چارچوب این مذاکرات گنجانده شود و کدام‌ها برداشته شود یا چه اتفاقی برایشان بیفتد، به نظر من هنوز در تیم ایران هم این مسئله روشن نیست.

او تاکید کرد: ما در حال حاضر از بازی خطرناکی که اروپا می‌تواند با گزینه «اسنپ‌بک» انجام دهد، غافل هستیم. آقای روانچی در استانبول با اروپایی‌ها دیدار کرد  دیداری که به‌نظر نمی‌رسد خیلی هم مثبت باشد. در حال حاضر دست ما زیر ساطور اروپا است. اگر روزگاری می‌گفتیم تحریم‌های ما از سوی آمریکاست پس چرا رفع نمی‌شود آن حرف هنوز درست است اما دیگر همه‌ شمول نیست. در حال حاضر مسئله «اسنپ‌بک» را با اروپا داریم و اروپا با یک اصطحکاک جدی با آمریکا روبه‌روست و می‌تواند هر لحظه از این ابزار به‌عنوان یک اهرم فشار جدی استفاده کند.

زینب اسماعیلی افزود: اصلی‌ترین تفاوت این دور از مذاکرات با دور قبلی، غیرمستقیم بودن مذاکرات است. همین موضوع باعث شده تا روند مذاکرات طولانی‌تر شود. این تصمیم به هر دلیلی محترم است اما نیازمند صبوری بیشتری است هم از طرف تیم مذاکره‌کننده و هم از طرف مردم و ما رسانه‌ها که روند مذاکرات را پیگیری می‌کنیم.  

این روزنامه‌نگار بیان کرد: اگر عمان در سطحی قرار گرفته که می‌تواند پیشنهادی با محتوای مشخص ارائه دهد طبیعتاً باید بپذیریم که این کشور از محتوای مذاکرات مطلع است در حالی‌که پیش‌تر چنین نقشی برای عمان در نظر گرفته نشده بود. عمان یک کشور عربی است هرچند سابقه‌ای طولانی در دوستی با ایران دارد. اما تا به امروز در مباحثی در این سطح فنی و سیاسی، نقش‌آفرین نبوده است و نهایت نقش آن در آزادی چند زندانی یا مسائل مشابه بوده است. سیاست آقای عراقچی در این دوره این است که همه ذی‌نفعان منطقه‌ای را از روند مذاکرات آگاه کند؛ چیزی شبیه به سیاست وفاقی که دولت آقای پزشکیان در داخل دنبال می‌کند. اما در حوزه بین‌الملل و منطقه‌ای نمی‌توان خیلی به این سیاست خوش‌بین بود و حتماً باید در مورد آن ملاحظات جدی در نظر گرفت.

او در پاسخ به این سوال که ایالات متحده آمریکا برای رسیدن به یک توافق پایدار با ایران چه گام‌هایی باید بردارد؟، گفت: فکر می‌کنم اگر واقعاً آن‌ها به دیپلماسی و ابزار دیپلماتیک اعتقاد دارند و می‌خواهند به توافق برسند، باید هزینه‌اش را هم بپردازند. نمی‌شود دولت ایالات متحده همچنان بر همان فرمان و همان پاشنه قبلی بچرخد، هم تحریم کند، هم تهدید کند و در عین حال انتظار داشته باشد که از مسیر دیپلماسی درها گشوده شود. وقتی ما پای میز مذاکره می‌نشینیم، باید میزان مشخصی از حسن نیت را به یکدیگر نشان دهیم در غیر این صورت ماجرا به یک دعوای ادامه‌دار تبدیل خواهد شد. آمریکا اکنون در یک دوگانگی قرار دارد؛ نه می‌داند که می‌خواهد توافق کند و نه می‌تواند حسن نیت لازم را نشان دهد.

او افزود: بر اساس شنیده‌ها در دور چهارم و پنجم مذاکرات ایران نسبت به مواضع متناقض واکنش نشان داده و انتقادهای جدی مطرح کرده است. از سوی دیگر ما می‌دانیم آمریکا سیاست‌های دوگانه را به‌عنوان ابزارهای مذاکره‌ای خود حفظ خواهد کرد.  

زینب اسماعیلی در پایان گفت: نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که از آمریکا صدای مخالفی به گوش نرسد. حتی اگر مذاکرات در فضای گرم و جدی ادامه پیدا کند باز هم صدایی از واشنگتن درخواهد آمد. نکته مهم این است که این صدای مخالف، تأثیری بر روند مذاکرات و تصمیم‌گیری‌ها نگذارد.