ترامپ و 4 تریلیون دلار قرارداد؛ از نمایش تا واقعیت
سفر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به کشورهای خلیج‌فارس در نخستین تور خارجی‌اش، تناقض‌های مهمی را در سطوح مختلف به نمایش گذاشت.
روزنامه الاخبار چاپ بیروت در گزارشی به بررسی دستاوردهای رئیس جمهور آمریکا در سفر منطقه ای خود به کشورهای حاشیه خلیج فارس پرداخت و نوشت:
رئیس‌جمهوری که اغلب به‌عنوان فردی «غیرقابل‌پیش‌بینی» توصیف می‌شود وقتی از امضای قراردادهای چند تریلیون دلاری با رهبران کشورهای حاشیه خلیج فارس خبر داد بسیاری را غافلگیر نکرد. این رهبران که در دوره نخست ریاست‌جمهوری او به‌عنوان «وابستگان استراتژیک» ایالات متحده تلقی می‌شدند، این‌بار نیز شاهد رویکردی بودند که منافع تجاری آمریکا را بر هر چیز دیگری، حتی نزدیک‌ترین متحدان استراتژیک، مقدم می‌داشت.
این رویکرد به‌طور غیرمستقیم بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اشغالگر قدس را نیز متأثر کرد او برخلاف پروتکل‌های مرسوم سیاسی در واشنگتن، از حمایت سیاسی و رسانه‌ای در جریان این سفر محروم ماند.
قراردادهای بی‌سابقه
با توجه به تمایل هر دو طرف برای برجسته‌سازی جنبه نمایشی این سفر، جای شگفتی نبود که ترامپ، که به استفاده از زبان اعداد و واژگان «بی‌سابقه» شهرت دارد، از موفقیت خود در انعقاد توافقات و تفاهم‌نامه‌هایی با رهبران حاشیه خلیج فارس به ارزش تقریبی چهار تریلیون دلار سخن گفت. این قراردادها عمدتاً بر بخش‌های فناوری هوش مصنوعی، انرژی و دفاع متمرکز بودند.
از جمله این توافقات، قرارداد فروش ۲۱۰ هواپیمای بوئینگ به خطوط هوایی قطر به ارزش ۹۶ میلیارد دلار بود که بخشی از قراردادهای کلانی به ارزش ۱.۲ تریلیون دلار را تشکیل می‌داد. همچنین امارات متحده عربی متعهد شد طی ده سال آینده مبلغ مشابهی در ایالات متحده سرمایه‌گذاری کند.
با اعلام این ارقام، تردیدهایی درباره دقت آن‌ها مطرح شد، به‌ویژه آنکه برخی از این سرمایه‌گذاری‌ها، مانند طرح ۱۰۰ میلیارد دلاری شرکت «ام‌جی‌ایکس» برای توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی در امارات، پیش‌تر در ماه مارس توسط خود ترامپ اعلام شده بود.
این طرح پس از دیدار او با طحنون بن زاید، مشاور امنیت ملی امارات، مطرح شد و شرکت مذکور بخشی از امپراتوری اقتصادی تحت مالکیت این مقام اماراتی است که شامل صندوق‌های ثروت حاکمیتی با مدیریت دارایی‌هایی به ارزش ۱.۵ تریلیون دلار و شرکت «جی۴۲» فعال در حوزه هوش مصنوعی می‌شود. این شرکت روابط گسترده‌ای با شرکت‌های آمریکایی مانند «اوپن‌ای‌آی» و «آمازون» دارد.
آیا تعهدات اجرا می‌شوند؟
در سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس، کارشناسان درباره توانایی رهبران شورای همکاری خلیج‌فارس برای پایبندی به توافقات امضا شده با واشنگتن تردید دارند. شبکه «سی‌ان‌بی‌سی» به این تردیدها پرداخت و به‌ویژه به وضعیت عربستان سعودی اشاره کرد که متعهد به سرمایه‌گذاری یک تریلیون دلاری در داخل آمریکا شده است این شبکه خاطرنشان کرد که تحقق این تعهد برای پادشاهی با بدهی ۳۱۱.۵ میلیارد دلاری و هزینه‌های سنگین برای تحقق اهداف «چشم‌انداز ۲۰۳۰» چالش‌برانگیز خواهد بود.
این شبکه افزود که «کاهش قیمت جهانی نفت و پروژه‌های عظیم هزینه‌های عمومی، کسری بودجه ریاض را افزایش خواهد داد». قرارداد تسلیحاتی ۱۴۲ میلیارد دلاری میان ایالات متحده و عربستان، که دو برابر بودجه دفاعی ۸۷ میلیارد دلاری این کشور در سال ۲۰۲۵ است، نیز مورد توجه قرار گرفت. کاخ سفید هنوز زمان‌بندی دقیقی برای اجرای این قرارداد اعلام نکرده است.
برای تأیید این تردیدها، آنیل شیلین، پژوهشگر برنامه خاورمیانه در مؤسسه «کویینسی»، اظهار داشت: «با وجود اینکه سعودی‌ها ظاهراً با بزرگ‌ترین قرارداد فروش تسلیحات در تاریخ موافقت کرده‌اند، همان‌طور که محمد بن سلمان، ولیعهد، در دوره اول ترامپ به خرید حجم عظیمی از تسلیحات متعهد شد، بسیاری از این تعهدات اولیه ممکن است به خرید واقعی تسلیحات منجر نشود.»
این دیدگاه با گزارش شبکه «سی‌ان‌ان» همخوانی دارد که فاش کرد ریاض به قراردادهای تسلیحاتی ۱۱۰ میلیارد دلاری امضا شده با دولت ترامپ در سال ۲۰۱۷ پایبند نماند و تنها ۱۴.۵ میلیارد دلار از آن را خریداری کرد. تیمی کالین، کارشناس اقتصادی و رئیس سابق هیئت صندوق بین‌المللی پول در عربستان، نیز در مطالعه‌ای به همین نتیجه رسید و خاطرنشان کرد که وعده‌های سرمایه‌گذاری ریاض در اقتصاد آمریکا طی دوره اول ترامپ به‌طور کامل محقق نشد. صادرات کالاها و خدمات آمریکا به عربستان بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ تنها ۹۲ میلیارد دلار بود.
تحلیل و چشم‌انداز
امیل حکیم، پژوهشگر مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک، با اشاره به شباهت‌های میان کشورهای حاشیه خلیج فارس و ترامپ، گفت: «هر دو طرف در بزرگ‌نمایی، اغراق و دادن وعده‌های بزرگ مهارت دارند.» او افزود که بسیاری از قراردادهای اعلام‌شده صرفاً برای «نمایش» بودند، اما هر طرف توانست از این سفر برای دستیابی به اهداف خود، چه در سطح ظاهری و چه در نمایش همسویی و حسن نیت، بهره ببرد. به گفته حکیم، «حتی اگر تنها ۵۰ درصد از این قراردادها محقق شود، همچنان می‌توان آن را دستاوردی برای هر دو طرف دانست.»
تردیدها تنها به طرف کشورهای حاشیه خلیج فارس محدود نمی‌شود در ایالات متحده نیز مشخص نیست که آیا واشنگتن آماده پاسخگویی به خواسته‌های رهبری سعودی و دیگران برای دریافت تسلیحات پیشرفته، مانند سامانه‌های دفاع هوایی یا جنگنده‌های اف-۳۵، هست یا خیر.
خبرگزاری «فرانس‌پرس» به نقل از منبعی در وزارت دفاع عربستان گزارش داد که ریاض شرط کرده است تحویل تسلیحات، به‌ویژه موشک‌های دفاع هوایی، در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ انجام شود. این موضوع از نظر تحلیلگران با تعهدات تاریخی واشنگتن برای حفظ برتری نظامی کیفی اسرائیل در خاورمیانه در تضاد است.
