آغازهای سالم، آینده‌های امیدوارکننده
۷ آوریل، همزمان با روز جهانی بهداشت، فرصتی برای بازاندیشی درباره چالش‌های جهانی حوزه سلامت و بررسی اقداماتی بود که می‌تواند کیفیت و امید به زندگی را افزایش دهد.
سازمان جهانی بهداشت (WHO) در سال ۲۰۲۵ شعار خود را با تمرکز ویژه بر مهم‌ترین و آسیب‌پذیرترین مرحله زندگی انسان انتخاب کرده: «آغازهای سالم، آینده‌های امیدوارکننده».
این شعار، بازتاب‌دهنده یک واقعیت دردناک اما اصلاح‌پذیر است؛ اینکه هر روز جان هزاران زن باردار، نوزاد و کودک به دلیل نبود مراقبت‌های کافی و قابل‌دسترس از دست می‌رود. در شرایطی که علم و تجربه نشان داده‌اند بسیاری از این مرگ‌ها قابل پیشگیری هستند، WHO از تمام کشورها، نهادهای درمانی و مردم خواسته که در جهت ایجاد تغییرات بنیادین و پایدار در این حوزه گام بردارند.
بارداری و زایمان؛ بحرانی‌ترین نقطه زندگی برای زنان و نوزادان
بر اساس آمار رسمی WHO، هر روز بیش از ۸۰۰ زن بر اثر عوارض بارداری یا زایمان جان خود را از دست می‌دهند. نیمی از مرگ‌های نوزادان نیز در همان ماه اول تولد رخ می‌دهد. اگرچه بسیاری از این مرگ‌ها قابل پیشگیری هستند، اما کمبود زیرساخت‌ها، نبود دسترسی به خدمات اولیه، فقر، بحران‌های انسانی و در مواردی تبعیض سیستماتیک، مانع اصلی در مسیر پیشگیری‌اند. سازمان جهانی بهداشت هشدار می‌دهد که بدون اقدامی فوری، ده‌ها میلیون خانواده در سراسر جهان همچنان با خطراتی مواجه خواهند بود که نسل‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مراقبت‌های باکیفیت؛ تفاوت میان زندگی و مرگ
یکی از محورهای کلیدی کمپین امسال، تأکید بر نقش حیاتی مراقبت‌های منظم و تخصصی در دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان است. WHO به‌ویژه بر اهمیت انجام حداقل هشت ویزیت استاندارد پیش از زایمان تأکید دارد. این ویزیت‌ها باید شامل بررسی فشار خون، اندازه‌گیری رشد جنین، سونوگرافی، مشاوره تغذیه و سلامت روان، و غربالگری بیماری‌ها باشد.
علاوه بر آن، لحظه زایمان یکی از بحرانی‌ترین زمان‌هاست. ارائه مراقبت‌های حرفه‌ای هنگام تولد، دسترسی به تجهیزات لازم در اتاق زایمان، و حضور کادر درمان آموزش‌دیده می‌تواند از بروز بسیاری از مرگ‌ومیرهای ناگهانی پیشگیری کند. حدود ۱۵ میلیون نوزاد در سال پیش از موعد متولد می‌شوند؛ یعنی بیش از یک نوزاد از هر ۱۰ نوزاد. بیشتر این نوزادان در کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط به دنیا می‌آیند، جایی که امکانات مراقبت ویژه نوزادان (NICU) در دسترس نیست یا ظرفیت محدودی دارد.
برای این گروه، مراقبت‌های دلسوزانه و علمی – از جمله کنترل دمای بدن، تغذیه مناسب، و تماس پوست به پوست – نقشی حیاتی دارد. WHO تأکید می‌کند که حتی نوزادانی با وزن بسیار پایین نیز با مراقبت صحیح می‌توانند زندگی سالمی داشته باشند.
ماماها؛ ستون‌های فراموش‌شده سلامت عمومی
کمپین امسال WHO به نقش بی‌بدیل ماماها نیز پرداخته است. مدل‌هایی که بر «مراقبت متمرکز بر ماما» (Midwife-led Continuity of Care) تأکید دارند، در کشورهایی مانند سوئد، نیوزیلند و بریتانیا باعث بهبود چشمگیر نتایج زایمان شده‌اند. در این مدل، یک ماما یا تیمی کوچک از ماماها در طول دوران بارداری، زایمان و دوران پس از زایمان به‌طور مداوم با مادران در ارتباط هستند. نتیجه؟ کاهش سزارین‌های غیرضروری، کاهش عوارض بارداری، افزایش اعتماد به نفس مادران و کاهش مرگ‌ومیر.
بر اساس ارزیابی‌های اقتصادی WHO، سرمایه‌گذاری در سلامت مادران و نوزادان بازدهی چشمگیری دارد. هر دلار سرمایه‌گذاری در این حوزه، می‌تواند بین ۹ تا ۲۰ دلار بازگشت اقتصادی داشته باشد. این بازده، تنها مالی نیست؛ بلکه در سطحی عمیق‌تر شامل ارتقای کیفیت زندگی، تقویت خانواده‌ها، افزایش بهره‌وری اجتماعی و توسعه پایدار نیز می‌شود. با یک مراقبت درست در آغاز زندگی، می‌توان سلامت نسل‌های آینده را تضمین کرد.
ایران و سلامت مادر و کودک؛ مسیر طی‌شده و چالش‌های باقی‌مانده
ایران در سال‌های اخیر عملکرد قابل توجهی در کاهش مرگ‌ومیر مادران و نوزادان داشته است. بر اساس آمار منتشرشده در رسانه‌های داخلی، نرخ مرگ مادران باردار در ایران حدود ۲۰ نفر در هر ۱۰۰ هزار تولد زنده است؛ آماری که از برخی کشورهای توسعه‌یافته همچون آمریکا نیز بهتر است.
همچنین بررسی‌های منتشرشده در مجلات علمی نشان می‌دهد که نرخ مرگ‌ومیر نوزادان و مرده‌زایی در ایران کاهش قابل ملاحظه‌ای یافته و حتی در برخی شاخص‌ها به اهداف تعیین‌شده توسط سازمان جهانی بهداشت برای سال ۲۰۳۰ نیز رسیده‌ایم. با این حال، در برخی مناطق محروم کشور هنوز چالش‌هایی مانند کمبود متخصص، ضعف زیرساخت‌های درمانی، نابرابری در دسترسی به خدمات و ضعف در حمایت روانی از مادران وجود دارد.
WHO از تمام مردم جهان خواسته تا به‌گونه‌ای در این کمپین جهانی مشارکت کنند. فعالیت‌هایی همچون به اشتراک گذاشتن تجربیات بارداری، ارسال پیام‌های امیدبخش، یا حتی یک تماس ساده با مادری که به‌تازگی زایمان کرده، می‌تواند تفاوتی بزرگ ایجاد کند.
سازمان جهانی بهداشت همچنین از کاربران فضای مجازی خواسته تا پیام‌های خود را با هشتگ‌های #HealthForAll و #HopefulFutures منتشر کنند و توجه عمومی را به سلامت مادران و نوزادان جلب نمایند. روز جهانی بهداشت ۲۰۲۵، تلنگری است برای یادآوری اینکه آینده هر جامعه‌ای، از همان لحظه تولد آغاز می‌شود. اگر بخواهیم جهانی عادلانه‌تر، امن‌تر و سالم‌تر بسازیم، باید از زنان باردار و نوزادان مراقبت کنیم؛ نه فقط با شعار، بلکه با اقدام، سرمایه‌گذاری و توجه انسانی. تضمین «آغازهای سالم» امروز، یعنی ساختن «آینده‌ای امیدوارکننده» برای فردا.
