مذاکرات فنی، گام بعدی
روز گذشته دومین دور از مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با میانجیگری عمان در رم برگزارشد.این دوراز گفت‌وگوها که چهارساعت به طول انجامید،درفضایی سازنده وروبه‌جلو پیشرفت.ایران پس ازپایان مذاکرات اعلام کردکه پیشرفت‌های ملموسی حاصل شده و قرار است جلسات فنی و کارشناسی از روز چهارشنبه آغاز شود.
روزنامه جام جم در یادداشتی نوشت:
شتاب مذاکرات از رم تا مسقط
مذاکرات در شرایطی شکل گرفت که رم محل رفت‌وآمدهای سطح بالای سیاسی بود. همزمان که سیدعباس عراقچی در رم با آنتونیو تایانی، همتای ایتالیایی خود دیدار می‌کرد، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز وارد ایتالیا شد و مذاکراتی را با مقامات ایتالیایی انجام داد. هرچند به‌گفته وزیر امور خارجه کشورمان، آژانس بخشی از روند توافق احتمالی خواهد بود و نقش مهمی هم خواهد داشت اما هنوز مذاکرات به مرحله‌ای نرسیده که نیاز به ورود آژانس به آن باشد. جی‌دی‌ونس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا نیز خود را به رم رساند؛ گفته می‌شود حضور او برای شرکت در آیین‌های هفته مقدس ایتالیا بوده اما این سفر در چنین شرایطی اهمیت دستیابی به توافق برای ساکنان کاخ سفید را نشان می‌دهد.
پس ازپایان مذاکرات غیرمستقیم دوکشور، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، اسماعیل بقائی در حساب ایکس خود اعلام کرد که دو طرف توافق کردند گفت‌وگوهای غیرمستقیم را طی چند روز آینده (چهارشنبه) درسطح فنی ازسرگیرند و متعاقبا در روز شنبه ۶ اردیبهشت‌ماه در سطح دو مذاکره‌کننده ارشد ادامه دهند.
سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، که در رأس هیأت مذاکره‌کننده کشورمان قرارداشت،پس از پایان مذاکرات با استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ در غرب آسیا به تشریح جزئیات مذاکرات پرداخت. وی با تأکید بر مثبت‌بودن مذاکرات گفت: «این‌بار هم جلسه خوبی بود و می‌توانم بگویم که روند مذاکرات روبه‌جلو است. ما این‌بار موفق شدیم در خصوص یک‌سری اصول و اهداف به تفاهم بهتری برسیم و نهایتا قرار شد مذاکرات ادامه پیدا کند و وارد مرحله بعد شود.» به‌گفته او «کارشناسان فرصت بیشتری خواهند داشت تا وارد جزئیات شوند و طراحی یک چارچوب برای توافق را انجام دهند.»
مذاکره غیرهسته‌ای نمی‌کنیم
باآن‌که در فاصله مذاکرات دور اول و دوم ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ موضوعات غیرمرتبط مانند مسائل موشکی را هم مطرح کرده بود اما رئیس دستگاه دیپلماسی از عدم ورود مسائل غیرهسته‌ای به مذاکرات توسط طرف آمریکایی خبر داد که نشان می‌دهد واشنگتن در رسانه، متفاوت از میزمذاکرات صحبت می‌کند.عراقچی درپاسخ به پرسشی درباره موضوعات مطرح‌شده در این دور از مذاکرات گفت: «موضوع مذاکرات ازنظر ما هسته‌ای است و ما به این موضوع پایبند هستیم و مسلما چیز دیگری غیر از اعتمادسازی نسبت به برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران در مقابل رفع تحریم‌ها، از نظر ما موضوع مذاکره نیست. آنها (آمریکایی‌ها) تاکنون این مسأله را رعایت کردند.»
بدر بن حمد بوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان هم با رویکردی خوشبینانه تاکید کرد: گفت‌وگوها درحال شتاب‌گرفتن است و درحال حاضر، حتی بعید هم ممکن است. فضای عمومی و رسانه‌ای در خصوص این دور از مذاکرات، نشان‌دهنده تغییرات مثبت در روند گفت‌وگوها است. به‌منظور بررسی دقیق‌تر و تحلیل روند مذاکرات با چهار تن از کارشناسان کشورمان گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه به بیان نظرات آنها پرداخته‌ایم.
روند پیشرفت مذاکرات و اهمیت مرحله کارشناسی
دکتر مراد عنادی، تحلیلگر ارشد مسائل سیاسی و رسانه، با تحلیل جزئیات این دور از مذاکرات، به نکات جامعی اشاره کرد. وی گفت: «در دور اول، مذاکرات بیشتر چارچوب کلی مسائل و اصول مورد بحث قرار گرفت. در دور دوم، مذاکرات وارد فاز جدیدی شده و طرفین احتمالا بر سر یک چارچوب کلی به توافق رسیده‌اند که مبنای مذاکرات کارشناسی خواهد شد. مذاکرات کارشناسی به پشتوانه توافق کلی صورت می‌گیرد و موضوعات جزئی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.» وی ادامه داد: «به‌نظر می‌رسد یکی از موضوعات، مسأله راستی‌آزمایی فعالیت هسته‌ای کشورمان است که ایران دراین‌خصوص مشکلی برای راستی‌آزمایی ندارد؛ کمااین‌که بارها آژانس و جامعه اطلاعاتی آمریکا صلح‌آمیزبودن فعالیت هسته‌ای ایران را اعلام کرده‌اند. ایران ملاحظات خود از جمله حفظ چرخه سوخت هسته‌ای کشور و رفع مؤثر تحریم‌ها را اعلام کرده است. این موضوعات اصلی است که باید به‌دقت در مذاکرات فنی مورد بررسی قرار گیرد.» این تحلیلگر ارشد سیاسی همچنین در پاسخ به سؤال دیگری، مواضع متناقض آمریکایی‌ها درمیزمذاکرات و فضای رسانه‌ای را از تکنیک‌های مذاکراتی آمریکایی‌ها دانست و این‌گونه تحلیل کرد که «بخشی از این اظهارات برای پاسخگویی به لابی رژیم‌صهیونیستی و فشارهای موجود در کنگره آمریکا مطرح می‌شود. از طرف دیگر، طرح خواسته‌های حداکثری با هدف دستیابی به حداقل‌ها در مذاکرات نیز از دیگر دلایل این تفاوت‌ها است. به‌نظر می‌رسد که این اظهارات بیشتر با هدف افزایش قدرت چانه‌زنی صورت می‌گیرد. آمریکایی‌ها خواسته‌های حداکثری مانند مسائل موشکی و منطقه‌ای را در نظر دارند و با علم به این‌که ایران در مورد این‌دست مسائل مذاکره نمی‌کند، هر بار آنها را مطرح می‌نمایند.» دکتر عنادی در توضیح این مسأله ادامه داد: «در دولت آمریکا نیز دو گروه در خصوص روند مذاکرات وجود دارند؛ گروهی مخالف این روند هستند و بخشی از این اظهارات می‌تواند برای آرام‌کردن آنها باشد. بااین‌حال، آنچه اهمیت دارد، فارغ از فضای رسانه‌ای و توییت‌ها، همان‌چیزی است که پشت میز مذاکره اتفاق می‌افتد. بخش اصلی این موضوع در روند مذاکرات و پس از انجام کارشناسی و رسیدن به مرحله امضای توافقنامه مشخص خواهد شد.»
وزن‌کشی کارشناسی، عیار مذاکرات را مشخص می‌کند
دکتر مهدی خانعلی‌زاده، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه، در تحلیل خود از روند مذاکرات به چند نکته دیگر اشاره کرد. او اظهار داشت: «پس از کش‌وقوس‌های طولانی درباره موضوعات غیرهسته‌ای مانند مسائل موشکی و تحولات منطقه‌ای، به‌نظر می‌رسد اکنون دوطرف توافق کرده‌اند که مذاکرات صرفا حول مسائل هسته‌ای متمرکز باشد. این تصمیم به‌ویژه پس از نامه‌های رئیس‌جمهور آمریکا و پاسخ ایران مبنی بر عدم تمایل به ساخت سلاح هسته‌ای گرفته شد.» او در توضیح مذاکرات فنی روز چهارشنبه گفت: «تیم‌های کارشناسی قرار است در مسقط، خواسته‌های خود را به‌صورت مشخص ارائه دهند. تیم کارشناسی ایران جزئیات مربوط به تحریم‌هایی که خواهان لغو آنها است را به‌همراه چارچوب، تضمین‌ها و ترتیب لغو آنها (گام‌به‌گام) ارائه خواهد کرد. در مقابل، تیم کارشناسی آمریکا نیز جزئیات مربوط به فرآیند راستی‌آزمایی عدم تسلیحاتی‌شدن برنامه هسته‌ای ایران را ارائه خواهد داد.» خانعلی‌زاده ادامه داد: «این وزن‌کشی بین خواسته‌های طرفین در روز چهارشنبه در سطح کارشناسی انجام خواهد شد و نهایتا در روز شنبه، مقامات مسئول با اختیارات مشخص از پایتخت‌ها، باید تصمیم بگیرند که آیا این وزن‌کشی‌ها مورد پذیرش است یا خیر. می‌توان گفت که شنبه آینده در مسقط، روز نهایی این فرآیند و این ماراتن سه‌گانه خواهد بود. در این روز تصمیم گرفته خواهد شد که آیا طرفین وارد مذاکره و چانه‌زنی برای رسیدن به توافق می‌شوند یا این‌که اساسا طرح بحث به نتیجه نرسیده و چارچوب کلی پذیرفته نشده است.»
ورود به مرحله جزئیات و مذاکرات فنی
دکتر محسن بهاروند، سفیر پیشین ایران در انگلیس، در تحلیل خود از روند مذاکرات بیان کرد که ورود به مرحله فنی نشان‌دهنده پیشرفت‌های جدی در مذاکرات است. او گفت: «حضور کارشناسان در مذاکرات به‌این‌معناست که طرفین بر سر یک نقشه‌راه اولیه به توافق رسیده‌اند و حالا وقت آن رسیده که جزئیات فنی و ابعاد مختلف توافقات مورد بررسی قرار گیرد.»بهاروند همچنین به مسأله خواسته‌های طرفین اشاره کرد و اظهار داشت: «ایران بارها تأکید کرده که این مذاکرات فقط در زمینه هسته‌ای خواهد بود. این تضاد بین مواضع رسانه‌ای و عملی می‌تواند نتیجه فشارهای مختلف به تیم آمریکایی باشد.» وی در ادامه افزود که مذاکرات بسیار حساس است و نباید تحت تأثیر فشارهای بیرونی و رسانه‌ای قرار گیرد: «مهم‌ترین نکته در این مذاکرات این است که ایران به‌دنبال حفظ دستاوردهای هسته‌ای خود است و مذاکرات باید براساس حفظ حقوق هسته‌ای کشور پیش برود. مذاکرات فنی نیز برای رسیدن به یک توافق جامع و پایدار در خصوص برنامه هسته‌ای ایران ضروری است.»
تضامین و راستی‌آزمایی موضوع مذاکرات
ابوالفضل ظهره‌وند، سفیر پیشین ایران در ایتالیا و نماینده مجلس شورای اسلامی، در تحلیل خود از مذاکرات، به مسأله تضمین‌های امنیتی و راستی‌آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای ایران پرداخت. وی گفت: «ورود به مذاکرات فنی نشان‌دهنده توافق طرف مقابل بر روی یک نقشه‌راه مورد توافق است. این مذاکرات بر روی موضوع عدم انحراف ایران به‌سمت تولید سلاح هسته‌ای متمرکز است و براساس خطوط قرمز ایران، شامل تکنولوژی صلح‌آمیز هسته‌ای و مسأله غنی‌سازی، انجام می‌شود.» ظهره‌وند همچنین به فشارهای رسانه‌ای و مواضع متناقض برخی مقامات آمریکایی اشاره کرد و تاکید کرد که باید به مذاکرات رسمی و اعلامیه‌های رسمی تیم مذاکره‌کننده ایران اعتماد کرد. وی افزود: «آنچه در رسانه‌ها گفته می‌شود، ممکن است اهداف خاصی را دنبال کند و نمی‌توان براساس آن تصمیمات نهایی را گرفت.»
چشم‌انداز مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا
دور دوم مذاکرات ایران و آمریکا در رم، با توجه به فضا و اظهارات طرفین، به‌نظر می‌رسد که به پیشرفت‌های ملموسی دست یافته است. با ورود مذاکرات به مرحله کارشناسی، دو طرف به بررسی جزئیات فنی توافقات خواهند پرداخت و این مرحله می‌تواند به‌سرعت تعیین‌کننده مسیر آینده مذاکرات باشد. اگر مذاکرات فنی موفقیت‌آمیز باشد، ممکن است طرفین وارد مرحله نهایی توافق شوند. بااین‌حال، چالش‌های پیش‌رو، نظیر تضمین‌ها و مسائل راستی‌آزمایی، همچنان باقی است و باید منتظر بود تا در روزهای آینده، مذاکرات بیشتری در این زمینه انجام شود.
