حساس‌ترین روز دیپلماتیک ایران در مسقط

 روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:

ایالات متحده پیش از آنکه دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، روز سه‌شنبه از مذاکرات هسته‌ای در عمان خبر دهد، کشورهای اروپایی را در جریان این گفت‌وگوها قرار نداده بود.

این در حالی است که اروپا یک برگ برنده مهم در زمینه احتمال بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران در اختیار دارد. بلیز میشتال، معاون سیاست‌گذاری در «مؤسسه امنیت ملی آمریکا» گفت: «ایالات متحده برای ورود به این مذاکرات با ایران، نیازمند یک راهبرد دیپلماتیک هماهنگ با متحدان اروپایی خود است.»

آقای میشتال افزود: «این هماهنگی برای اطمینان از اعمال حداکثر فشار و موفقیت گزینه‌های حیاتی دیپلماتیک است.» دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا که در ماه فوریه کارزار «فشار حداکثری» علیه تهران را از سر گرفته بود، روز چهارشنبه بار دیگر تهدید کرد که در صورت توقف نیافتن برنامه هسته‌ای ایران، از نیروی نظامی استفاده خواهد کرد. او همچنین اعلام کرد که اسرائیل «رهبری این اقدام» را برعهده خواهد داشت. هنوز گفت‌وگوهای دقیقی درباره راهبرد میان آمریکا و دیگر کشورهای غربی صورت نگرفته است. با این حال، دیپلمات‌ها گفته‌اند که هنوز گفت‌وگوهای دقیقی درباره راهبرد میان آمریکا و دیگر کشورهای غربی صورت نگرفته است.

این تحلیلگران گفتند که این موضوع باعث شده بریتانیا، آلمان و فرانسه، که به عنوان تروئیکای اروپایی شناخته می‌شوند، تنها اعضای باقی‌مانده در توافق باشند که هم توان و هم تمایل پیگیری مکانیسم ماشه را دارند. بنابراین، همسویی واشنگتن با این متحدان اروپایی امری حیاتی است. اسرائیل پیش‌تر از تروئیکای اروپایی خواسته تا این مکانیسم را فعال کنند.

تروئیکای اروپایی، تنها اعضای باقی‌مانده در توافق برجام هستند که هم توان و هم تمایل پیگیری مکانیسم ماشه را دارند.

به گفته این سه دیپلمات اروپایی، تروئیکای اروپایی به ایران اعلام کرده‌اند که تا پایان ماه ژوئن (اوایل تیر)، مکانیسم ماشه را فعال خواهند کرد. ایران در پاسخ هشدار داده که چنین اقدامی پیامدهای شدیدی خواهد داشت و ممکن است منجر به بازنگری در دکترین هسته‌ای این کشور شود.

دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۸ آمریکا را به طور یکجانبه از توافق هسته‌ای با ایران خارج کرد. در این توافق، روسیه و چین نیز جز امضاکنندگان بودند.

بر اساس توافق هسته‌ای، طرف‌های مشارکت‌کننده می‌توانند در صورتی که نتوانند اتهامات مربوط به نقض تعهدات از سوی ایران را از طریق سازوکار حل‌وفصل اختلافات حل‌وفصل کنند، روند ۳۰ روزه بازگرداندن تحریم‌ها، موسوم به مکانیسم ماشه را آغاز کنند.

با این حال، این فرصت تنها تا ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر) وجود دارد؛ چرا که در آن تاریخ، توافق به پایان می‌رسد.

رویکرد فعلی دولت آمریکا یادآور دوره نخست ریاست جمهوری دونالد ترامپ است؛ او در آن زمان هم گفت‌وگوهای یک‌جانبه با ایران را ارجحیت می‌داد. مضافا اینکه همین حالا نیز در قبال جنگ اوکراین، آمریکا گفت‌وگوهای مستقیمی را با مسکو آغاز کرده و کشورهای اروپایی را به حاشیه رانده است. مقام‌های اروپایی می‌گویند که چند دیدار با همتایان آمریکایی خود داشته‌اند، اما این دیدارها را کافی و عمیق نمی‌دانند. سه مقام تروئیکای اروپایی گفتند که حتی برگزاری یک نشست درباره ایران با مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، در حاشیه نشست وزیران امور خارجه ناتو که یک هفته قبل از اعلام ترامپ برگزار شد، نیز دشوار بود.

وزارت‌های امور خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان به طور مستقیم به این پرسش که آیا از پیش از مذاکرات عمان مطلع شده‌اند یا خیر، پاسخی ندادند.

سخنگوی وزارت امور خارجه بریتانیا گفت: «ما همچنان متعهد به انجام هر اقدام دیپلماتیک برای جلوگیری از توسعه سلاح‌های هسته‌ای توسط ایران هستیم، از جمله از طریق مکانیسم ماشه در صورت لزوم.» ژان-نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه روز چهارشنبه به طور گذرا گفت که فرانسوی‌ها «با دقت مذاکرات را زیر نظر دارند.»

نه شورای امنیت ملی کاخ سفید و نه وزارت امور خارجه آمریکا بلافاصله به درخواست برای اظهار نظر درباره مکانیسم ماشه یا هماهنگی با کشورهای اروپایی پاسخ ندادند.

کشورهای اروپایی که از سال ۲۰۰۳ در قالب تروئیکا با ایران بر سر مسئله هسته‌ای مذاکره کرده‌اند، نقش خود را برای رسیدن به راه‌حل ضروری می‌دانند. در توافق سال ۲۰۱۵، یکی از امتیازات اصلی برای ایران امکان تجارت با اروپا بود. کشورهای اروپایی در ماه‌های اخیر به ایالات متحده در اعمال فشار بر ایران از جمله با پیشنهاد قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و با اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران، کمک کرده‌اند.

کشورهای اروپایی در دوران خلا سیاسی ایالات متحده پس از پیروزی ترامپ در انتخابات تا پیش از آنکه به طور رسمی به سمت ریاست جمهوری منصوب شود، تلاش کردند ابتکار عمل را به دست گیرند.

تروئیکای اروپایی گفتند که این اقدام ضروری بود زیرا تاریخ انقضای برجام در حال تمام شدن است. آن‌ها تلاش کردند بررسی کنند آیا می‌توانند پیش از به پایان رسیدن برجام در مورد محدودیت‌های جدید، حتی مُضَیّق‌تر از آنچه در توافق ۲۰۱۵ توافق شده بود، مذاکره کنند یا خیر.

دیپلمات‌ها گفتند که در این گفت‌وگوها، مقام‌های ایرانی اغلب از همتایان خود در مورد دولت جدید آمریکا سوالاتی مطرح کرده‌اند. یک مقام ایرانی گفت: ایران بر این باور است که گفت‌وگوها با تروئیکای اروپایی و دیگر طرف‌های توافق هسته‌ای می‌تواند به کاهش تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای این کشور کمک کند و می‌تواند تکمیل‌کننده گفت‌وگوها با ایالات متحده باشد.