حل اختلافات ایران و آژانس؛ ضرورتی فنی و فرصتی راهبردی
در روابط بینالمللی، حل اختلافات هستهای ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی یکی از کلیدیترین مسائل دهههای اخیر بوده است.
آرمان امروز در گزارشی نوشت:
در روابط بینالمللی، حل اختلافات هستهای ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی یکی از کلیدیترین مسائل دهههای اخیر بوده است. این اختلافات که ریشه در نگرانیها نسبت به برنامه هستهای ایران دارد، بارها به تنشهای دیپلماتیک، تحریمهای اقتصادی و حتی تهدیدهای نظامی منجر شده است.
با این حال، نشانههایی وجود دارد که نشان میدهد هر دو طرف – ایران و آژانس – ارادهای برای رسیدن به تفاهم دارند. این اراده میتواند نه تنها مشکلات فنی و نظارتی را حل کند، بلکه زمینهای برای کاهش تنشها با کشورهای غربی، به ویژه ایالات متحده و اروپا، فراهم آورد و در نهایت به لغو یا کاهش تحریمها بیانجامد.
چنین تحولی، منافع اقتصادی، امنیتی و دیپلماتیک گستردهای برای همه طرفها به همراه خواهد داشت.
اختلافات ایران و آژانس عمدتاً بر سر مسائل فنی مانند دسترسی بازرسان به سایتها، توضیح درباره مواد هستهای اعلامنشده و شفافیت در فعالیتهای غنیسازی است. ایران همواره تأکید کرده که برنامه هستهایاش صلحآمیز است و حق غنیسازی اورانیوم را به عنوان عضو پیمان عدم اشاعه دارد. از سوی دیگر، آژانس به عنوان نهاد ناظر سازمان ملل، موظف است اطمینان حاصل کند که هیچ انحرافی به سمت اهداف نظامی وجود ندارد.
در سالهای اخیر، این اختلافات تشدید شده، به ویژه پس از خروج آمریکا از برجام در ۲۰۱۸ و اعمال سیاست فشار حداکثری.
اما حتی در این شرایط دشوار، مذاکرات فنی بین کارشناسان ایرانی و آژانس ادامه داشته و گاهی به توافقهای موقت منجر شده است.
اراده برای حل اختلافات در هر دو طرف مشهود است. ایران بارها اعلام کرده که آماده همکاری کامل با آژانس است، مشروط بر اینکه این همکاری بر پایه احترام متقابل و بدون فشار سیاسی باشد.
مقامات ایرانی، از جمله وزیر امور خارجه، تأکید دارند که تهران هیچگاه به دنبال سلاح هستهای نبوده و نیست، و همکاری با آژانس میتواند این واقعیت را اثبات کند.
از سوی آژانس نیز، مدیرکل رافائل گروسی بارها از تمایل به گفتوگو و حل مسائل از راه دیپلماتیک سخن گفته است. او معتقد است که نظارت قوی و شفافیت میتواند اعتمادسازی کند و از تشدید تنشها جلوگیری نماید.
این رویکرد مشترک، فرصتی برای تفاهم ایجاد میکند؛ تفاهمی که میتواند شامل دسترسی کنترلشده بازرسان، پاسخ به سؤالات فنی و تعهد به محدودیتهای داوطلبانه باشد.
چنین تفاهمی میتواند تأثیرات گستردهتری داشته باشد. حل اختلافات با آژانس، سیگنال مثبتی به غرب ارسال میکند و نشان میدهد که ایران به دنبال راهحل دیپلماتیک است. کشورهای اروپایی که همچنان به برجام پایبند هستند، میتوانند از این تفاهم به عنوان اهرمی برای ازسرگیری مذاکرات گستردهتر استفاده کنند.
ایالات متحده نیز، بسته به رویکرد دولت وقت، ممکن است این پیشرفت را فرصتی برای کاهش فشارها ببیند. لغو تحریمها، حتی به صورت تدریجی، میتواند اقتصاد ایران را احیا کند، دسترسی به بازارهای جهانی را فراهم آورد و سرمایهگذاری خارجی را جذب نماید.
از سوی دیگر، غرب از کاهش ریسکهای امنیتی بهره میبرد و میتواند منابع خود را بر چالشهای دیگر متمرکز کند.
البته چالشهایی وجود دارد اما تجربه برجام نشان داد که وقتی اراده سیاسی وجود دارد، حتی اختلافات عمیق قابل حل است.
برجام نه تنها غنیسازی را محدود کرد، بلکه تحریمهای گسترده را لغو نمود و اقتصاد ایران را برای مدتی رونق بخشید.
امروز نیز، با تمرکز بر مسائل فنی با آژانس، میتوان به سمت احیای مشابهی حرکت کرد.
حل اختلافات ایران و آژانس نه تنها یک ضرورت فنی، بلکه یک فرصت استراتژیک است. این تفاهم میتواند چرخه تنش را بشکند، اعتماد را بازسازی کند و به کاهش تحریمها منجر شود.
ایران با نشان دادن حسن نیت، میتواند جایگاه خود را در جامعه جهانی تقویت کند و غرب نیز با پذیرش واقعیتهای برنامه صلحآمیز ایران، به امنیت پایدارتر دست یابد. زمان آن رسیده که طرفین از این اراده مشترک استفاده کنند و با اولویت دادن به دیپلماسی، آیندهای روشنتر بسازند. این مسیر، نه تنها برای ایران و غرب، بلکه برای صلح و ثبات منطقهای و جهانی مفید خواهد بود. صحبت های خیر وزیر خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران مقدمه ای مفید است برای حل اختلافات به شرطی که جامه عمل بپوشاند.
