اصلاح کابینه ۱۶ ماهه از نظر مجلس چه معنایی دارد؟
زمزمههای مطالبه برای «ترمیم کابینه» در ماههای اخیر به یکی از محورهای اصلی تنش میان دولت و مجلس تبدیل شده است.
آرمان امروز در گزارشی نوشت:
زمزمههای مطالبه برای «ترمیم کابینه» در ماههای اخیر به یکی از محورهای اصلی تنش میان دولت و مجلس تبدیل شده است. اظهارات اخیر محمدباقر قالیباف در کنفرانس خبری ــ مبنی بر اینکه «دولت یا باید خود کابینه را اصلاح کند یا مجلس ناگزیر به کلید زدن استیضاح خواهد بود» ــ دوباره این بحث را به سطح افکار عمومی آورده است. این موضوع اکنون چند ماهی است که در فضای سیاسی کشور جریان دارد و برخی چهرههای سیاسی نیز چنین مطالباتی را مطرح کردهاند.
به نظر میرسد در بدنه دولت نیز برخی معتقدند توانمندی و کارایی اعضای کابینه با وزن و انتظارات فعلی همخوان نیست و دولت با شرایطی دشوار در این زمینه مواجه شده است. در حال حاضر پنج نفر از اعضای کابینه در مسیر استیضاح قرار دارند و سه نفر دیگر نیز احتمالاً به این روند افزوده میشوند. قرار گرفتن هشت وزیر در معرض استیضاح میتواند کابینه را با اختلال جدی روبهرو کند. گرچه برخی تحلیلگران احتمال سقوط دولت را مطرح کردهاند، اما معمولاً چنین سناریویی در عمل رخ نمیدهد.
با توجه به وضعیت کشور که در شرایط «صلح مسلح» توصیف میشود، برخی نمایندگان ترجیح میدهند استیضاح انجام نشود و اصلاحات از مسیر تعامل دنبال شود. با این حال، معمای اصلی اینجاست که «اصلاح» از نظر مجلس دقیقاً چه معنایی دارد. قالیباف، نیکزاد و دیگران مشخص نکردهاند که منظور از اصلاح صرفاً رفع دلایل استیضاحی است یا ارائه فرصت زمانی مشخص برای جبران ضعفها. برای نمونه، ممکن است به وزیری مانند وزیر جهاد کشاورزی مهلتی یکماهه داده شود تا مسائل مورد انتقاد را برطرف کند.
از سوی دیگر، دولت تنها ۱۶ ماه از فعالیتش را پشت سر گذاشته و در این مدت نیز برخی وزرا (از جمله وزیر پیشین اقتصاد) به دلیل عدم کسب رأی اعتماد جای خود را تغییر دادهاند؛ موضوعی که بر دشواری شرایط افزوده است. در ایران معمولاً با تغییر وزیر، یک وزارتخانه چند ماه درگیر بازآرایی مدیریتی میشود و این امر میتواند روند امور را مختل کند. بنابراین، به نظر میرسد «ترمیم» و «اصلاح» هر دو واقعیتهایی اجتنابناپذیرند و رویکرد میانهای همچون تعیین فرصت زمانی برای رفع نارساییها ممکن است در دستور کار قرار گیرد.
در نهایت، مجلس مطابق حق قانونی خود میتواند استیضاح را در دستور قرار دهد؛ خواه انگیزه سیاسی داشته باشد یا نه. در مقابل، دولت نیز نیازمند اتخاذ تدبیری مؤثر است. آنچه روشن است اینکه «سونامی استیضاح» دولت را نشانه گرفته و دولت باید در این مسیر تصمیمی خردمندانه و عاقلانه برای مدیریت شرایط اتخاذ کند.
غلامحسین زند، استاد دانشگاه و کارشناس سیاسی، در گفتوگو با روزنامه آرمان امروز با اشاره به تحولات اخیر در رابطه دولت و مجلس، معتقد است که بحث «ترمیم کابینه» اکنون به یکی از جدیترین موضوعات سیاسی کشور تبدیل شده و زمزمههای آن چند ماهی است که در سطح سیاسی جریان دارد. او تأکید میکند که اظهارات اخیر محمدباقر قالیباف در کنفرانس خبری ــ مبنی بر اینکه دولت باید خود کابینهاش را اصلاح کند یا مجلس ناگزیر از کلید زدن استیضاح خواهد بود ــ این موضوع را وارد مرحله تازهای کرده است.
به گفته زند، برخی چهرههای سیاسی نیز چنین خواستههایی را تکرار میکنند و در بدنه دولت هم گروهی بر این باورند که توانمندی و کارایی بخشی از کابینه با وزن و نیازهای شرایط فعلی کشور همخوانی ندارد. او میگوید اکنون پنج وزیر در مسیر استیضاح قرار دارند و سه وزیر دیگر نیز احتمال اضافه شدن به این فهرست را دارند؛ موضوعی که قرار گرفتن هشت وزیر در معرض استیضاح را رقم میزند و میتواند دولت را با اختلال جدی روبهرو کند. زند با این حال تأکید میکند که سناریوی سقوط دولت معمولاً محقق نمیشود، هرچند برخی تحلیلها آن را مطرح میکنند.
وی معتقد است همین شرایط میتواند مانع از استیضاحهای گسترده شود. به گفته او، بخشی از نمایندگان به دنبال آناند که با «تعامل»، اصلاحات صورت گیرد و مسیر استیضاح کنار گذاشته شود. زند اما معتقد است معمای اصلی، تعریف دقیق «اصلاح» از نظر مجلس است. او میگوید مشخص نیست منظور از این اصلاح، رفع سریع دلایل استیضاحی است یا اینکه وزرا برای جبران ضعفها مهلتدار میشوند. برای نمونه ممکن است به وزیری مانند وزیر جهاد کشاورزی یک ماه فرصت داده شود تا مسائل زیر سؤال را رفع کند.
به اعتقاد این کارشناس سیاسی، «ترمیم» و «اصلاح» امروز هر دو به واقعیتهای غیرقابل انکار تبدیل شدهاند. او بر این باور است که ترکیب این دو، یعنی ادامه کار وزرا با فرصت زمانی مشخص برای رفع نارساییها، میتواند به گزینهای میانی و محتمل تبدیل شود.
غلامحسین زند در جمعبندی تأکید میکند که مجلس حق قانونی استیضاح را دارد؛ چه انگیزه آن سیاسی باشد، چه بر پایه نقدهای کارشناسی. در مقابل، دولت نیز باید تدبیر لازم را برای عبور از این شرایط اتخاذ کند. او هشدار میدهد که «سونامی استیضاح» دولت را نشانه گرفته و اتخاذ رویکردی خردمندانه و حسابشده برای مدیریت این فضا ضروری است.
