دو راهبرد «اصلاح» یا «استیضاح»و تداوم فشار بر دولت
در پی شدتگرفتن مباحث درباره تغییرات احتمالی کابینه، موضوع «ترمیم دولت» اکنون به یکی از اصلیترین محورهای فضای سیاسی کشور تبدیل شده است.
آرمان امروز در گزارشی نوشت :
در پی شدتگرفتن مباحث درباره تغییرات احتمالی کابینه، موضوع «ترمیم دولت» اکنون به یکی از اصلیترین محورهای فضای سیاسی کشور تبدیل شده است. اظهارات اخیر محمدباقر قالیباف در نشست خبری که در آن تأکید کرد دولت یا باید خود نسبت به اصلاح کابینه اقدام کند یا مجلس ناگزیر از کلید زدن استیضاح خواهد بود این بحث را وارد مرحله تازهای کرده است. به نظر میرسد این مطالبه، که ماههاست میان دولت و مجلس جریان دارد، اکنون از سطح زمزمهها عبور کرده و به مطالبهای علنی و پررنگ بدل شده است.
بخشی از چهرههای سیاسی و حتی برخی نیروهای درون دولت نیز چنین رویکردی دارند؛ آنان معتقدند کابینه از نظر توانمندی و کارایی «هموزنی لازم» را ندارد و دولت در شرایطی دشوار قرار گرفته است. مطابق دادههای موجود، پنج عضو کابینه در مسیر استیضاح قرار دارند و سه وزیر دیگر نیز تاچند قدمی استیضاح پیش رفتهاند. در مجموع هشت وزیر اکنون در معرض استیضاحاند؛ وضعیتی که در صورت وقوع، میتواند کابینه را با اختلال جدی مواجه کند اگرچه سقوط دولت بعید دانسته میشود.
با این حال بسیاری از نمایندگان مجلس با توجه به شرایط حساس کشور که به گفته برخی در وضعیت «صلح مسلح» قرار دارد معتقدند استیضاح گسترده به مصلحت نیست و باید مسیر «اصلاح» جایگزین شود. در این میان، اما پرسش اصلی درباره ماهیت این «اصلاح» همچنان بیپاسخ مانده است: آیا مقصود این است که وزرا در بازهای مشخص ضعفها و نارساییهای مطرحشده در دلایل استیضاح را برطرف کنند؟ یا اصلاح کابینه به معنای جابهجایی و تعویض وزرا خواهد بود؟
این ابهام در شرایطی شکل گرفته که دولت در ۱۶ ماه گذشته تنها یک وزیر وزیر اقتصاد پیشین، احسان خاندوزی را از دست داده و تجربه نشان داده هر تغییر وزیری میتواند یک وزارتخانه را برای ماهها دچار اختلال کند. به همین دلیل برخی تحلیلگران معتقدند ترمیم کابینه در این مقطع چندان به مصلحت نیست و بهتر است به جای آن، اصلاح عملکردی در دستور کار قرار گیرد و وزرا موظف شوند در مدت زمانی معین کاستیهای موجود را رفع کنند.
در عین حال، حق استیضاح مجلس چه با انگیزههای سیاسی و چه غیرسیاسی به رسمیت شناخته شده و نمیتوان آن را نادیده گرفت. اکنون دولت در برابر «سونامی استیضاح» قرار گرفته و چارهای جز اتخاذ تدبیر خردمندانه ندارد. نتیجه این روند، به تعامل میان دو قوه و تصمیمی بستگی دارد که میتواند آینده سیاسی دولت را تحت تأثیر جدی قرار دهد.
علیرضا عربلو، استاد دانشگاه و کارشناس سیاسی در گفتگو با آرمان امروز، تحولات اخیر پیرامون «ترمیم دولت» را یکی از جدیترین مباحث این روزهای سیاست ایران توصیف میکند.
وی افزود: این بحث که مدتها در حد گمانهزنی و اشارههای غیررسمی مطرح بود، اکنون به موضوعی آشکار و پررنگ در فضای سیاسی کشور تبدیل شده است.
به اعتقاد عربلو، سخنان اخیر رئیس مجلس نقطه عطف این روند بود؛ جایی که او صریحاً اعلام کرد دولت یا باید خود برای اصلاح کابینه اقدام کند یا مجلس ناچار است ابزارهای نظارتی از جمله استیضاح را فعال کند.
عربلو معتقد است این موضعگیری نشان میدهد فشار برای بازنگری در ترکیب کابینه به مرحله تازهای رسیده و دیگر نمیتوان آن را صرفاً یک اختلاف پشتصحنه دانست.
وی توضیح داد: براساس ارزیابیها، چندین وزیر در وضعیت شکننده قرار دارند و برخی از آنان تا مرز استیضاح پیش رفتهاند. به گفته او مجموعه این فشارها باعث شده اصطلاح «سونامی استیضاح» در میان تحلیلگران تکرار شود؛ موجی که اگرچه احتمال فروپاشی دولت را تقویت نمیکند، اما میتواند کارآیی کابینه را دچار اختلال کند و روند تصمیمگیری را فرسایشی سازد.
این تحلیلگر سیاسی یادآور شد: بخشی از دغدغه موجود به موضوع «هموزنی کابینه» بازمیگردد؛ یعنی این تصور در بخشی از جریانهای سیاسی که برخی وزارتخانهها آن میزان از توان و کارآمدی مورد انتظار در شرایط فعلی کشور را ندارند. همین مسئله موجب شده مطالبه اصلاح تقویت شود؛ چه از سوی منتقدان بیرونی، چه حتی بخشهایی از بدنه دولت.
اما در کنار این فشارها، عربلو تأکید میکند که بسیاری از نمایندگان با توجه به شرایط حساس کشور که برخی آن را وضعیت «صلح مسلح» توصیف میکنند معتقدند استیضاح گسترده میتواند هزینهزا باشد. به همین دلیل بخشی از مجلس بهجای تغییر وزرا، از ایده «اصلاح عملکرد» حمایت میکند؛ یعنی اینکه وزرا فرصت مشخصی برای رفع ضعفها و نارساییها داشته باشند.
عربلو در عین حال هشدار داد: هر نوع جابهجایی وزیر، دستگاه مربوطه را برای مدتی درگیر بیثباتی میکند؛ بهخصوص در دولت کنونی که طی ۱۶ ماه تنها یک وزیر را از دست داده است. از نگاه او، این موضوع ایجاب میکند هرگونه تصمیمگیری درباره ترمیم کابینه با محاسبه دقیق هزینه و فایده انجام شود.
وی در پایان تاکید کرد: اکنون دولت در برابر مجموعهای از مطالبات و فشارها قرار گرفته است و نحوه تعامل آن با مجلس تعیین خواهد کرد که کشور به سمت «اصلاح» حرکت میکند یا به سمت تشدید تقابل سیاسی. تصمیمی که به باور عربلو میتواند نقش مهمی در آینده دولت ایفا کند
