بازگشت هند به آغوش آمریکا
بازار انرژی چهارمین اقتصاد بزرگ جهان از روسیه و ایران روی برگرداند و به سمت ایالات متحده آمریکا متمایل شد
روزنامه شرق در گزارشی نوشت:
ورق بازار نفت هند به عنوان سومین واردکننده بزرگ نفت جهان و چهارمین اقتصاد بزرگ دنیا، به سود آمریکا برگشت. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که پس از جنگ روسیه و اوکراین، روسیه توانسته بود به بزرگ‌ترین صادرکننده نفت بازار هند تبدیل شود و بیش از یک‌سوم نفت این کشور را تأمین کند، تا آنجا که اروپایی‌ها هند را تأمین‌کننده منابع مالی جنگ اوکراین توصیف کردند اما شکست مذاکرات صلح روسیه و اوکراین سبب شد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، سخت‌گیری بر هند را افزایش دهد و این شریک دیرینه خود را وارد جنگ تعرفه‌ای کند.
برخی تحلیلگران مدعی شدند جنگ تعرفه‌ای هند و آمریکا، اشتباه ترامپ بوده و این کشور را به دامان روسیه و چین هل می‌دهد. پس از آنکه هند در مهر امسال برای نخستین بار در هفت سال گذشته، واردات نفت ایران را از سر گرفت، به این تحلیل‌ها دامن زده شد اما حالا گویا ورق برگشته است و هند نه‌تنها واردات نفت خود را از روسیه به‌شدت کاهش داده است که قرارداد بزرگی برای واردات گاز مایع با آمریکا به امضا رسانده است.
هند روسیه را پس زد
هند پس از چین و آمریکا سومین واردکننده بزرگ نفت جهان است و نزدیک به ۸۵ درصد نفت مورد نیاز خود را از طریق واردات تأمین می‌کند. واردات روزانه نفت هند حدود ۴.۸ میلیون بشکه در روز است که بیشتر از یک‌سوم این نیاز را از طریق واردات نفت روسیه تأمین می‌کند. پس از روسیه، عراق، عربستان سعودی و امارات بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت به هند هستند. تاخت‌و‌تاز روسیه در بازار نفت هند پس از جنگ روسیه و اوکراین اتفاق افتاد، تا آنجا که بسیاری از تحلیلگران بین‌المللی نوشتند که هند و چین برنده جنگ روسیه و اوکراین بوده‌اند و توانسته‌اند از نفت تحریمی و تخفیف‌دار روسیه بالاترین بهره را ببرند. برخی رسانه‌ها حتی نوشتند که هند و چین با خرید گسترده نفت روسیه منابع مالی جنگ اوکراین را تأمین می‌کنند و البته تهدیدهای تحریمی آمریکا علیه این دو کشور چندان راه‌گشا نبود و هند واردات نفت خود از روسیه را به ۱.۷ میلیون بشکه در روز رساند.
با روی کار آمدن دولت دوم دونالد ترامپ و تلاش نافرجام او برای پایان‌دادن به جنگ روسیه و اوکراین، آمریکا به صورت جدی‌تر وارد مناقشه نفتی شد.
در شهریورماه امسال، دونالد ترامپ، برای بیشتر کالاهای وارداتی از هند تعرفه ۵۰درصدی اعمال کرد تا تهدید خود برای مجازات یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان به دلیل خرید نفت ارزان از روسیه را عملی کند. بر‌اساس گزارش گاردین، پیش‌از‌این، تعرفه ۲۵درصدی آمریکا برای کالاهای هندی به اجرا درآمده بود، اما ترامپ با اشاره به خریدهای نفتی دهلی‌نو از مسکو، اعلام کرد که نرخ این تعرفه‌ها را دو برابر می‌کند. هند در سال ۲۰۲۵ با پشت سر گذاشتن ژاپن به چهارمین اقتصاد بزرگ دنیا تبدیل شده است و با پشت سر گذاشتن اقتصاد آلمان که به مرد بیمار اروپا معروف است، در‌واقع بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا را پشت سر می‌گذارد و به سومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل می‌شود. هند در دوره نخست‌وزیری مودی موفق شده است ظرف یک دهه فقر مطلق در این کشور را به طور چشمگیری کاهش دهد و اصلاحات اقتصادی بزرگی ایجاد کند اما با ازسرگیری جنگ تعرفه‌ای نگران کُند‌شدن رشد اقتصادی خود شد. این موضوع در حالی رخ می‌داد که برخی تحلیلگران مدعی بودند که جنگ تعرفه‌ای ترامپ با هند اشتباه بوده و این متحد استراتژیک آمریکا را به بغل روسیه و چین هل می‌دهد؛ غیبت مودی در برخی مراسم که ترامپ حضور داشت.
نفت ایران و ونزوئلا، گزینه‌های مردودی بازار هند
گذشته از این گسترش تعاملات و گفت‌وگوهای هند و چین این گمانه‌ها را تقویت کرد و در مهر امسال خبر رسید که هند بار دیگر واردات نفت ایران را از سر گرفته است. این کشور که از سال 2018 تاکنون به دلیل تحریم، واردات نفت از ایران را قطع کرده بود، دوباره مشتری نفت ایران شد. به گزارش اکو‌ایران، آمار وزارت بازرگانی و صنعت هند نشان می‌دهد این کشور در ماه ژوئن یک محموله نفت خام به ارزش 111 میلیون دلار از ایران وارد کرده است. این در حالی است که هند در پی خروج آمریکا از برجام در سال 2018 و با پذیرش فشارهای واشنگتن واردات نفت خام از ایران را متوقف کرده بود. هند علاوه بر نفت خام همچنین از ابتدای سال جاری میلادی تا پایان ماه جولای 94 میلیون دلار فراورده نفتی از ایران وارد کرده است. بر‌اساس‌این مجموع صادرات نفت و فراورده نفتی ایران به هند در هفت‌ماهه نخست 2025 بالغ بر 205 میلیون دلار بوده که 54 درصد از کل صادرات ایران به این کشور را تشکیل داده است. در همین زمینه برخی رسانه‌ها همچنین از تمایل دهلی‌نو برای ازسرگیری واردات نفت ایران و ونزوئلا خبر دادند. به گفته این منابع، مقامات هندی از آمریکا خواسته‌اند در قبال کاهش یا توقف واردات نفت روسیه، نفت ایران و ونزوئلا را وارد کنند. هند بار دیگر به دولت ترامپ اعلام کرد کاهش واردات نفت روسیه مستلزم آن است که آمریکا، شیرهای نفت ایران یا ونزوئلا را باز کند.
با این حال چین یک رقیب دیرینه برای هند بوده و کنار‌آمدن با آن چندان ساده به نظر نمی‌رسید و ونزوئلا گرفتار تنش با آمریکا شده است. گذشته از این، اقتصاد تک‌محصولی روسیه هم جذابیت چندانی برای هند نداشته و این کشور بعد از دوره کوتاهی جدال ترجیح داد دوباره به آغوش متحد استراتژیک خود یعنی آمریکا برگردد. هند با از سر گرفته‌شدن جنگ تعرفه‌ای واردات نفت خود را از روسیه تا ۴۰۰ هزار بشکه یعنی حدود یک‌چهارم کاهش داد. حالا در همین زمینه بلومبرگ نوشته است که هند خرید نفت از روسیه برای تحویل در ماه دسامبر (اواخر آذر و اوایل دی‌ماه) را کاهش داده است و پنج پالایشگاه بزرگ هندی برای ماه آینده هیچ سفارشی برای خرید نفت از روسیه ثبت نکرده‌اند.
این اتفاقات پس از آن رخ داد که ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در مردادماه تعرفه واردات محصولات هندی را تا دو برابر افزایش داد و سپس در ماه گذشته دو شرکت بزرگ نفتی روسیه (لوک‌اویل و روسنفت) را تحریم کرد، هند -سومین واردکننده بزرگ نفت در جهان- سیاست خرید نفت خود را تغییر داد.
همچنین ترامپ اعلام کرده بود که دو کشور به توافق «بسیار نزدیک» شده‌اند؛ توافقی که طبق آن، هند متعهد می‌شود نفت خام بیشتری از آمریکا خریداری کند.
فقط دو شرکت پالایشگر، یعنی شرکت نفت هند و شرکت نایارا انرژی، برای ماه دسامبر اقدام به خرید نفت روسیه کرده‌اند. شرکت نفت هند، محموله‌های خود را از فروشندگان غیرتحریمی تأمین کرده اما نایارا انرژی -که بخشی از سهام آن متعلق به روسنفت است- همچنان به نفت روسیه وابسته مانده است.
در بازار نقدی، معامله‌گران محموله‌های نفت روسیه را که از فروشندگان غیرتحریمی تأمین شده‌اند، با تخفیف سه تا چهار دلار در هر بشکه عرضه می‌کنند. با این حال، خریداران هندی به دلیل فرایند طولانی و پیچیده بررسی اصالت معاملات و اطمینان از دخالت‌نداشتن نهادهای تحریم‌شده در زنجیره تأمین، در خرید این نفت محتاط هستند.
در همین راستا، پالایشگاه‌های هندی برای جبران کاهش محموله‌های روسی، با تأمین‌کنندگان سنتی خلیج فارس تماس برقرار کرده‌اند. آنها همچنین در حاشیه کنفرانسی صنعتی در ابوظبی با مدیران شرکت سعودی آرامکو و شرکت ملی نفت ابوظبی دیدار کرده و از آنان تضمین دریافت کردند که جای خالی روسیه را در زنجیره تأمین هند پر خواهند کرد.
قرارداد بزرگ آمریکا و هند
اما حالا خبر می‌رسد که هند و آمریکا وارد قرارداد بزرگ دیگری شده‌اند. بر‌اساس این، اویل پرایس گزارش داده است که هند با امضای نخستین قرارداد بلندمدت گاز مایع (LPG) با آمریکا، مسیر تازه‌ای در تأمین انرژی خود باز و با این اقدام، راهبرد کاهش وابستگی به خاورمیانه را عملیاتی کرد. بر‌اساس این گزارش، پالایشگاه‌های دولتی هند اولین قرارداد بلندمدت خود برای واردات گاز مایع از آمریکا را قطعی کردند و مناقصه‌هایی را به شرکت‌هایی از‌جمله شورون واگذار کردند. تحویل محموله‌ها از سال آینده میلادی آغاز می‌شود و این اقدام، یک گسست ژئوپلیتیک و تجاری از خاورمیانه و گامی در راستای جلب رضایت واشنگتن محسوب می‌شود.
این قرارداد شامل حدود دو میلیون تن گاز مایع، معادل تقریبا ۴۸ محموله بزرگ می‌شود که به طور مشترک از طرف شرکت نفت هند و شرکت‌های نفتی هندوستان و بهارات خریداری شده است. این نخستین همکاری بلندمدت این سه پالایشگاه برای تأمین گاز مایع از آمریکاست؛ سوختی که هنوز در هند یارانه‌ای محسوب می‌شود. جزئیات قیمت اعلام نشده، اما قراردادها به تأمین‌کنندگان اجازه می‌دهد یک‌چهارم محموله‌ها را از خارج آمریکا تأمین کنند؛ امکانی که برای مدیریت لجستیک و نوسانات قیمت در نظر گرفته شده است.
هند هم‌اکنون ۶۵ درصد گاز مایع مصرفی خود معادل سالانه حدود ۳۱ میلیون تن را از واردات تأمین می‌کند که تقریبا همه آن از کشورهای خاورمیانه، شامل عربستان، کویت، امارات و قطر است. چرخش دهلی‌نو به سمت واشنگتن نشان‌دهنده تنوع در منابع تأمین انرژی و دیپلماسی تجاری این کشور است. تعرفه ۵۰درصدی آمریکا هم به یک نقطه دردناک برای نخست‌وزیر هند تبدیل شده و خرید بیشتر انرژی آمریکایی تلاشی برای تعدیل این فشار است.
این تغییر رویه برای ریاض نیز پیامی آشکار دارد. شرکت آرامکوی عربستان سعودی پس از اعلام برنامه هند برای تنوع‌بخشی به منابع انرژی، قیمت بوتان و پروپان را به پایین‌ترین سطح دو سال گذشته کاهش داد. این اقدام همراه با کاهش تقاضای چین، خبر خوبی برای تولیدکنندگان بزرگی مانند آرامکو و آدنوک نیست، زیرا هند دیگر یک بازار امن و بلندمدت محسوب نمی‌شود. پشت این تغییر تجاری، سیاست واقع‌بینانه‌ای نهفته است. دولت ترامپ هند را به کاهش خرید نفت روسیه تشویق کرد و در مقابل، آمریکا مسیر صادرات گاز مایع خود را به هند باز کرد. دهلی‌نو با این معامله هم به سوختی پاک‌تر و ارزان‌تر همراه با کاهش فشار تعرفه‌ای دست یافته و هم جریان‌های جهانی گاز مایع را به نفع خود بازترسیم کرده است. مرتضی بهروزیفرد، کارشناس انرژی به «شرق» می‌گوید که از ابتدا تصور اینکه هند به بازار نفت ایران یا روسیه گرایش پیدا کند، اشتباه بود؛ چراکه این کشور تجارت بزرگی با آمریکا دارد و متحد دیرینه آمریکاست و نه‌تنها هند، بلکه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مراوده با آمریکا را به گرایش به سمت روسیه یا ایران ترجیح می‌دهند، چراکه منافع اقتصادی و تجاری سنگین‌تری با این کشور به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان دارند.
به گفته بهروزیفرد، تلاش هند برای حل مقطعی مشکلات واردات نفت و فراورده‌های نفتی را نباید به حساب بازار پایدار این کشور برای ایران گذاشت. ضمن اینکه با جنگ تعرفه‌ای به نظر می‌رسد که حتی چین هم مبادلات نفتی با آمریکا را ترجیح دهد، چنان‌که هم‌اکنون اروپا بازار انرژی خود را در اختیار آمریکا گذاشته است و آمریکا بزرگ‌ترین صادرکننده گاز مایع به اروپا‌ست.
