این حرکت بازار خودرو را به آتش می‌کشد

روزنامه اطلاعات در گزارشی نوشت:

 عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا با قیمت‌هایی نزدیک به بازار آزاد به تردیدها درباره کارآمدی این شیوه در حذف واسطه‌ها و تعدیل قیمت ها دامن زده و اینکه آیا مصرف‌کننده نهایی باز هم بازنده این بازی است.

نخستین سری عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا در حالی با فروش ۳۰ دستگاه خودرو فولکس واگن انجام شد که همانطور که انتظار می  رفت، نسبت تقاضا به عرضه ۵/۴ برابر بود و در نهایت قیمت خودرو با قیمت نزدیک به بازار آزاد معامله شد.

عرضه اولین سری خودروهای وارداتی فولکس واگن ID.UNYXدر بورس کالا ۱۳ آبان ماه صورت گرفت؛ در این عرضه، قیمت پایه برای این مدل خودرو سه میلیارد و ۹۳۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بود که قیمت پایه کشف شده حدود چهار میلیارد و ۵۱۷ میلیون تومان رقم خورد و در نهایت قیمت تمام شده به پنج میلیارد و ۲۳۳ میلیون تومان رسید.

این در حالی است که قیمت بازار آزاد این خودرو پنج میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان تا حدود پنج میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان بود یعنی عرضه آن در بورس کالا فقط چهار تا هفت درصد زیر قیمت بازار آزاد بود.

این رویداد، دوباره این پرسش را در ذهن دست اندرکاران صنعت و بازار خودرو ایجاد کرد که آیا عرضه خودرو در بورس می تواند جایگزین بهتری برای شیوه فعلی باشد و یا آن گونه که وزارت صنعت می گوید، این کار فقط سبب افزایش قیمت ها می شود و دست دلالان را از بازار کوتاه نخواهد کرد.

یکی از موارد مخالفت وزارت صنعت و شورای رقابت درباره عرضه خودرو در بورس به آبان ماه سال گذشته باز می گردد که سید محمد اتابک وزیر صنعت، معدن و تجارت در حاشیه جلسه هیات دولت درباره مخالفت شورای رقابت با عرضه خودرو در بورس گفته بود: هیچ‌ کجای دنیا، عرضه خودرو در بورس اتفاق نمی‌افتد.

عرضه خودرو باید به صورت رقابتی و از طریق بازار انجام شود، نه از طریق بورس؛ از این رو شورای رقابت در این زمینه نظر درستی داشته و خودرو باید در شرایط رقابتی به مردم عرضه شود.

حتی در خردادماه امسال که دوباره بحث عرضه خودرو از سوی شرکت ایران خودرو در بورس داغ شد، بار دیگر شورای رقابت و وزارت صنعت به آن واکنش تندی نشان دادند؛ در آن ایام سپهر دادجوی توکلی سخنگوی شورای رقابت با تاکید بر اجرای دستورالعمل مصوبه ۵۴۳ اعلام کرد که با توجه به اختیار مصرح در فصل نهم قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ با هرگونه رفتار در بازار خودرو که ناقض این دستورالعمل باشد، مخالف است.

طبق اعلام سخنگوی این شورا، تنها مرجع تشخیص انحصار و انواع آن شورای رقابت است بورس صلاحیت و وجاهتی برای تفسیر قانون و نوع انحصار ندارد.

پس از آن بود که مهرداد خسروی ، مدیرکل سابق دفتر صنایع خودرو وزارت صنعت، معدن و تجارت با انتقاد از عرضه خودرو در بورس کالا تأکید کرد که روش نه تنها به شفافیت و تعادل بازار کمک نکرده، بلکه مشکلات تازه‌ای را هم در پی داشته است.

وی به صراحت بیان کرد که تجربه چند سال اخیر نشان می‌دهد که عرضه خودرو در بورس کالا نتوانسته است اهداف مورد نظر را محقق کند.

مهمترین اشکال این سازوکار، ایجاد نوعی رانت جدید برای افراد و شرکت‌هایی است که امکان حضور مستمر در فرآیند خرید دارند در نتیجه به جای اینکه خودرو با قیمت واقعی و عادلانه به دست مصرف‌کننده نهایی برسد، باز هم واسطه‌ها سود اصلی را می‌برند.

مدیرکل سابق دفتر صنایع خودروی وزارت صنعت در همان زمان گفته بود که به دلیل محدودیت عرضه و تقاضای بالا، رقابت در بورس موجب رشد قیمت‌ها می‌شود و خودرو عملاً گران‌تر از نرخ کارخانه به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسد.

خسروی درباره دلیل سوم مخالفت با عرضه خودرو در بورس گفته بود: بخش زیادی از مردم به دلیل نداشتن دانش یا امکانات لازم برای حضور در بورس از این فرآیند حذف می‌شوند و در نهایت مجبورند خودرو را از بازار آزاد با قیمت بالاتر تهیه کنند. از سوی دیگر اختیار خرید عمده در دست شرکت‌های سرمایه‌ای که به راحتی وارد بورس می‌شوند، قرار می‌گیرد.

دراین باره، مجید جلیلی ، کارشناس صنعت خودرو در گفت و گو با ایرنا، درباره نقاط قوت و ضعف عرضه خودرو در بورس معتقد است: عرضه هر کالایی در بورس شرایط خود را دارد؛ بخشی از این شرایط به ویژگی کالا و بخشی دیگر به قرارداد کالا بر می گردد.

وی عنوان کرد: برای عرضه هر کالایی در بورس باید به ویژگی های عرضه آن از جمله قیمت پایه، نوسان بازار ، حجم عرضه و فاصله بین عرضه ها توجه داشت تا این قرارداد استاندارد باشد.این کارشناس صنعت خودرو، با تاکید بر اینکه خودرو کالایی نیست که در بورس کالا عرضه شود، گفت: بورس کالا بر اساس حراج کار می کند از این رو قیمت های مختلف از سوی متقاضیان در بورس عرضه می شود و در نهایت به خریدار با قیمت بالا، کالا اختصاص پیدا می کند.

وی اضافه کرد: باید بررسی شود که آیا خودرو ویژگی دارایی های پایه برای عرضه دارد؟ ضمن اینکه دارایی های پایه باید چند مولفه داشته باشد که شامل دارا بودن قیمت جهانی یا مرجع و عرضه و تقاضای مناسب در بورس است، این در حالی است که خودروی خارجی قیمت جهانی یا مرجع ندارد و در هر قیمتی در بازار عرضه می شود.

جلیلی ابراز کرد: اینکه ۳۰ دستگاه خودروی وارداتی در بورس کالا عرضه شود، بی منطق است چرا که مقدار عرضه مناسب نبوده است و در مقابل صف عرضه ای منظم برای آن تعریف نشده است و عرضه کافی نیست همچنین باید دید بر اساس قرارداد، چه هزینه هایی بر خریدار متحمل می شود و تا زمان تحویل کالا، خواب سرمایه چه میزان است.

وی با اشاره به اینکه عرضه و تقاضا باید منصفانه باشد،  گفت: حتی اگر فرض کنیم خودروی خارجی دارای قیمت مرجع است و توسط بازار دستکاری نمی شود، برای ۳۰ دستگاه عرضه به طور قطع، تقاضا زیاد بوده است که توازن میان عرضه و تقاضا وجود نداشته است از این رو شرایط برای عرضه مناسب نیست.

این کارشناس خودرو، با انتقاد از ارز چند نرخی برای واردات خودرو تصریح کرد: برای واردات خودرو به واردکنندگان ارز دولتی حدود۷۰ هزار تومانی اختصاص پیدا می کند تا قیمت عرضه شده در بازار به خاطر ارز دولتی، به نفع خریدار و دارای صرفه اقتصادی باشد اما با نزدیک شدن فاصله خودرو در بورس به بازار آزاد این توجیه ندارد.

وی عنوان کرد: متضرر اصلی در این زمینه مردم هستند، چراکه واردکننده با ارز ۷۰ هزار تومانی خودرو را وارد می کند اما با نرخ ارز بازار آزاد خودرو قیمت گذاری می شود و در نهایت بخشی از این حاشیه سود به جیب واردکننده و بورس کالا می رود.