جهان درآستانه معامله‌ای بزرگ؟
تور آسیایی ترامپ و آزمونی که می‌تواند به جنگ سرد چین و امریکا پایان دهد
روزنامه اعتماد در گزارشی نوشت:
مذاکره‌کنندگان امریکا و چین روز یکشنبه بر سر چارچوبی به عنوان مقدمه دیدار پیش‌ِ روی دونالد ترامپ و شی جین‌پینگ در هفته جاری به توافق رسیدند؛ توافقی که به باور ناظران می‌تواند نشانه‌ای از احتمال تمدید آتش‌بس در جنگ تجاری میان دو کشور باشد.
بنا بر گزارش‌ها، مذاکرات در آسمانخراش «مردکا ۱۱۸» برگزار شد، این در حالی است که ترامپ با رهبران کشورهای جنوب شرق آسیا در مکانی نزدیک محل گفت‌وگوها دیدار داشت و مجموعه‌ای از توافق‌های چارچوبی تجاری را به امضا رساند تا تجارت امریکا را از وابستگی به چین دور کند!
«هی» مقام عالی اقتصادی چین ریاست هیات چینی را برعهده داشت و «لیائو مین» معاون وزیر دارایی چین نیز در این هیات حضور داشت. «جمیسون گریر» نماینده تجاری امریکا نیز به همراه «اسکات بسنت» وزیر خزانه‌داری امریکا به عنوان نمایندگان هیات امریکایی در این مذاکرات حضور داشتند. وزیر خزانه‌داری امریکا، بعد از پایان رایزنی‌ها و در تشریح نتایج آن گفت: «می‌توانم این گفت‌وگوها را سازنده، جامع، عمیق و در جهت ایجاد زمینه‌ای مثبت برای دیدار سران توصیف کنم.»
بسنت در پاسخ به این پرسش که آیا دو کشور آتش‌بس تجاری را که قرار است در ۱۰ نوامبر منقضی شود، تمدید خواهند کرد، پاسخی مثبت داد؛ با این حال، او تاکید کرد تصمیم نهایی در این باره برعهده شخص دونالد ترامپ خواهد بود. به گفته وزیر خزانه‌داری ایالات‌متحده، تیم‌های مذاکره‌کننده همچنین درباره خرید کالاهای کشاورزی ازسوی چین نیز رایزنی‌هایی داشته‌اند و اکنون نیز منتظر تایید نهایی دو رهبر در این بخش از توافق هستند.
گفتنی است ترامپ پیش‌تر تاکید کرده بود که انتظار دارد چین خرید دانه سویا از کشاورزان امریکایی را از سر بگیرد. همزمان اما «لی» نماینده تجاری چین و کسی که «بسنت» او را «ناآرام» توصیف کرده، مذاکرات را فشرده و موضع امریکا را سختگیرانه خواند، اما پیشرفت‌های حاصله در گفت‌وگوها را ستود.
او همچنین گفت که هر دو طرف نتایج مذاکرات را پیش از برگزاری اجلاس برنامه‌ریزی‌شده ترامپ و شی در روز پنجشنبه به رهبران خود گزارش خواهند داد.
نشست رودرروی ترامپ و شی؛ سرنوشت تجارت و ژئوپلیتیک
توافق مقدماتی میان پکن و واشنگتن همزمان با آغاز سفر آسیایی دونالد ترامپ به دست آمد؛ سفری که نخستین حضور او در منطقه پس از بازگشت به کاخ سفید به شمار می‌رود و با امضای مجموعه‌ای از توافق‌های تجاری و قراردادهای مرتبط با مواد معدنی حیاتی همراه بود.
ترامپ صبح یکشنبه وارد مالزی شد تا در نشست سران اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه‌آن) در کوالالامپور شرکت کند. او در نخستین برنامه رسمی خود ریاست مراسم امضای توافق آتش‌بس میان کامبوج و تایلند را برعهده داشت؛ دو کشوری که در تابستان امسال درگیر مناقشه مرزی خونینی شده بودند. به گفته مقامات امریکایی، واشنگتن روز یکشنبه همچنین قراردادهای تجاری و معدنی مشابهی را با مالزی نهایی کرد. مالزی نخستین مقصد سفر یک هفته‌ای دونالد ترامپ به شرق آسیاست؛ سفری که پس از آن، او آن را به سوی ژاپن برای دیدار با نخست‌وزیر جدید این کشور و سپس به کره‌جنوبی برای برگزاری نشستی با شی جین‌پینگ همتای چین ترک کرد. با این همه این سفر در‌حالی انجام شد که تنش میان واشنگتن و پکن اخیرا به طور چشمگیری افزایش یافته است. چین در ماه جاری میلادی محدودیت‌های گسترده‌ای بر صادرات فلزات کمیاب وضع کرد؛ اقدامی که باعث شد ترامپ تهدید کند از اول نوامبر، صددرصد تعرفه اضافی بر کالاهای چینی اعمال خواهد کرد، اقدامی که به گواه تحلیلگران می‌تواند جرقه بازگشت به یک جنگ تجاری تمام‌عیار را بزند. این سیاست رییس‌جمهور امریکا به دلیل تاثیر مستقیم بر زنجیره تامین جهانی با انتقاد متحدان واشنگتن روبه‌رو شده است. در مقابل، اما مقامات چینی از این تصمیم دفاع کرده و ایالات‌متحده را متهم کرده‌اند که با قرار دادن شرکت‌های چینی در لیست سیاه صادراتی، خود آغازگر محدودیت‌های تجاری بوده است. در عین حال و در این میان کشورهای دیگر منطقه نیز با دقت سفر ترامپ را پیگیری می‌کنند تا دریابند سیاست دولت او درقبال منطقه هند-پاسیفیک چه مسیری را طی خواهد کرد. هر چند رییس‌جمهور امریکا در راستای کاهش کسری تجاری، بر طیفی از کشورهای آسیایی تعرفه‌هایی وضع کرده، اما تاکنون درباره راهبرد امنیتی و سیاست خارجی خود در منطقه توضیح روشنی نداده است.
تنش‌های ژئوپلیتیک چین و امریکا؛ از تایوان تا قاچاق فنتانیل و جنگ اوکراین
به گزارش بلومبرگ و به ادعای ناظران اکنون نیز سیگنال‌های مثبت از هر دو طرف مذاکره، با تحولات هفته‌های اخیر تضادی آشکار دارد؛ زمانی که اعلام محدودیت‌های جدید صادراتی ازسوی پکن و تهدید ترامپ به وضع تعرفه‌های شدید متقابل، دو اقتصاد بزرگ جهان را در آستانه بازگشت به جنگ تجاری تمام‌عیار قرار داده بود. حال اما به نظر می‌رسد نشانه‌های نزدیک شدن به توافق، روحیه بازارها را نیز تقویت کرده است. ارزهای حساس به ریسک مانند دلار استرالیا و نیوزیلند در معاملات اولیه در برابر دلار امریکا رشد کردند و عملکرد بهتری نسبت به دیگر ارزهای عمده داشتند، در حالی که پناهگاه‌های امن ازجمله فرانک سوییس و ین ژاپن اندکی کاهش یافتند. بیت‌کوین نیز برای چهارمین روز متوالی افزایش یافت. با این حال، شواهد حاکی از آن است که بازارها همچنان با دقت جزییات توافق نهایی را رصد خواهند کرد، به ویژه پس از نزدیک به یک سال تغییرات پرشتاب در سیاست‌های تجاری و تعرفه‌ای میان امریکا و چین.
گفتنی است چین در ماه مارس تعرفه‌های تلافی‌جویانه‌ای بر کالاهای کشاورزی امریکا وضع کرد و عملا درهای بازار خود را به روی صادرات سویا از ایالات‌متحده پیش از آغاز برداشت محصول بست. پکن همچنین سال گذشته حدود ۱۳ میلیارد دلار سویا از امریکا خریداری کرد، یعنی به میزان فقط بیش از ۲۰درصد کل محصول برای خوراک دام و روغن خوراکی و این موضوع کشاورزان روستایی را که از پایه‌های سیاسی کلیدی ترامپ به شمار می‌روند، متأثر کرد.
احتمالا اما مهم‌تر از واردات سویا، حل و فصل مناقشه امریکا با چین بر سر فلزات کمیاب است؛ فلزاتی که چین اوایل سال جاری در واکنش به اقدامات تجاری ترامپ، عرضه آنها را متوقف کرده بود.
هر چند جریان تامین این مواد در چارچوب آتش‌بسی که منجر به کاهش تعرفه‌ها از سطوح بیش از صددرصد شد، از سر گرفته شد، چین این ماه محدودیت‌های صادراتی خود بر این مواد را پس از افزایش تحریم‌های امریکا علیه شرکت‌های چینی، گسترش داد. با این همه دیدار ترامپ با شی جین‌پینگ در هفته جاری نخستین نشست رودرروی آنها پس از بازگشت رییس‌جمهور به کاخ سفید خواهد بود.
رییس‌جمهور امریکا گفته است که گفت‌وگوهای مستقیم بهترین راه برای حل مسائل ازجمله تعرفه‌ها، محدودیت‌های صادراتی، خرید محصولات کشاورزی، قاچاق ماده مخدر «فنتانیل» و نقاط پر‌تنش ژئوپلیتیکی مانند تایوان و جنگ اوکراین است.
تداوم ابهام راهبردی واشنگتن درباره تایوان
روز جمعه، یک مقام ارشد امریکایی به خبرنگاران گفت که دولت ترامپ قصدی برای کنار گذاشتن سیاست دیرینه «ابهام راهبردی» درباره احتمال مداخله نظامی واشنگتن در صورت حمله چین به تایوان ندارد. بر اساس گزارش وال استریت ژورنال ماه گذشته، شی جین‌پینگ خواستار آن شد که دولت ترامپ به طور رسمی اعلام کند که با استقلال تایوان «مخالف» است.
این در‌حالی است که مارکو روبیو، وزیر خارجه امریکا که ترامپ را در تور آسیایی همراهی می‌کند، روز شنبه گفت که دولت ترامپ برای دستیابی به توافق تجاری خوب با چین هیچ‌گونه مصالحه‌ای در زمینه امنیت تایوان نخواهد کرد.
روبیو همچنین مدعی شد: «فکر نمی‌کنم شاهد معامله‌ای باشیم که در آن ما برای دستیابی به امتیاز تجاری، حاضر شویم تایوان را نادیده بگیریم. هیچ‌کس چنین چیزی را در‌نظر ندارد.»
با این حال و به ادعای ناظران به نظر می‌رسد تمرکز ترامپ بر بازتنظیم روابط تجاری با پکن موجب خواهد شد تا تایوان نیزدر کانون توجه دو رهبر قرار بگیرد، بالاخص به این دلیل که بسته‌ای طولانی‌مدت از کمک‌های نظامی به تایپه به تعویق افتاده، چراکه کاخ سفید در حال آماده‌سازی زمینه برای دیدار ترامپ و شی است. واشنگتن همچنین توقف برنامه‌ریزی‌شده رییس‌جمهور تایوان در نیویورک در ماه آگوست را لغو کرد. هر چند تایوان موفق شد تعرفه‌های خود را از ۳۲درصد به سطح موقت ۲۰درصد کاهش دهد که از هفتم آگوست اجرایی شد، اما این نرخ هنوز بالاتر از ژاپن و کره‌جنوبی با ۱۵درصد و برخی از بزرگ‌ترین اقتصادهای جنوب شرق آسیا با ۱۹درصد است. تایوان همچنین تحت فشار پنتاگون، تلاش کرده به امریکا نشان دهد که قصد دارد بودجه دفاعی خود را افزایش دهد.
در ماه آگوست، تایوان بزرگ‌ترین بودجه نظامی خود را پیشنهاد کرد که هدف آن رسیدن به ۳.۳۲درصد از تولید ناخالص داخلی برای سال آینده است.
لای چینگ-ته، رییس‌جمهور این کشور اعلام کرده امیدوار است این رقم تا سال ۲۰۳۰ به ۵درصد برسد. تلاش‌های اخیر تایوان شامل تعامل آشکارتر با هواداران ترامپ در جناح راست افراطی بوده است.
در همین ماه، «لای» همچنین مصاحبه‌ای نادر با «باک سکستون» مفسر سیاسی محافظه‌کار و میزبان برنامه رادیویی انجام داد و در آن به شدت از ترامپ ستایش کرد و از رویکردی مشابه برخی دیگر از رهبران جهان استفاده نمود که برای جلب حمایت ترامپ، به جایزه صلح نوبل اشاره کرده بودند.
لای همچنین گفت: «اگر ترامپ بتواند شی جین‌پینگ را متقاعد کند که استفاده از زور علیه تایوان را برای همیشه کنار بگذارد، قطعا شایسته دریافت جایزه صلح نوبل خواهد بود.»
تغییر استراتژی دفاعی امریکا؛ تمرکز بر نیمکره غربی
به نوشته وال استریت ژورنال، دولت نخست ترامپ تحت هدایت مقام‌های امنیت ملی قرار داشت که رویکردی سختگیرانه نسبت به چین داشتند و بر لزوم آمادگی برای عصری جدید از رقابت قدرت‌های بزرگ تاکید می‌کردند. استراتژی دفاع ملی ۲۰۱۸، در دوره جیم متیس، وزیر دفاع وقت، چین را قدرتی «اصلاح‌طلب» توصیف کرد که درصدد سلطه بر غرب اقیانوس آرام است و مدعی بود که امریکا در پاسخ، اتحادهای خود را تقویت، اقتصادش را توسعه و نیروی نظامی موثرتری را به کار خواهد گرفت. اما حال نیز انتظار می‌رود استراتژی دفاع ملی پیش روی «پیت هگست» وزیر دفاع فعلی، بر حضور رو به گسترش نیروهای امریکایی در نیمکره غربی تاکید کند.
در همین رابطه «تاد هریسون» کارشناس بودجه دفاعی در موسسه امریکایی پژوهش‌های اقتصادی به وال استریت ژورنال گفت: «تغییر استراتژی که امریکا درباره آن صحبت می‌کند به نظر می‌رسد نشان از عدم حضور بسیاری از نیروهای ایالات‌متحده در اقیانوس آرام باشد، چراکه ظاهرا این نیروها قرار است به نیمکره غربی بازگردند و بیشتر روی کارتل‌های مواد مخدر تمرکز خواهند کرد تا جمهوری خلق چین.»
این در‌حالی است که مقامات فعلی و پیشین پنتاگون تاکید می‌کنند که بخش بزرگی از بودجه دفاعی همچنان به توسعه بمب‌افکن‌های جدید، موشک‌های دوربرد و پهپادهای نیمه‌خودران اختصاص دارد تا توانایی‌های نظامی امریکا در غرب اقیانوس آرام تقویت شود. اکنون نیز بیش از ۲۸ هزار سرباز امریکایی در کره‌جنوبی مستقر هستند و نیروی هوایی امریکا همچنان ماموریت‌های بمب‌افکنی به ژاپن و غرب اقیانوس آرام انجام می‌دهد.
ترامپ روز دوشنبه اعلام کرد که توافق دولت بایدن که امریکا، استرالیا و بریتانیا برای فروش زیردریایی‌های هسته‌ای به استرالیا به امضا رسانده بودند، پس از بررسی پنتاگون همچنان بدون تغییر باقی مانده است. گروه نبرد ناوگان هواپیمابر امریکایی که به کاراییب فرستاده می‌شود، از مدیترانه می‌آید و نه از اقیانوس آرام.
توازن میان نگرانی و انتظارات متحدان
فعل و انفعالات پکن و واشنگتن در شرایطی سرعت گرفته است که دونالد ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود جهان را متوجه این موضوع کرده بود که امریکا برای ورود به عصری جدید از رقابت‌های نظامی و اقتصادی فشرده با پکن آماده می‌شود. اما حالا که او در نخستین سفر خود به آسیا پس از بازگشت به کاخ سفید عازم مالزی شده، توافق تجاری تازه با شی جین‌پینگ، رهبر چین به مهم‌ترین دستور کار ترامپ تبدیل شده است؛ موضوعی که در میان متحدان امریکایی نیز نگرانی‌هایی ایجاد کرده و آنها را می‌ترساند که این معامله ممکن است به بهای تهدید منافع آنها تمام شود. در همین راستا «کریگ سینگلتون» دیپلمات پیشین امریکا و مدیر برنامه چین در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، به وال استریت ژورنال گفت: «متحدان آسیایی دچار تلاطم استراتژیک شده‌اند. دغدغه اصلی آنها اکنون این است که آیا صرف تمایل ترامپ می‌تواند به یک توافق بزرگ با شی منجر شود، به ویژه توافقی که تایوان را کنار بگذارد یا اهرم فشار متحدان را کاهش دهد.» در هر حال ترامپ دیدار صبح پنجشنبه خود با شی جین‌پینگ در کره‌جنوبی را مهم‌ترین آزمون سفر آسیایی خود دانسته است. در همین راستا «کورت کمپبل» کارشناس ارشد مسائل آسیایی و معاون پیشین وزارت خارجه در دولت بایدن، می‌گوید دیدار پیش‌ِ روی ترامپ و شی جین‌پینگ در منطقه هم نگرانی‌هایی را ایجاد کرده و هم انتظارهایی را به دنبال دارد.
کمپبل در ادامه گفت‌وگویش با وال استریت ژورنال تاکید کرد: «متحدان آسیایی دوست دارند روابط بین امریکا و چین نه خیلی گرم باشد و نه خیلی سرد. آنها نگران سناریوهایی هستند که در آن روابط ترامپ و شی به سمت رویارویی پیش برود یا منجر به شراکتی میان واشنگتن و پکن شود که تصمیم‌گیری‌های پشت پرده و بدون مشورت با آنها انجام شود.»
به گفته کمپبل در دوران جنگ سرد زبان قدرت، وزن بمب‌های هسته‌ای بود، اما ترامپ و شی عصری جدید را آغاز کرده‌اند که در آن مهارت‌های فناوری‌محور رقابت‌ها قرار دارد.
