«خیرین سیاسی» نقش‌آفرینان جدید در عرصه سیاست

روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:

در جامعه‌ای که سال‌هاست با پدیده‌هایی چون خیرین مدرسه‌ساز، بیمارستان‌ساز و نیکوکاران حوزه سلامت و ورزش آشناست، اکنون ایده‌ای تازه در حال شکل‌گیری است؛ «خیرین سیاسی». افرادی که نه برای منافع شخصی یا اقتصادی، بلکه از سر دغدغه اجتماعی و احساس مسئولیت ملی، در میدان سیاست حضور می‌یابند تا با ایده‌ها و ابتکارات خود به بهبود شرایط کشور کمک کنند.

در سال‌های اخیر، فرهنگ خیرخواهی در حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی گسترش یافته است. بسیاری از افراد متمکن با ساخت مدارس، بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و ورزشی نقش مهمی در کاهش محرومیت‌ها ایفا کرده‌اند. با این حال، به نظر می‌رسد جامعه امروز نیازمند شکل جدیدی از این روحیه نیکوکاری در عرصه سیاست است؛ عرصه‌ای که بیش از هر زمان دیگری به اندیشه، همدلی و کنش‌های بی‌غرضانه نیاز دارد.

مفهوم «خیرین سیاسی» بر پایه همین ضرورت تعریف می‌شود. خیر سیاسی لزوماً فردی ثروتمند نیست، بلکه می‌تواند اندیشمند، استاد دانشگاه، فعال مدنی یا حتی شهروندی باشد که بدون چشم‌داشت مادی، با ارائه طرح‌ها و پیشنهادهای سازنده، به تصمیم‌سازی و حل بحران‌های سیاسی کمک می‌کند. هدف چنین کنشی، کسب قدرت یا جایگاه نیست، بلکه مشارکت در اصلاح امور و ارتقای خرد جمعی جامعه است.

تجربه‌های گوناگون نشان داده که در مقاطع بحرانی، حضور افرادی که انگیزه‌ای جز خدمت و خیرخواهی ندارند، می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در تعدیل تنش‌ها و جلوگیری از تشدید بحران‌ها داشته باشد. خیرین سیاسی معمولاً در همین شرایط وارد عمل می‌شوند؛ با گفت‌وگو، ارائه راه‌حل، میانجی‌گری یا حتی فعالیت‌های موقت و غیررسمی که به بهبود فضای عمومی و کاهش اختلافات کمک می‌کند.

یکی از ویژگی‌های مهم این گروه آن است که به جریان یا جناح خاصی وابسته نیستند. خیر سیاسی می‌تواند از هر طیف فکری یا اجتماعی باشد، اما شرط اصلی حضور او در این عرصه، بی‌طرفی، انصاف و نیت خیر است. چنین افرادی می‌توانند حتی در قالب‌های غیررسمی یا تشکل‌های کوچک، شبکه‌ای از همکاری و هم‌فکری را میان نیروهای سیاسی و اجتماعی مختلف به وجود آورند.

نقش این افراد می‌تواند از سطح ایده و گفت‌وگو فراتر رود. آنان نه‌تنها پیشنهاد می‌دهند، بلکه برای تحقق ایده‌های خود نیز گام برمی‌دارند؛ مثلاً با برگزاری نشست‌های عمومی، تولید محتوای آموزشی، ترویج فرهنگ مدارا و گفت‌وگو یا تلاش برای پیوند میان نهادهای مدنی و تصمیم‌گیران رسمی. در واقع، خیرین سیاسی می‌کوشند ظرفیت‌های موجود در جامعه را بدون سوگیری جناحی به کار گیرند تا در مسیر اصلاح امور و ارتقای دموکراسی مشارکت کنند.

از نگاه کارشناسان، شکل‌گیری چنین جریانی می‌تواند به غنای فضای سیاسی کشور کمک کند. سیاست‌ورزی در ایران، مانند بسیاری از جوامع در حال گذار، اغلب متأثر از رقابت‌های تند جناحی و منافع کوتاه‌مدت است. در این شرایط، حضور نیروهایی که صرفاً از منظر اخلاقی و اجتماعی وارد میدان می‌شوند، می‌تواند نوعی تعادل و عقلانیت را به فرآیند تصمیم‌سازی تزریق کند.

در عین حال، مفهوم خیرین سیاسی لزوماً به فعالیت گروهی وابسته نیست. همان‌طور که در حوزه سلامت یا آموزش، نیکوکاران فردی نیز نقش مؤثر دارند، در سیاست نیز می‌توان از کنش‌های فردی سخن گفت؛ افرادی که به‌صورت مستقل برای اصلاح روندها، تقویت آزادی‌های مدنی یا بهبود گفت‌وگوهای ملی تلاش می‌کنند.

توسعه چنین نگاهی می‌تواند راه را برای نسلی تازه از کنشگران اجتماعی بگشاید که میان دغدغه اخلاقی و تعهد ملی پیوندی عمیق برقرار می‌کنند. در جهانی که سیاست اغلب با رقابت، سود و قدرت تعریف می‌شود، حضور خیرین سیاسی می‌تواند یادآور این حقیقت باشد که سیاست، اگر بر پایه خیر عمومی بنا شود، خود می‌تواند نوعی خدمت اجتماعی باشد.

در نهایت، ایده «خیرین سیاسی» دعوتی است به همه کسانی که باور دارند اصلاح جامعه تنها با نیت خیر، گفت‌وگو و مشارکت صادقانه ممکن است؛ دعوتی برای بازتعریف سیاست به‌عنوان عرصه‌ای برای نیکوکاری فکری و اخلاقی، نه صرفاً رقابت بر سر قدرت.

مریم ستاری، استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با آرمان امروز با اشاره به ضرورت بازگشت اخلاق به عرصه سیاست، از مفهومی تازه با عنوان «خیرین سیاسی» سخن گفت و آن را رویکردی نو در بازتعریف کنش سیاسی دانست.

به گفته ستاری، جامعه امروز بیش از هر زمان دیگری به نسلی از کنشگران اجتماعی نیاز دارد که میان دغدغه اخلاقی و تعهد ملی پیوندی عمیق برقرار کنند. او معتقد است در جهانی که سیاست اغلب با رقابت، سود و قدرت معنا می‌یابد، باید به سیاست نگاهی اخلاقی‌تر داشت و آن را همچون بستری برای خیر عمومی و خدمت اجتماعی بازتعریف کرد.

وی با اشاره به ظرفیت‌های اجتماعی و فرهنگی موجود در جامعه ایران تأکید کرد: نسل جدید، به‌ویژه قشر تحصیل‌کرده، تمایل دارد سیاست را نه میدان منازعه قدرت، بلکه فرصتی برای گفت‌وگو، همدلی و اصلاح امور بداند. به باور او، توسعه چنین نگاهی می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری نسلی تازه از فعالان سیاسی و اجتماعی شود که کنش آنان بر پایه نیت خیر، گفت‌وگو و مشارکت صادقانه شکل می‌گیرد.

این استاد دانشگاه در ادامه تصریح کرد: سیاست، اگر بر پایه خیر عمومی استوار شود، می‌تواند همان نقشی را در جامعه ایفا کند که نیکوکاری در حوزه اقتصادی یا فرهنگی دارد. به همین دلیل، او از ضرورت پرورش و حمایت از «خیرین سیاسی» سخن گفت؛ افرادی که سرمایه فکری و اخلاقی خود را برای اصلاح و پیشرفت جامعه به کار می‌گیرند.

ستاری در پایان تأکید کرد که ایده خیرین سیاسی، دعوتی است برای بازاندیشی در معنای سیاست؛ تلاشی برای بازگرداندن اخلاق، گفت‌وگو و نیت خیر به عرصه‌ای که اگر بر پایه خدمت عمومی بنا شود، می‌تواند خود به شکلی از نیکوکاری اجتماعی تبدیل شود.