استارت دیپلماسی در نیویورک
شتاب دیپلماسی در نیویورک همزمان با سرعت بازگشت تحریم‌های شورای امنیت افزایش پیدا کرده است.
روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی نوشت:
شتاب دیپلماسی در نیویورک همزمان با سرعت بازگشت تحریم‌های شورای امنیت افزایش پیدا کرده است. از دیدار دوباره وزرای خارجه ایران و تروئیکای اروپایی با محوریت مکانیسم ماشه تا برنامه سخنرانی رئیس‌جمهور در هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل و دیدارهای پرشمار با روسای‌جمهور مطرح جهان از جمله امانوئل مکرون، همتای فرانسوی. در چارچوب این دیپلماسی فشرده و لحظه آخری، عباس عراقچی عصر دیروز سه‌شنبه با همتایان اروپایی فعال‌کننده اسنپ‌بک دیدار کرد. طرفین در این گفتوگو ایده‌ها و راهکارهای مختلفی را مورد بحث قرار دادند. پیش از این دیدار، یک مقام ارشد ایرانی به رویترز گفت: ایران از صبح روز دوشنبه با مقامات تروئیکا و همچنین رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، در ارتباط بوده است. ایده‌های مختلفی طی این مراودات مطرح و به بحث گذاشته شد. به نظر می‌رسد که همه تلاش دارند به نتیجه‌ای برسند، اما این نیازمند آن است که اروپایی‌ها از مسیر پرتنش انتخابی برای خود فاصله بگیرند و با درک اوضاع پرچالش کنونی، همچنان به دیپلماسی فرصت دهند.
نیویورک در واپسین روزهای سپتامبر صحنه آخرین تلاش‌های دیپلماتیک ایران و تروئیکای اروپایی با محوریت مکانیسم ماشه است. عباس عراقچی صبح روز سه‌شنبه به وقت محلی با وزرای خارجه فرانسه، بریتانیا، آلمان و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در حاشیه هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل دیدار کرد تا پایتخت‌های اروپایی فعال‌کننده اسنپ‌بک را متقاعد کند که از مسیر پرتنش انتخاب‌کرده فاصله گرفته و با درک اوضاع پرچالش کنونی همچنان به دیپلماسی و مسیرهای دیپلماتیک فرصت دهند. در همین چارچوب وزیر امور خارجه در بدو ورود به نیویورک با خطاب قرار دادن تروئیکا هشدار داد: «اقدام مخرب سه کشور اروپایی در شورای امنیت اگر نهایتا عملی شود، ایران واکنش نشان خواهد داد و ما بار دیگر به شرایط جدیدی با آژانس خواهیم رسید. روی جزئیات این موارد بحث خواهیم کرد.» در این فضای چندروزه تا بازگشت تحریم‌ها، همه منتظر هستند ببینند که مذاکرات وزیر خارجه ایران با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی و حضور رئیس‌جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل و دیدارهای حاشیه‌ای می‌تواند ماشه را از چکانده شدن باز دارد و مانع از بازگشت ۶ قطعنامه تحریمی علیه تهران شود؟ یا اینکه ایران و غرب مجددا در فاز تنش فراگیر قرار خواهند گرفت.
پیش از این دیدار، یک مقام ارشد ایرانی به رویترز گفت: ایران از صبح روز دوشنبه با مقامات تروئیکا و همچنین رافائل گروسی در ارتباط بوده است. ایده‌های مختلفی طی این مراودات مطرح شده و به بحث گذاشته شد. یک مقام آگاه ایرانی نیز به رویترز گفت: به نظر می‌رسد همه تلاش دارند به نتیجه‌ای برسند. یک دیپلمات غربی در این رابطه گفت: توپ در زمین ایران قرار دارد. این کشور باید سریعا اقدامات لازم را برای جلوگیری از اجرای اسنپ‌بک انجام دهد. با‌این‌حال یک مقام آگاه اروپایی در این رابطه گفت که شانس رسیدن به توافق اندک است. وی افزود: کمترین کاری که ایران می‌تواند انجام دهد این است که گزارشی ویژه درباره برنامه اتمی خود ارائه کرده و تضمین‌هایی برای ورود مجدد بازرسان آژانس بدهد، اما شاید این کافی نبوده و شانس وتوی آمریکا نیز در این زمینه وجود دارد.
با‌این‌حال تا پایان روز شنبه ۵مهر‌ماه، موعد بازگشت تحریم‌ها، همچنان شانس برای بازگشت به دیپلماسی وجود دارد و عراقچی تا پایان این روز و حتی روز بعد احتمالا دیدارهای خود را در نیویورک ادامه خواهد داد. وزیر امور خارجه ایران بامداد دوشنبه به وقت نیویورک، برای شرکت در هشتادمین نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد وارد نیویورک شد تا از آخرین فرصتی که برای توافق با تروئیکای اروپا جهت فعال نشدن ماشه وجود دارد، استفاده کند. امروز چهارشنبه رئیس‌جمهور نیز وارد نیویورک خواهد شد.
هنوز مشخص نیست آیا هیات ایرانی با بسته پیشنهادی مشخصی راهی نیویورک شده یا منتظر است که در پی تحولات مشخص شود که چه روندی درباره ماشه دنبال شود. البته ایران همواره نشان داده که به دنبال حل مشکلات از طریق مذاکره و دیپلماسی است و این غرب است که در این مسیر سنگ‌اندازی میکند. نمونه آن نیز چراغ سبز آمریکا به حمله اسرائیل به کشورمان پیش از شروع ششمین دور از گفت‌وگوها بین تهران و واشنگتن در ۲۳ خرداد است.
در این رابطه روز گذشته علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «این دروغ است که ایران مذاکره نمی‌کند. ما در حال مذاکره بودیم که به ما حمله نظامی کردید. اگر پیشنهاد عاقلانه و عادلانه‌ای ارائه شود که منافع ایران را حفظ کند، می‌پذیریم.»
این در حالی است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، سه‌شنبه یکم مهر در بخشی از سخنرانی خود در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، مدعی شد که دست‌یابی ایران به سلاح هسته‌ای ممنوع است. وی در ادامه ادعاهای خود گفت که او به تهران پیشنهاد همکاری داده اما پاسخ به آن پیشنهاد، تهدید ایران علیه منافع ایالات متحده بوده است.
گفت‌وگوهای فشرده با گروسی
عراقچی سه‌شنبه‌شب به وقت تهران با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، دیدار و گفتوگو کرد. طی این دیدار، وزیر امور خارجه با اشاره به حسن نیت و رویکرد مسوولانه ایران در رابطه با موضوع هسته‌ای، هرگونه پیشرفت در این زمینه را منوط به مسوولیت‌پذیری طرف‌های مقابل و توقف زیاده‌خواهی و سوءاستفاده آنها از شورای امنیت برای اعمال فشار بر ایران دانست. عراقچی در بدو ورود به نیویورک در مصاحبه‌ای تصریح کرد که همکاری با آژانس در شرایط پس از تجاوز صورت گرفته و اگر اسنپ‌بک صورت بگیرد، ما با شرایط جدیدتری مواجه خواهیم بود.
مدیرکل آژانس نیز در دیدار سه‌شنبه‌شب به وقت تهران با وزیر خارجه، با تمجید از رویکرد مثبت ایران در تعامل با آژانس به‌ویژه تفاهم قاهره، بر ضرورت تلاش همه طرف‌های ذی‌ربط برای استفاده از ظرفیت‌های دیپلماتیک جهت جلوگیری از تشدید تنش تاکید کرد. رافائل گروسی هم در صفحه خود در شبکه اجتماعی ایکس از «گفت‌وگوهای فشرده» خود با عراقچی خبر داد.
رایزنی‌های عراقچی و گروسی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک در شرایطی انجام می‌شود که اخیرا ایران و آژانس تفاهمی را با هدف ادامه همکاری‌های تهران و آژانس در قاهره امضا کرده‌اند. اما تلاش تروئیکای اروپایی برای بازگشت مکانیسم ماشه و شش قطعنامه تحریمی علیه ایران باعث شده که تداوم این همکاری‌ها نیز با بن‌بست‌هایی مواجه شود. روز شنبه شورای عالی امنیت ملی با صدور اطلاعیه‌ای مهم اعلام کرد که با اقدامات نسنجیده سه کشور اروپایی در مورد مساله هسته‌ای ایران به‌رغم همکاری‌های وزارت امور خارجه ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین ارائه طرح‌هایی برای حل‌وفصل موضوع، عملا مسیر همکاری با آژانس دچار تعلیق خواهد شد.
البته گروسی نظر دیگری دارد و معتقد است که همکاری‌های ایران و آژانس ارتباطی با فعال شدن ماشه ندارد. مدیرکل آژانس در گفتوگو با الجزیره با بیان اینکه در‌حال‌حاضر سطحی از همکاری میان تهران و آژانس اتمی وجود دارد، مدعی شد که روابط و همکاری ایران با آژانس اتمی نباید تحت‌تاثیر فعال‌سازی اسنپ‌بک باشد، بلکه باید دائمی و همیشگی باشد. همچنین مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفتوگو با شبکه آمریکایی PBS در پاسخ به اینکه «آیا ایران واقعا توافق امضاشده با آژانس در قاهره را به تعلیق درخواهد آورد؟»، گفت: «ما هنوز تماسی درباره انجام شدن این کار نداشته‌ایم. ما می‌دانیم که در ایران صداهای مختلفی وجود دارد، گاهی از پارلمان است و گاهی از سوی سیاستمداران که می‌گویند به تعلیق درمی‌آورند یا می‌خواهند به تعلیق دربیاورند.»
پاسخ تهران به سه درخواست تروئیکا
مدیرکل آژانس در پاسخ به این سوال که «با توجه به سه درخواست کشورهای اروپایی مبنی بر مذاکره مستقیم ایران با آمریکا، پاسخگویی درباره مواد هسته‌ای غنی‌شده به خلوص بالا و ازسرگیری نظارت‌های آژانس در ایران، آیا از نظر او ایران به این سه درخواست عمل میکند؟»، گفت که تا حدی تمامی این اتفاقات درحال رخ دادن است. البته به این بستگی دارد که چه معیاری برای سنجش کافی بودن آنها در نظر گرفته می‌شود. گروسی در توضیح اینکه آیا به نظر او این همکاری برای آمریکا کافی است، ضمن اشاره به اینکه این موضوع را خود واشنگتن باید بیان کند، تاکید کرد که درباره تماس‌ها با آمریکا، به نظرم تماس‌هایی انجام می‌شود.
بازرسی‌ها آغاز شده است
در بخش دیگری از این گفتوگو، گروسی در پاسخ به اینکه «آیا ایران ملزومات این همکاری را برای آژانس فراهم میکند؟»، گفت: «ما کارمان را شروع کرده‌ایم. بازرسی‌هایی در نیروگاه اتمی بوشهر در جنوب ایران انجام داده‌ایم. اکنون در حال طی کردن روند بازدید از یک رآکتور تحقیقاتی هستیم. مسلما اصل مطلب، مواد هسته‌ای است.» طبق اعلام ایران، ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران با خلوص بالا زیر تاسیسات هدف‌قرار‌گرفته از سوی آمریکا و رژیم صهیونیستی مدفون مانده است. مدیرکل آژانس نیز در این رابطه گفت: «ما فکر می‌کنیم بیشتر مواد هسته‌ای هنوز در زیر آوارها مدفون است؛ البته به دلیل وضعیت این مواد، اطلاعات جدیدی در دست نداریم.»
مسیر دیپلماسی باید ادامه داشته باشد
گروسی در نهایت با اشاره به اینکه انجام دادن گفت‌وگوهای دیپلماتیک وقتی برخی چیزها گفته می‌شود و تهدیدهایی انجام می‌شود، آسان نیست، تاکید کرد: وظیفه ما این است که کارمان را ادامه دهیم. در برهه فعلی نمی‌توانیم از عهده بحرانی دیگر در خاورمیانه بربیاییم. باید از آن بپرهیزیم. به نظرم باید به سمت وضعیتی پایدار و بادوام پیش برویم که تنها از طریق دیپلماسی میسر است.
دیدارهای حاشیه‌ای وزیر
عراقچی روز گذشته دیدارهایی نیز در حاشیه مجمع عمومی انجام داد. از جمله وزیر خارجه در دیدار با همتای فنلاندی خود، با تبیین رویکرد مسوولانه ایران در رابطه با موضوع هسته‌ای، نسبت به تبعات هرگونه استفاده ابزاری سه کشور اروپایی از شورای امنیت برای اعمال فشار علیه ایران هشدار داد. وزیر خارجه ایران پیش از این با همتایان خود از اتریش، لهستان، سوئد، سودان، عمان و مصر دیدار و گفتوگو کرد.
طرح پیشنهادی ایران در نیویورک
دیپلماسی فشرده در نیویورک در شرایطی است که روز گذشته احمد بخشایش اردستانی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، در گفتوگو با جماران با اشاره به اینکه دیدار با هیات‌های انگلیس، فرانسه و آلمان در برنامه رئیس‌جمهور و تیم ایرانی وجود دارد، گفت که قرار است در این دیدارها، ایران پیشنهاد دهد که در ازای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱، اورانیوم ۶۰درصد خود را تا ۲۰ درصد رقیق میکند؛ سپس طرفین برای حصول توافقی کوتاه‌مدت تلاش خواهند کرد تا نهایتا به توافقی بلندمدت برسند.
