تاثیر تحریم‌ها بر حوزه علم و پژوهش و سلامت
تحلیل حسین راغفر، مهدی زارع رضا لاری‌پور و محمد هاشمی درباره تاثیر مخرب تحریم‌ها
روزنامه اعتماد در گزارشی نوشت:
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری دیروز در نشست خبری خود از مهاجرت بیش از ۱۲ هزار پژوهشگر از کشور طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ خبر داد. حسین سیمایی‌صراف، این عدد را در حاشیه توضیحاتی درباره تاثیر تحریم‌های بین‌المللی بر نظام آموزش کشور اعلام کرد و تاکید داشت که: «اسنپ‌بک شامل حوزه‌های علم نمی‌شود. طبق پروتکل‌های یونسکو این تحریم نباید شامل علم، پژوهش و فناوری شود. سال گذشته من در یونسکو اعلام کردم اسناد و قطعنامه‌های تحریم شامل دانش و پژوهش نمی‌شود. بنابراین تحریم‌ها در این حوزه نباید تاثیر بگذارد، اما متاسفانه تحریم‌ها تاثیرات غیرمستقیم خواهد گذاشت. دیدیم تحریم‌ها را عملا توسعه دادند و به سمت حوزه علم و فناوری کشور کشاندند. منکر نیستم که احتمالا محدودتر می‌شویم. امیدواریم در این چند روز باقیمانده برای فعال شدن ماشه اتفاقات خوبی بیفتد؛ اما تحریم‌های امریکایی و اروپایی زیاد است. ممکن است تحریم‌های شورای امنیت تاثیر چندانی دیگر نداشته باشد؛ چراکه ما از بعد از انقلاب محاصره اقتصادی بودیم و ورزیده‌تر شدیم؛ اگرچه برای لغو تحریم‌ها تلاش‌های زیادی انجام می‌دهیم؛ اما ما به سهم خود تلاش می‌کنیم آثار تحریم کمتر شود، اما در سوی مقابل، تعداد استادانی که برای فرصت مطالعاتی به کشورهای خارجی می‌روند، نزدیک به صفر است در حالی که پیش از این، این عدد به بیش از ۲۰۰۰ نفر می‌رسید، ما دنبال منابع مالی برای اعزام اساتید به فرصت مطالعاتی هستیم؛ ضمن اینکه دانشجویان را نیز در حوزه‌هایی نظیر هوش مصنوعی به خارج اعزام می‌کنیم و برای تمدید اشتراک در پایگاه‌های نشریات بین‌المللی بیش از ۱۰۰۰ میلیارد تومان دریافت کردیم.»
بعد از این توضیحات بود که وزیر علوم آماری از مهاجرت نخبگان ارائه داد و گفت: «12 هزار پژوهشگر در فاصله سال‌های 2010 تا 2022 از کشور رفتند. اینها کسانی هستند که در ایران تحصیل کردند. ممکن است فارغ‌التحصیلان ارشد، دکتری یا هیات علمی بودند که از کشور رفتند و در یک نشریه معتبر بین‌المللی با نام یک پژوهشگاه خارجی مقاله منتشر کردند که طی یک‌سال ۲۸ هزار مقاله منتشر کردند که اگر این تعداد مقاله با نام یک دانشگاه ایرانی منتشر می‌شد، رتبه علمی ۱۴ را داشتیم؛ در حالی که الان ۱۷ هستیم. یکی از دلایل مهاجرت، اقتصادی است؛ به هر حال پژوهشگران هم زندگی دارند که با حمایت‌های مالی ما زندگی آنها تامین نمی‌شود، یکی دیگر از این دلایل، منزلت اجتماعی است که آنچنانکه باید رعایت نمی‌شود. البته عده‌ای نیز به دلیل جذابیت‌های مقصد، امکانات پژوهشی و انتخاب‌های شخصی از کشور رفتند.»
تاثیر تحریم‌های اقتصادی بر حوزه علم و توسعه علمی کشور در طول 18 سال اخیر، همواره توسط کارشناسان هم مورد بررسی و هم مورد هشدار بوده است . تحریم‌های اقتصادی، فقط حوزه اقتصاد را متاثر نمی‌کند، بلکه به لایه‌های پنهان زندگی تمام مردم کشور رخنه خواهدکرد. وقتی پژوهشگر حوزه علوم پایه یا حوزه سلامت، از دسترسی به منابع جدید و دانش روز و علوم پیشرفته محروم بماند، نمی‌تواند برای گردش مستمر چرخ توسعه کشور هم پویایی کافی داشته باشد . تمام حوزه‌های توسعه در تمام کشورهای دنیا نیازمند استمرار تکاپوی همه‌جانبه است، اما تحریم‌هایی که از نیمه دهه 1380 بر ایران تحمیل شد و شدت گرفت، بیشترین و سنگین‌ترین آسیب را به زندگی تمام اقشار جامعه زده است . «اعتماد» در گفت‌وگو با کارشناسانی از حوزه علوم پایه، اقتصاد و سلامت، این آسیب‌ها را بررسی کرده است . حسین راغفر؛ اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا، مهدی زارع؛ استاد زلزله‌شناسی پژوهشگاه زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم، رضا لاری‌پور؛ سخنگوی سازمان نظام پزشکی کشور و محمد هاشمی؛ سخنگوی سازمان غذا و دارو در پاسخ به «اعتماد» و در جواب تاثیر تحریم‌ها بر حوزه علم و پیشرفت کشور، نظرات خود را بیان کردند و تاکید داشتند که گره خوردن تحریم‌های بین‌المللی با سیاست‌های غلط در حوزه تصمیم‌گیری‌های کلان کشور و کم توجهی به ارزش علم و پژوهش، آسیب‌های وارده بر حوزه آموزش و توسعه علمی کشور را چند برابر افزایش داده است .
